«ԿՈՄԵՐՍԱՆՏ»-Ը՝ ՍՈՉԻԻ ՀԱՆԴԻՊՄԱՆ ՄԱՍԻՆ. ՉՀԱՂՈՐԴԿԱՑՎԱԾՆԵՐԻ ԲԱՆԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
Նոյեմբերի 26-ին ՌԴ նախագահը Բոչարով Ռուչեյում բանակցություններ է վարել Ադրբեջանի նախագահի և Հայաստանի վարչապետի հետ։ Բոլորը, և նույնիսկ «Կոմերսանտ»-ի հատուկ թղթակից Անդրեյ Կոլեսնիկովը, բանակցություններն իմաստազուրկ չեն համարել։ Չէ՞ որ ադրբեջանական գերությունից ազատվել է մեկ հայ զինվոր։ Եվ պայմանավորվել են, որ մինչև տարեվերջ կհամաձայնեցնեն քարտեզների վրա երկու երկրների միջև նոր սահման գծելու մեխանիզմը, գրում է «Կոմերսանտ»-ը։
«ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Սոչի է ժամանել ավելի վաղ, քան իր ադրբեջանցի գործընկերը, սակայն, ի տարբերություն Իլհամ Ալիևի, մինչև եռակողմ բանակցությունների մեկնարկը նա երկկողմ հանդիպում չունեցավ ՌԴ նախագահի հետ։
Հավանաբար, այդ պատճառով էլ նա այդքան անհաշտ տեսք ուներ եռակողմ բանակցությունների սկզբում։
Իլհամ Ալիևն անհաշտ տեսք չուներ։ Նա, ինչպես նախկինում, հաղթողի տեսք ուներ։ Եվ նա ցույց տվեց քար հանգստություն։ Այսինքն՝ նա նստել էր, չէր շարժվում և չէր նայում հայ գործընկերոջ ուղղությամբ, և խոսում էր՝ կարծես բերանը չբացելով։
Հանդիպման սկզբում Ալիևը նշեց, որ անցած տարվա նոյեմբերի 10-ից ռուսական խաղաղապահ ուժերի գործունեության մեկնարկից հետո լուրջ միջադեպեր և զինված բախումներ չեն եղել։
Իրականում դա չի նշանակում, որ նման իրադարձություններ իսկապես չեն եղել։ Սա նշանակում է, որ Իլհամ Ալիևը դրանց լուրջ չի համարում։
Նա նշեց, որ եղել են համակարգային միջադեպեր Ադրբեջանի և Հայաստանի սահմանին, սակայն դա ռուս խաղաղապահների պատասխանատվության գոտին չէ։
Նա կարծում էր, որ դա կարող է ուրախացնել Ռուսաստանի նախագահին։
Ալիևը շարունակեց, որ դա ստիպում է շատ ուշադիր նայել այս ամենին, խոսել, այդ թվում՝ եռակողմ ձևաչափով, թե ինչպես կարող ենք վերահսկել ռիսկերը, նվազագույնի հասցնել դրանք և աշխատել հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների համապարփակ կարգավորման ուղղույամբ։
Իլհամ Ալիևը, այսպիսով, կարծես ընդգծեց, որ ոչ մի գերբնական նշանակություն չի տալիս Սոչիի բանակցություններին։
Հանկարծ նա սկսեց բուռն կերպով գովերգել Սոչին.
-Կցանկանայի ևս մեկ անգամ հիանալ այս շրջանի հիասքանչ բնությամբ։ Սա մարգարիտ է, կարծում եմ, ոչ միայն Ռուսաստանի, այլ նաև աշխարհի համար:
Սա , կներեք, չափազանց շատ էր։
Շուտով սկսվեցին եռակողմ բանակցությունները։
Պուտինը շնորհակալություն հայտնեց հրավերին արձագանքելու համար, որի ընթացքում պետք է ամփոփվեն անցյալ տարի խաղաղության հայտարարության ընդունումից հետո կատարված աշխատանքները։
Նա նշեց, որ տեղյակ է սահմանին տեղի ունեցած միջադեպերի, ողբերգական դեպքերի մասին, երբ երկու կողմից մարդիկ են զոհվում, և կան վիրավորներ։ Նրա խոսքով՝ իրենք հավաքվել են՝ ապագայում նմանատիպ միջադեպերից խուսափելու համար։
Վլադիմիր Պուտինը խոսեց այն մասին, թե որքան բան է արվել այս տարի, ինչպես են փախստականները վերադառնում Լեռնային Ղարաբաղ, ինչպես են գործում ռուս խաղաղապահները և զինադադարի հսկման ռուս-թուրքական մոնիթորինգային կենտրոնը։ Բայց ամենակարևորն այն է, որ պայմաններ են ստեղծվում ապագա բնականոն խաղաղ կյանքի համար, դա է կարևորը։
Վլադիմիր Պուտինն այս ամենն ասելով, իսկապես, Ադրբեջանի նախագահի կողմից էր, ով, ընդհանուր առմամբ, նույնպես գոհ էր ամեն ինչից։
Նույնը չի կարելի ասել Նիկոլ Փաշինյանի մասին։
Վլադիմիր Պուտինը նշեց, որ շուտով եռակողմ հանձնաժողով կստեղծվի փոխվարչապետների մակարդակով, և հնարավոր կլինի հայտարարել տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման մասին, և դա կարևոր է և՛ Ադրբեջանի, և՛ Հայաստանի համար։
Պարոն Ալիևը՝ չնայելով Փաշինյանին, ասաց, որ այս մեկ տարվա ընթացքում Ադրբեջանն առավելագույն կառուցողականություն է դրսևորել պատերազմի հետևանքները վերացնելու և հաղորդակցությունները ապաշրջափակելու հարցում։ Նրա խոսքով՝ այդ թեման ամենակարևորներից մեկն է։
Նա նշեց, որ «Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանը սահմանազատված չէ, ուստի Ադրբեջանը պատրաստ է հրատապ սահմանազատման գործընթաց սկսել»։
Հետո նա լռեց, ըստ երևույթին, որպեսզի հասկանալի լինի, սակայն առաջարկին պատասխան չկար։
Նիկոլ Փաշինյանը խոսում էր շատ կամաց՝ կարծես զսպելով իրեն պատած ողբերգական հույզերը.
- Ցավոք սրտի, իրավիճակն այնքան կայուն չէ, որքան մենք կցանկանայինք... Անցյալ տարվա նոյեմբերի 9-ից հետո երկու կողմից արդեն մի քանի տասնյակ մարդ է զոհվել, միջադեպեր են տեղի ունենում Լեռնային Ղարաբաղում։ Այս տարվա մայիսի 12-ից հայ-ադրբեջանական սահմանին փաստացի ունեցել ենք ճգնաժամային իրավիճակ։ Մեր գնահատականն այն է, որ ադրբեջանական զորքերը ներխուժել են Հայաստանի ինքնիշխան տարածք։
Իհարկե, Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանները սահմանազատված չեն, սահմանազատված չեն, բայց պետական սահման գոյություն ունի, և սա Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքն է։
Առաջին հայացքից, սրանք այն մարդու խոսքերը չէին, ով եկել էր ինչ-որ բանի շուրջ համաձայնության գալու համար։ Լավ է, որ մյուս երկու բանակցողներն արդեն տեսել էին երրորդին և հասկացան, որ կես ժամում նա կարող է անճանաչելիորեն փոխվել։
Եվ որ ասվածը առևտրային դիրք է, որը ճակատագրի բերումով նրանց վիճակված է ուղղել։
-Ես համաձայն չեմ Ադրբեջանի նախագահի այն ձևակերպման հետ, որ գրեթե բոլոր կետերը, բացառությամբ հաղորդակցությունների ապաշրջափակման, արդեն ավարտված են,- շարունակեց Նիկոլ Փաշինյանը։
-Գիտեք, որ մենք ձեզ հետ բազմիցս քննարկել ենք թե՛ անձամբ, թե՛ հեռախոսով (հիմա նա դիմեց միայն Վլադիմիր Պուտինին) այն մասին, որ կա նաև պատանդների և այլ կալանավորների, ռազմագերիների խնդիր, սա շատ կարևոր մարդասիրական խնդիր է:
Հայաստանի վարչապետն ամեն անգամ խոսում է ռազմագերիների ճակատագրի մասին. մի կողմից սա պետք է ամեն անգամ քննարկվի, մյուս կողմից, նման խոսակցությունը նրան թույլ է տալիս պահպանել իր արժանապատվությունը. ի վերջո, նա խոսում է զավթիչի հետ թեկուզ միայն հայ զինվորներին գերությունից հանելու համար։
Բացի այդ, նա չանտեսեց Ադրբեջանից իր գործընկերոջ քննադատությունը՝ կապված սահմանազատման հետ։
-Ես նաև բազմիցս հայտարարել եմ, որ Հայաստանը պատրաստ է սկսել սահմանազատման և սահմանագծման գործընթաց։
Դա կլինի ամենադժվարը նրանց հարաբերություններում, որովհետև Հայաստանի վարչապետը պետք է բառացիորեն ստորագրի իր պարտությունը։
-Սահմանի սահմանազատման ու սահմանագծման մասին...,- հառաչեց Վլադիմիր Պուտինը,-սահմանագծում, հետո՝ սահմանազատում... իհարկե, սրա մասին էլ կխոսենք։ Թեև պարզ է, որ հարցը բարդ է, մենք դա ստացել ենք Խորհրդային Միությունից, այնտեղ հստակ սահման չկար։ Բայց այս ամենի մասին խոսելու հնարավորություն կա։
Սա արդեն բանակցությունների սկիզբն էր։ Պարոն Պուտինը հասկացրեց, որ հստակ սահմաններ չկան, ուստի զիջումները այնքան էլ աչքի զարնող չեն լինի:
Վլադիմիր Պուտինը բարձրաձայնեց նաև այն թեման, որի նկատմամբ ինքը անտարբեր չի եղել, և հասկանալի է, թե ինչու.
-Գիտեմ, որ մոտ ապագայում նախատեսված է Ձեր հանդիպումը Բրյուսելում։ Դուք պայմանավորվել եք գնալ այնտեղ, այնտեղ հանդիպում անցկացնել, մենք դա ողջունում ենք։ Որքան շատ հնարավորություններ լինեն անմիջական շփման համար, այնքան լավ: Վերջերս այս մասին խոսեցի նաև Եվրոպական խորհրդի նախագահ պարոն Միշելի հետ, նա սպասում է ձեզ։
Դրանից հետո Պուտինը հանձնեց խաղաղարարի դափնիները։ Դրա շնորհիվ նրանք իսկապես համաձայնության եկան։ Սայց հիմա Եվրամիությունն է հավակնում այդ դափնիներին։
Այսպիսով, այս դեպքում էլ պարոն Պուտինը ցույց տվեց հաղթողի առատաձեռնությունը։ Ավելին, նա չէր կարող արգելել բանակցությունները Բրյուսելում։
Բանակցությունները տեվեցին երեք ժամ։ Դրանից հետո երեք առաջնորդները դուրս եկան լրագրողների մոտ՝ մամուլի համար հայտարարություն անելու։
Վլադիմիր Պուտինը նույնիսկ աշխույժ տեսք ուներ.
- Մենք պայմանավորվեցինք մի շարք հարցերի շուրջ, որոնք առանցքային եմ համարում։ Դրանցից առաջինը մեխանիզմների ստեղծումն է... մինչև այս տարվա վերջ մենք պայմանավորվեցինք դա անել... երկու պետությունների միջև սահմանի սահմանազատման և սահմանագծման համար։ Այս մեխանիզմների ստեղծման համար ոչ մի խոչընդոտ չկա։
«Ռազմական գործողությունների ավարտից հետո հարյուրից ավելի ձերբակալված հայ զինծառայողներ հանձնվել են հայկական կողմին»,-ասաց Ալիևը՝ նշելով, որ նրանցից մեկը հանձնվել է այսօր առավոտյան…
Այդուհանդերձ, Իլհամ Ալիևը հնարավորություն տվեց Նիկոլ Փաշինյանին հայ ժողովրդի աչքերին նայել որպես Սոչի իզուր չայցելած մարդ։
- Եվ նաև..․մեկ քաղաքացիական անձ, ով կորցնելով ճանապարհը, մոլորվել է մեր տարածքում…- հավելեց Ադրբեջանի նախագահը։
Առանցքային բառը «մեր տարածքն» էր:
Քաղաքացին, ամենայն հավանականությամբ այս տարածքն իրենն է համարել, որովհետև ամբողջ կյանքում ձկնորսությամբ է զբաղվել։
-Դա մի հանդիպում էր, որտեղ մենք բաց քննարկեցինք բոլոր հարցերը,-խոստովանեց պարոն Փաշինյանը,-և պարզվեց, որ շատ հարցերում մենք տարընթերցում չունենք, ինչպես թվում էր այս հանդիպումից առաջ։
Նրա համար դա ընդամենը հեղափոխական ճանաչում էր։
Այս հանդիպումից հետո կասկած չկա, որ նրանք կրկին կհանդիպեն»։
Անդրեյ Կոլեսնիկով
