Freedom House-ի ինտերնետի ազատության զեկույցում Հայաստանը հետընթաց է ունեցել

Հայաստանում ինտերնետի ազատությունը զգալիորեն նվազել է՝ Լեռնային Ղարաբաղում հայկական և ադրբեջանական ուժերի միջև զինված հակամարտության ընթացքում կառավարության կողմից ընդունված տեղեկատվության ազատ հոսքի սահմանափակումների արդյունքում: Այս մասին ասվում է Freedom House-ի 2021թ․-ի զեկույցում, որում Հայաստանը զբաղեցրել է 71-րդ հորիզոնականը 100 երկրների ցանկում՝ պահպանելով ազատ (Free) կարգավիճակը։ Նախորդ տարի Հայաստանը զբաղեցնում էր 75-րդ հորիզոնականը։

Նշվում է, որ 2020 թվականի սեպտեմբերի վերջին ռազմական դրության կիրառումը լայն սահմանափակումներ դրեց ԶԼՄ -ների՝ մարտական գործողությունների մասին զեկուցելու ունակության վրա, այդ թվում՝ արգելելով ազգային անվտանգությանը վտանգող խոսքը, թույլ տալով իշխանություններին պահանջել բովանդակության հեռացում և տուգանքների սահմանում՝ պահանջը չպահպանելու համար:

Նշվում է, որ մի քանի շաբաթ շարունակ .az և .tr տիրույթներով մի շարք թուրքական և ադրբեջանական կայքեր անհասանելի էին: Օգտվողները նաև հաղորդել են TikTok-ին մուտք գործելու խնդիրների մասին: Հայտնի լրատվական կայքերը նույնպես բախվել են տեխնիկական հարձակումների, այդ թվում` DDoS հարձակումների, որոնցից շատերը ժամանակավորապես անհասանելի են մնացել հակամարտության ընթացքում:

Ասվում է, որ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը խոստացել է զբաղվել երկարաժամկետ խնդիրներով, ներառյալ համակարգային կոռուպցիան, բայց չնայած կառավարության բարեփոխիչ դիրքորոշմանը, դատական համակարգում քաղաքական միջամտության և ԶԼՄ -ների նկատմամբ թշնամական հռետորաբանության վերաբերյալ մտահոգությունները դեռ շարունակվում են:

Freedom House-ը 2020թ․-ի հունիսից 2021թ․-ի մայիս ընկած առանցքային զարգացումների մեջ ներառել է նաև 2021 թվականի փետրվարին Ազգային Ժողովի նախկին գլխավոր քարտուղար Արա Սաղաթելյանի կալանավորումը։

Freedom House-ը գրում է, որ նախկին պաշտոնյան դատապարտվեց երկու ամսվա ազատազրկման՝ իբր Facebook-ում կառավարությանը քննադատող կեղծանուն հաշիվ կառավարելու համար: Ապացույցները, որ նա իրականում ղեկավարում էր էջը, սակավ էին, և նա հետագայում ազատ արձակվեց:

Freedom House-ի գնահատման չափանիշներից C3-ում արձանագրել է հետընթաց, որը վերաբերում է անհատների տուգանվելուն առցանց գործունեության համար, մասնավորապես նրանք, ովքեր պաշտպանված են մարդու իրավունքների միջազգային չափանիշներով:

Նախորդ 6 միավորից 5-ի փոխարեն Հայաստանն այստեղ ստացել է 4-ը ՝ առցանց խոսքի համար հետապնդումների համար, ինչպես նաև Արա Սաղաթելյանի գործը, որի դեպքում նա ազատազրկվել էր՝ չնայած իր դեմ եղած սակավ ապացույցներին, գրում է Freedom House-ը։

Քաղաքացիական զրպարտության գործերը, սովորաբար լրագրողների դեմ, երբեմն բերվում են ի պատասխան քննադատական բովանդակության առցանց հրապարակման:

«Լրագրողներ առանց սահմանների» կազմակերպության դիտորդ խումբը 2020 թվականին պարզել է, որ «զրպարտության կամ վիրավորանքի մասին հայցերի թիվը եռապատկվել է վերջին չորս տարիների ընթացքում»։

«2021 թվականի փետրվարին Երևանի դատարանը երկու ամսվա ազատազրկման դատապարտեց խորհրդարանի աշխատակազմի նախկին ղեկավար Արա Սաղաթելյանին՝ Facebook-ի կեղծ հաշվի միջոցով բռնություն հրահրելու և այլ անօրինական գործողություններ կատարելու մեղադրանքով: Հաշիվը, որը գործում էր «Գագիկ Սողոմոնյան» անունով, պարբերաբար քննադատում էր Հայաստանի կառավարությանը: Սաղաթելյանի փաստաբանն ասաց, որ մեղադրանքը հաստատող ոչ մի փաստական ապացույց չկա, բացի այն, որ «Գագիկ Սողոմոնյան»-ի գրառումների հետ կապված ինտերնետային IP հասցեն համընկել է վիրտուալ մասնավոր ցանցի (VPN) սերվերի հետ:

Սաղաթելյանին մեղադրանք էր առաջադրվել «ազգային, ռասայական կամ կրոնական թշնամանք հրահրելու», բռնության կոչ անելու և «ռազմական դրության ժամանակ տեղեկատվության հրապարակման կամ տարածման կանոնների» խախտման համար, որոնք քրեականացվում են ՀՀ քրեական օրենսգրքի 226 և 307 հոդվածներով: Մարտին Սաղաթելյանը բողոք էր ներկայացրել Վերաքննիչ քրեական դատարան:

Էջի հետ առնչության մեղադրանքով կալանավորվել էր նաև «Քառյակ մեդիա հոլդինգ»-ի համահիմնադիր Կարեն Բեքարյանը: Հետագայում բոլորն ազատ արձակվեցին, սակայն հետաքննությունը շարունակվում էր։ Մայիսին Արա Սաղաթելյանը հաղորդեց, որ դեռ Ազգային անվտանգության ծառայության մոտ են իր էլեկտրոնային սարքերը, ինչպես նաև կնոջ համակարգիչը և դեռահաս որդու հեռախոսը:

2020 թվականի հոկտեմբերին իշխանությունները «Yerevan Today»-ին տուգանեցին 700.000 դրամով (1.400 դոլար)՝ ռազմական դրություն սահմանելու դրույթների համաձայն՝ 7or.am լրատվական կայքի հոդվածը վերահրապարակելու համար, քանի որ այն «սպառնում էր պետության անվտանգությանը»:

Yerevan Today-ը պնդում էր, որ օրենքի 2020 թվականի հոկտեմբեր ամսվա փոփոխությունները, որոնք նախատեսում էին պատժամիջոցներ լրատվամիջոցների համար, դեռ ուժի մեջ չէին մտել: Մեկ հրապարակում, որը հրաժարվել է հոդվածը հեռացնել, տուգանվել է լրացուցիչ 1.5 միլիոն դրամով (3000 ԱՄՆ դոլար)»,- ասվում է Freedom House-ի զեկույցում, տեղեկացնում է Panorama.am-ը։