2021-02-09 19:38
Гайк КОТАНДЖЯН
0
ԻՇԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ՝ ԻՍՐԱՅԵԼԻ ՕՐԻՆԱԿՈՎ
Նկատի առնելով մոսկովյան հարցազրույցում նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի արծարծած հայոց ազգային պետականության գոյաբանական մարտահրավերների արդիականությունը, կարևոր եմ համարում արձագանքել Հայաստանի կայուն ժողովրդավարական զարգացման և անվտանգության համար կիսանախագահական կառավարման եղանակի նախընտրելիության վերաբերյալ նրա դիտողություններին(1):
Ինչպես գիտենք, նախագահ Քոչարյանը 1998 թվականին ընտրվելուց հետո ծավալեց իշխանության բարեկարգման ճարտարապետության սահմանադրական բարեփոխումը։ Նախագահական մոդելից կիսանախագահականի անցման վերաբերյալ ԵԽԽՎ Վենետիկի հանձնաժողովի հետ համագործակցությամբ մշակված արդյունքները հանրաքվեի դրվեցին 2005 թվականին։ Ընդհանուր առմամբ, ինչպես կարծում են քաղաքաբան-պետականագետները, կիսանախագահական համակարգին անցնելու սահմանադրական փոփոխություններն իրականացվել են 2007-2008 թվականներին(2)։ Նշված ժամանակահատվածում ՀՀ Հիմնական օրենքի նոր խմբագրումը՝ համաձայն պետՃարտարապետության կառուցվածքի կիսանախագահական մոդելի, ավելի մեծ հավասարակշռություն ապահովեց իշխանության ճյուղերի միջև փոխհարաբերություններում, ավելի հստակ սահմանեց նախագահի լիազորությունները, ինչպես նաև գործողությունների ավելի մեծ ազատություն տվեց վարչապետին, կառավարության անդամներին և իրավադատությանը: Իր ամբողջության մեջ՝ անցումը կիսանախագահական համակարգին Հայաստանում նպաստեց ՀՀ Ազգային ժողովի լիազորության, ինստիտուտայնացման առաջմղմանը։ Ամփոփելով մոսկովյան հարցազրույցում Քոչարյանի արտահայտած դատողությունները՝ կարելի է եզրակացնել, որ անցումը կիսանախագահական պետկառավարմանը միտված էր ՀՀ ազգային և միջազգային անվտանգությանը սպառնացող քաղաքական ճգնաժամերի կանխմանն ու արդյունավետ հաղթահարմանը։
Արժանին մատուցելով Քոչարյանի հիշատակած կիսանախագահական մոդելին՝ անհրաժեշտ եմ համարում առանձնակի ուշադրություն հրավիրել իշխանության խորհրդարանական ճարտարապետության և անվտանգության ճանաչված արդյունավետության վրա՝ Իսրայել պետության օրինակով(3)։ Ներքաղաքական հակամարտությունների կարգավորման, ինչպես նաև արտաքին սպառնալիքների հաջող հաղթահարման գործիքակազմն իսրայելական պառլամենտարիզմի մոդելում ապացուցել է իր արդյունավետությունը 72 տարի շարունակ. Կնեսետի գործունեության 4-ամյա տևողության պարագայում խորհրդարանի գումարման կենսագործունեության միջին տևողությունն Իսրայելի գոյության տարիներին բավականին բարձր է և կազմում է 3,5 տարի: Տվյալ դեպքում քաղաքական ճգնաժամերի կառավարման արդյունավետության պատճառը իսրայելական խորհրդարանական մոդելի համակարգայնությունն է, որն արտացոլում է հրեա ժողովրդի ազգային անվտանգության և կայուն զարգացման ռազմավարական շահերը ինչպես Իսրայելում, այնպես էլ ընդհանրապես Համաշխարհային հրեության համակարգում:
Իսրայելում իշխանության խորհրդարանական մոդելի ժողովրդավարականությունն աչքի է ընկնում բազմակարծության և կուսակցական մրցակցության բարձր քաղաքական մշակույթով՝ անդադար քննադատությամբ, սխալների բացահայտմամբ և դրանցից դասեր քաղելով ժողովրդավարական հրեական պետության կատարելագործման համար: Եվ, իհարկե, պետք է ընդգծել, որ Իսրայելի ժողովուրդը, գիտակցելով իր պատասխանատվությունը որպես իշխանության գլխավոր աղբյուր և օգտվելով արդյունավետ ժողովրդավարության գործիքներից, հնարավորություն ունի երաշխավորված իրավունքների և ազատությունների, ինչպես նաև Իսրայել պետության առջև քաղաքացիական պարտավորությունների շրջանակներում անելու ամեն անհրաժեշտը, որպեսզի Կնեսետում և այնուհետ կառավարության կազմում ընտրվեն առավել արժանի ներկայացուցիչներ:
ՀՀ երկրորդ նախագահի ուշադրությունը հրավիրում եմ այն փաստի վրա, որ պետական կառուցվածքի իսրայելական մոդելի համապատասխանեցումը Հայաստանի ազգային և միջազգային անվտանգության ճարտարապետության առանձնահատկություններին իրականացվել է ՀՀ ՊՆ Ազգային ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտի կողմից՝ Իսրայելում անցկացված հատուկ ստաժավորումների, դաշտային հետազոտությունների արդյունքում: Ադապտացման համար հենց Իսրայելի մոդելն ընտրելու գերադասելիությունը պայմանավորված է Հոլոքոսթի (Հայաստանի պարագայում՝ Ցեղասպանության) կրկնության գոյաբանական սպառնալիքի տրամաչափի համընկնությամբ, երկու պետությունների շուրջ արտաքին քաղաքական թշնամական միջավայրի գործոնի նմանությամբ, ինչպես նաև Համաշխարհային հրեության և Աշխարհասփյուռ հայության կազմում նշանակալի ռեսուրսներ ունեցող հայրենասեր սփյուռքի առկայությամբ։
Պարտքս եմ համարում Իսրայելում իմ ստաժավորման ընթացում կարևոր մասնագիտական խորհրդատվության համար շնորհակալություն հայտնել Կնեսետի պատգամավորներ Ց.Հանեգբիին և դոկտոր Ա. Ցինկերին, ինչպես նաև Կառավարման միջազգային ինստիտուտի (GIMI) անվտանգության մասնագետ-պետականագետներ գեներալ, դոկտոր Բ.Լևիին և GIMI-ի Ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնի ղեկավար, առաջին կարգի կապիտան Մ.Քեյնանին:
Հայկ ՔՈԹԱՆՋՅԱՆ, գեներալ-լեյտենանտ, ՀՀ, ՌԴ, ԱՄՆ (անվտանգության ռազմավարական հետազոտություններ) պրոֆեսոր, «Լազարյան ակումբի» խորհրդի անդամ
ԾԱՆՈԹԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ. ունիտար Հայաստանում, որն ապահովում է իր անվտանգությունը Ցեղասպանության կրկնության սպառնալիքի ներքո, իշխանության բարեկարգման խորհրդարանական մոդելի հիմքում դրվել է ոչ թե Հոլոքոսթի չկրկնման անվտանգային հրամայական ու թշնամականությամբ համադրելի արտաքին անվտանգային միջավայր ունեցող ունիտար Իսրայելի, այլ Եվրոպայի բարեկամ պետություններով շրջապատված Գերմանիայի պառլամենտարիզմի ճարտարապետությունը։
1. Քոչարյանը՝ Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների, Փաշինյանի, Ղարաբաղում պարտության մասին (տեսանյութ)։ «Լազարյան ակումբի» մոսկովյան տնօրինություն: Մոսկվա, 6 փետրվարի, 2021թ.
https://lazarevsky.club/analitika/vtoroy-prezident-armenii-rasskazal-v/
2. Ալեքսանդր Մարկարով. «Ինստիտուցիոնալ փոխակերպումը Հայաստանում 1990-2010թթ.», Երևան, « Բանբեր Երևանի համալսարանի», 156 (6), էջ 35-47, 2011թ.
http://ysu.am/files/05A_Markarov.pdf
3. Մարինա Գրիգորյան. «Խորհրդարանական հանրապետության անվտանգությունը. Իսրայելի մոդելը». Հարցազրույց ՀՀ ՊՆ Ազգային ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտի ղեկավար, գեներալ, պրոֆեսոր Հայկ Քոթանջյանի հետ: Երևան, «Գոլոս Արմենիի», 9 փետրվարի, 2015թ.
https://www.golosarmenii.am/article/32127/bezopasnost-parlamentskoj-respubliki-model-izrailya
ПОСЛЕДНИЕ ОТ АВТОРА
-
2022-12-29 10:12Обращение к президентам России, США и Франции Ваши Превосходительства Президенты России, США и Франции! Многоуважаемые господа Владимир Владимирович Путин, Джозеф Робинетт Байден младший, Эмманюэ́ль Жан-Мише́ль Фредери́к Макрон! В святой перекличке между католическим-протестантским и апостолическим-православным Рождеством Христовым имеем честь обратиться к Вам от имени экспертного сообщества первой христианской нации мира – армянского народа.
-
2022-12-03 10:18На недавней пресс-конференции Министра иностранных дел РФ Сергея Лаврова, посвященной европейской безопасности, было высказано соображение, что руководители Армении и Азербайджана “хотят подписать мирный договор, руководствуясь уставом ООН и Алма-Атинской декларацией. А Алма-Атинская декларация о создании СНГ четко говорит, что границы между новыми государствами будут основываться на административных границах между союзными республиками бывших СССР. В то время Нагорно-Карабахская Автономная область была однозначно частью АзССР” ("Это не из оперы переговоров": Лавров - о поведении Армении в переговорном процессе. АМИ Новости, 01.12.2022.). Реагируя на просьбу армянских, российских и американских коллег откликнуться на данные комментарии Сергея Лаврова, а также аналогичные соображения конгрессмена США Фрэнка Паллона по субъектности Нагорного Карабаха, уводящие от правовой сути и деталей вопроса в сферу текущих политических предпочтений, считаем профессиональным долгом еще раз представить систему политолого-правовой идентификации карабахского конфликта, опирающуюся на фундированную источниковедную базу право-нормативных документов. В частности, доказательство того, что на момент подписания Алма-Атинской декларации о создании СНГ НКАО больше не являлась частью АзССР.
-
2022-10-26 10:38В связи с неожиданным объявлением учредителя и лидера нашего замечательного "Лазаревского клуба" persona non grata имею честь переслать "ГА" текст моего доклада, который должен был прозвучать на Пятом заседании нашего уважаемого сообщества по продвижению дружбы и союзнического сотрудничества между Российской Федерацией и Республикой Армения 28 октября 2022 г. Гайк КОТАНДЖЯН, генерал-лейтенант, член Совета "Лазаревского клуба"
-
2022-10-08 18:30В Праге 6 октября с.г. на полях саммита Европейского политического сообщества в процессе обсуждения проблем гарантирования мирного разрешения итогов геноцидных агрессий Азербайджана и Турции против Нагорного Карабаха в 2020 г., а также Азербайджана против Армении в 2022 г. лидеры РА и Аз.Р, заявляя о признании территориальной целостности друг друга, подтвердили свою приверженность Уставу ООН и Алма-Атинской декларации от 1991 года. При этом в связи с рассмотрением – по умолчанию – в Пражском заявлении Нагорного Карабаха как статусного атрибута территориальной целостности Азербайджана акцентируется внимание на соавторстве в данном заявлении, кроме Председателя ЕС Шарля Мишеля, также Сопредседателя Минской группы ОБСЕ по карабахскому урегулированию в лице Президента Франции Эмманюэля Макрона. Имеем честь заметить, что публичное согласие последних с игнорированием факта правомочности преодоления Нагорным Карабахом территориальной целостности Азербайджана ставит под вопрос международно-правовую валидность вышеупомянутого Пражского заявления и законосообразность его имплементации.
