Ռոբերտ ՔՈՉԱՐՅԱՆԻ ՏԱՐԵՎԵՐՋՅԱՆ ԱՍՈՒԼԻՍԸ (ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ)

Մենք կորցրել ենք վերահսկողությունը ոչ միայն այդ 40-45 կմ-ի, այլ տասնապատիկ ավելի մեծ տարածքների նկատմամբ

Անվտանգության ոլորտում ես Հայաստանի համար գնահատում եմ կատարյալ ձախողում, քանի որ ոչ մի հարց այս տարվա ընթացքում չի բարելավել: Այս մասին, այսօր՝ դեկտեմբերի 27-ին, տարեվերջյան իր ասուլիսի ժամանակ ասաց ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը:

 

«Տարածքների կորուստ. Իշխանությունները նույնպես ընդունում են, որ 40 քառակուսի կմ կիլոմետրից ավելի տարածք գտնվում է հակառակորդի վերահսկողության տակ, բայց իրականում մենք չենք վերահսկում շատ ավելի մեծ տարածքներ:

Այդ GPS-ով սահմանագծումը բերեց նրան, որ ադրբեջանական զորքերը դիրքավորվել են ենթադրյալ իրենց սահմանի բերանով, մենք ստիպված ենք եղել հետ քաշվել 500 մետրից մինչև 1-1,5 կմ որոշտեղերում մի քիչ ավելի շատ: Նույնը կատարվելօ է ոչ միայն ԲՎարդենիս-Արաքս հատվածում, այլև Նախիջևանի հատվածում դեռ մինչև պատերազմը: Հիշում եք, որ շատ մեծ տարածքներում ադրբեջանական զորքերն առաջ են եկել: Ամբողջ այդ տարածքը իրենց դիրքերից մինչև մեր դիրքերը մեր կողմից չեն վերհսկվում: Ըստ էության, մենք կորցրել ենք վերահսկողությունը ոչ միայն այդ 40-45 կմ-ի նկատմամբ, այլ տասնապատիկ ավելի մեծ տարածքների նկատմամբ»,-ասաց նա:

Քոչարյանի խոսքով, մենք կորցրել ենք այս տարվա ընթացքում կարևորագույն ճանապարհների օգտագործման հնարավորությունը. «Մենք ունեցել ենք այս տարվա ընթացքում մոտ 36 զոհ, 30 վիրավոր և ավելի քան 30 նոր ռազմագերիներ:

Տարվա ընթացքում ոչինչ չի արվել բանակի մարտունակությունը բարձրացնելու համար: 2-3 դիրքերի համար մարտական գործողությունների ժամանակ ունենալ 30-ից ավելի գերի խոսում է բանակում լրջագույն պրոբլեմների մասին:

Սա կարելի է ինչ-որ բաներով բացատրել և հիմնական բացատրությունը կարող է լինել հետևյալը, որ մեր զինվորները եղել են երկրի առաջին դեմքի արտահայտության տպավորության տակ. «մեկ սարի համար մենք հո չե՞նք պատերազմելու»: Մեր երկիրը սարերից է բաղկացած, դա նույնն է, որ արաբներն ասեն՝ անապատի համար հո չե՞նք պայքարելու: Սա նաև ինչ-որ տեղ հրավեր է, «էստի համեցեք» է ադրբեջանցիների համար: Դու ասում ես, որ չբնակեցված սարերի համար մենք պատրաստ չենք պատերազմել: Եթե առաջին դեմքն այդպես է մտածում, ինչի ենք մտածում, որ բանակի մայորը կամ պայմանագրային զինծառայողը այլ կերպ պետք է մտածի: Դա բանակի մարտունակությունը գցելու լավագույն միջոցներից մեկն է»,-ասաց երկրորդ նախագահը:

Նա հայտարարեց, որ ոչինչ չի արվել նաև անցած տարվա ընթացքում բանակի սպառազինության վերականգնման ուղղությամբ. «Մինչև այսօր չի հրապարակվել զոհվածների թիվը, սա խայտառակություն է: Մենք պետք է ունենային հուշամատյան, սա վերաբերմունք կլիներ զոհվածների, նրանց ընտանիքների նկատմամբ: Դա պետության պարտավորությունն էր: Աննորմալ է մեկ տարի անց այս հարցը այսպես անորոշ թողնելը:

Փաստ է նաև և բոլոր հարցումները ցույց են տալիս, որ բնակչության 70-80 տոկոսը լուրջ մտահոգված են անվտանգության հարցերով: Չի կարող երկիրը նորմալ զարգանալ, երբ բնակչության 80 տոկոսը մտածում է, որ ապրում է անվտանգ երկրում:

Այս բոլոր հարցերով մենք ավելի վատթարացված ձևով մտնում ենք հաջորդ տարի: Բանակի բյուջեն այնպիսին չէ, որ հույս փայփայենք, որ այս հարցերը հաջորդ տարի իրենց լուծումն ստանալու են: Անհնար է այս ռազմական բյուջեով լուծել այսպիսի հարցեր»,-ընդգծեց Ռոբերտ Քոչարյանը:

Չի կարելի ՊՆ ղեկավարներին փոխել նասկու պես. Այս իշխանությունը շահագրգռված չէ ունենալ մարտունակ բանակ

Պաշտպանության երեք նախարար է փոխվել մեկ տարվա ընթացքում, որոնցից ոչ մեկը պիտանի չէր դրա համար,- նշեց ՀՀ երկրորդ նախագահը:

«Երկու ԳՇ պետ է փոխվել մեկ տարում: Գործող ԳՇ պետի մասին ևս համառ լուրեր են շրջանառվում, որ փոխեն: «Հայկական ժամանակի» հրապարակմանն են սպասում, թե երբ է դա տեղի ունենալու:

Չի կարելի ՊՆ ղեկավարներին փոխել նասկու պես: Սա այդ համակարգը չի: Բացատրությունը մեկն է: Այս իշխանությունը շահագրգռված չէ ունենալ մարտունակ բանակ, որովհետև մարտունակ բանակի պարագայում մեր ժողովրդի պահանջը իշխանության նկատմամբ կլինի այլ: Կպահանջեին, որ ճանապարհ չհանձնես, մի շարք այլ հարցեր: Իսկ հիմա մի վիճակ է, երբ սարսափը հնարավոր պատերազմի վերաբերյալ հնարավորություն է տալիս իշխանությանը գնալ քայլերի, որոնց ժողովուրդը այլ պարագայում թույլ չէր տա գնալ: Այս վիճակը իմ տպավորությամբ, ինչ-որ տեղ արհեստականորեն է ստեղծվում»,-ընդգծեց նա:

Նման գնաճի պարագայում որպես պետություն դու պարտավոր ես ինդեքսավորել թոշակներն ու աշխատավարձերը

Տնտեսական անկումը 2020-ին եղել է 7,4 տոկոս, այս տարի կանխատեսվում է 4,2 տոկոս տնտեսական աճ. նույնիսկ 2019-ի ցուցանիշներին հասնելու համար մենք այս տարի պետք է ապահովեինք առնվազն 8 տոկոսանոց տնտեսական աճ,- նշեց Ռոբերտ Քոչարյանը:

«Չենք ապահովել, վստահ եմ, որ հաջորդ տարի ևս չենք ապահովելու և ստացվելու է, որ 2020-2022 թվականները լինելու են տեղում կանգնած տարիներ»,-ասաց նա:

Քոչարյանը հիշեցրեց, որ 2018-ին «կախարդական փայտիկի» մասին էր խոսվում. «Պարզվեց, որ այդ փայտիկը ռեվերսի ռեժիմով էր աշխատում: Դա ոչ թե մեր տնտեսությունը մեծացնելու համար էր, այլ ճիշտ հակառակը, ժողովրդին աղքատացնելու և տնտեսության ծավալները փոքրացնելու կախարդական փայտիկ էր:

Պետական պարտքը 9 մլրդ դոլարից անցել է և վերջին երեք տարում աճել է 2,3 մլրդ դոլարով: Սա նշանակում է, որ այս 4 տոկոսանոց սպասվող տնտեսական աճի մի զգալի մասը պյմանավորված է պարտքի մեծացմամբ:

Գնաճը կազմել է 9,6 տոկոս: Ես 10 տարի նախագահ եմ եղել և չեմ պատկերացնում, թե ինչ պետք է անես, որ ունենաս 9,6 տոկոս գնաճ: Միջին գնաճը եղել է 2-3 տոկոս, սա է նորմալը: Նման գնաճի պարագայում որպես պետություն դու պարտավոր ես ինդեքսավորել թոշակներն ու աշխատավարձերը, ինչը չի արվում և չի էլ սպասվում:

Այս իշխանությունը կարծես շփոթել է երկնիշ թվերը գնաճի ու տնտեսական աճի միջև, տեղերը փոխվել են: Պետք է երկնիշ թվերով աճեր ոչ թե գնաճը, այլ տնտեսությունը: Մենք կարիք ունեն լրիվ այլ տնտեսական աճի տեմպերի, հակառակ դեպքում մեր անվտանգային հարցերը որևէ կերպ հնարավորություն չենք ունենալու լուծելու»,-հայտարարեց երկրորդ նախագահը: Անդրադառնալով ներդրումների խնդրին, նա նկատեց, որ այս տարվա ընթացքում ևս պարզվեց, որ միլիարդավոր դոլարների ներդրումային ծրագրերը միֆ էին, լկտի սուտ. «Այս մի քանի տարվա ընթացքում մարդկանց ավելորդ լավատեսություն էին հաղորդում, ինչի պատճառով մարդիկ մտել են մեծ սպառողական վարկերի բեռի տակ, և այսօր մենք կանգնած ենք վարկային փաթեթների անվորակ լինելու առջև: Մեծ է հավանականությունը, որ ունենալու ենք ճգնաժամ այդ վարկերի սպասարկման տեսանկյունից»,-ընդգծեց Քոչարյանը:

Ո՞ւր եք գնում, հարգելի մեր քաղաքացիներ, մնացեք, վայելեք ձեր ընտրությունը

Կառավարության հիմնական խնդիրը պետք է լինի ժողովրդի կենսամակարդակի բարձրացումը, իսկ այս տարվա ընթացքում աղքատության թիվը միայն աճել է,- ասաց ՀՀ երկրորդ նախագահը:

«Միայն սա բավարար է ասելու համար, որ ոչինչ չեք արել: Միգուցե փորձել ենք, բայց ըստ էության, որևէ արդյունքի չեք հասել: Աղքատության թիվը 27-30 տոկոս կլինի: Այս նույն պարագայում շեշտակի աճել է պաշտոնյաների, պետական ծառայողների վերնախավի բարեկեցությունը: Անամոթ ձևով պարգևավճարները շարունակում են գոյություն ունենալ, և մենք տեսնում ենք, թե ինչ ծախսեր են արվում թիկնապահների, դաչաների, լիմուզինների, պադավատների, պրեմիաների, ճոխ ճմփորդությունների համար: Մի նախադասություն կա՝ քեֆ ժանտախտի ժամանակ: Այդպիսի տպավորություն ինձ մոտ թողնում այս ամենը: Ակնհայտ է, որ աղքատների ու հարուստների միջև բևեռացումը միայն խորացել է այս տարվա ընթացքում»,-ասաց նա:

Քոչարյանը հայտարարեց, որ Կովիդի դեմ պայքարը կատարյալ ձախողում էր. «Այս իշխանությունը հայտարարել է, որ ժողովուրդը բացարձակ արժեք է, բայց այդ բարձրագույն արժեքը փախչում է քո երկրից: Ի՞նչ ես անում, այդ բարձրագույն արժեքը քո երկրում պահելու համար: Եթե չեմ սխալվում, 9 ամսվա արդյունքներով 103 մարդ լքել է երկիրը: Բալանսը բացասական է, և մոտ 34 հազար ընդունել են ՌԴ քաղաքացիություն: Դո մորավորապես Աբովյան քաղաքն է: Պատկերավոր ասած, մեկ քաղաք ընդունել է այլ երկրի քաղաքացիություն:

Երկրից գնում են ոչ միայն նրանք, որոնք ընդդիմադիր են, այլ միգուցե ավելի մեծ քանակով գնում են նրանք, որոնք քվեարկել են այս իշխանության համար: Ո՞ւր եք գնում, հարգելի մեր քաղաքացիներ, մնացեք, վայելեք ձեր ընտրությունը: Ինչո՞ւ եք մեզ թողնում ձեր կողմից սիրված իշխանությունների հետ: Երևի իրավունք ունենք այդպիսի հարց տալ»,-ընդգծեց նա:

Մեր խմբակցության անդամները երկրից դուրս գալու հնարավորություն չունեն

Մեր խմբակցության 12 պատգամավորի համար ՍԵԿՏ համակարգը փակ է. Քրեական գործեր են հարուցված և նրանք չեն կարող դուրս գալ երկրից,- ասաց Ռոբերտ Քոչարյանը՝ պատասխանելով հարցին, թե որքանով է արդարացված համարում «Հայաստան» խմբակցության պատգամավորների չընդգրկվելը միջազգային կառույցներում Հայաստանը ներկայացնող խորհրդարանական պատվիրակություններին:

«Իրականության մեջ մի զգալի մասի համար այդ մասնակցության ճանապարհը փակ է այս իշխանության կողմից: Երբ Սեյրան Օհանյանը չի կարող մեկնել մասնակցելու ՀԱՊԿ-ի խորհրդարանական միջոցառումներին, թույլ չեն տալիս, քննիչը համաձայնություն չի տալիս... և ինչ արել ենք, արել ենք ստիպելու համար այս իշխանությանը գնալ մի շատ պարզ տրամաբանական քայլի՝ հանել այդ բոլոր արգելքները «Հայաստան» դաշինքի պատգամավորների համար: Այո, մեր պատգամավորները կարող են օգտագործել այդ ամբիոնները մեր ազգային շահերի պաշտպանության համար: Իրենց մակարդակով մեր խմբակցության ամեն մի պատգամավոր էն մյուս ֆրակցիայի առնվազն 4-5 պատգամավորի հնարավորությունն ունի և շատ ավելի արդյունավետ կարող է լինել դրսի աշխատանքում: Ունենալ երկու սորտի պատգամավոր, մեկին կարելի է գնալ, մյուսին՝ ոչ, դա անընդունելի է»,- նշեց Քոչարյանը:

Երկիրը ժողովրդավարության ենթադրյալ բաստիոնից դարձել է տգիտության և իրավական բեսպրեդելի բաստիոն

Հայաստանը դադարել է լինել ժողովրդավար պետություն, քանի որ դադարել է լինել իրավական պետություն,- նշեց ՀՀ երկրորդ նախագահը:

«Բոլոր նախադրյալները դրա համար առկա են և առերևույթ: Այն, ինչ կատարվեց ՏԻՄ ընտրությունների ժամանակ և դրանից հետո, դա ուղղակի մաստեր կլաս է իշխանությունից խելքը կորցրած բռնապետերի համար: Կիմ Չեն Իրը նախանձից կմեռներ: Այսպիսի բան ՀՀ պատմության մեջ երբեք չի եղել, հնարավոր չէր անգամ պատկերացնել, որ այն, ինչ կատարվում էր Վանաձորում, Գորիսում, Թալինում, Մասիսում, մի շարք այլ քաղաքներում, ուղղակի անհնար էր հիվանդ երևակայության պարագայում անգամ ենթադրել, որ հնարավոր է: Սա վարչաիրավական ակտրակցիոն է: Հասել են նույնիսկ ձեր աթոռների ԱԺ-ում»,-ասաց նա:

Քոչարյանի խոսքով, դատախազությունը շատ հետաքրքիր կեցվածք ունի, դարձել է գունավոր իշխանափոխության պահապանը, այլ ոչ թե օրենսդրության ու Սահմանադրության. «Վերջին ՍԴ որոշումներն ուղղակի իրավական դաշտում հաստատեցին այն, ինչ մենք ասում էինք մի քանի տարի անընդմեջ: Դատախազությունն ունի շատ բարդ հարաբերություններ կամ իրավագիտությանհետ, կամ խղճի: Միգուցե երկուսի հետ էլ: Մի աֆորիզմ կար. Արդյոք կարող ես համարել, որ խիղճդ մաքուր է, եթե դրանից երբեք չես օգտվում: Սա մեր դատախազության մասին է:

Երկիրը դարձել է ժողովրդավարության ենթադրյալ բաստիոնից, տգիտության և իրավական բեսպրեդելի բաստիոն: Սա ևս փաստ է»,-հայտարարեց Ռոբերտ Քոչարյանը:

Մենք շարունակում ենք պարտվել քարոզչական պատերազմում մեր հակառակորդին

Մենք շարունակում ենք պարտվել քարոզչական պատերազմում մի երկրի, որտեղ իշխանությունը ժառանգական է,- ասաց Ռոբերտ Քոչարյանը:

«Պատերազմի ժամանակ ոչ մի երկիր հանդես չեկավ դատապարտող հայտարարությամբ այն պետությանը, որն սկսել է պատերազմը: Բայց մենք պարտվում ենք նաև հիմա: Ժողովրդավարության բաստիոնը պարտվում է մի երկրի, որտեղ իշխանությունը ժառանգական է, որտեղ նախագահը նշանակում է փոխնախագահ իր կնոջը, որտեղ տասնյակ լրագրողներ բանտերում են, որտեղ նախագահի ընտանիքը բոլոր օֆշորային սկանդալներում կա:

Եվ մենք այդ երկրին քարոզչական պատերազմում պարտվում ենք Եվրոպայում: Թե ոնց ենք պարտվում, ուղղակի չեմ հասկանում: Չենք կարողացել այս տարվա ընթացքում միջազգային հանրությանը գերիներին վերադարձն ապահովելու համար»,-ընդգծեց նա:

Հայաստանը ձեռքերը լվացել է Ղարաբաղից. կուկլավոդների ծրագիր է իրականացվում ՀՀ-ում

Մենք որոշակիություն ստացել են ԼՂ կարգավիճակի վերաբերյալ Հայաստանի դիրքորոշմանն առնչվող,- նշեց ՀՀ երկրորդ նախագահը:

«Արդեն հասկանալի է, որ եթե վարչապետն ասում է, որ 2016-ից որև նույնիսկ տեսական հնարավորություն չկար Ղարաբաղը Ադրբեջանից դուրս կարգավիճակի համար, սա ՀՀ դիրքորոշումն է: Սա նշանակում է, որ Հայաստանը ձեռքերը լվացել է Ղարաբաղից: Այս վերջին հայտարարություններով վարչապետն, ըստ էության, կասկածի տակ դրեց Արցախի սեպտեմբերի 2-ի հռչակագիրը, որը Ղարաբաղի գոյության, ձևավորման հիմքում է դրված: Կամ չեն հասկանում՝ ինչ են անում, կամ անում են ծրագրավորված, կուկլավոդների ծրագիր է իրականացվում Հայաստանում:

Ըստ էության բոլոր կարևոր ուղղություններով ունենք կտարյալ ձախողում: Ամենից հետաքրքիրն այն է, որ երբ առաջին դեմքից իջնում ես ներքև, պարզ չի՝ ումից հարցնես: Ոչ մեկը բավարար ժամկետով չի աշխատում, որ մի բան հարցնես: Կարծես կարտերի կալոդ է, խառնում, բաժանում են, նորից են խառնում»,-հայտարարեց նա:

Ադրբեջանի նախագահը վերջին պահին Քի Վեսթում հրաժարվեց ստորագրել

Ղարաբաղյան հարցի կարգավորման համար Մեղրիի տարբերակում Թուրքիան այդ պատմության մեջ չկար,- նշեց Ռոբերտ Քոչարյանը՝ անդրադառնալով այն հարցին, թե ինչո՞վ էր տարբերվում Մեղրիի տարբերակը, որն իր իշխանության տարիներին առաջարկվում էր իբրև լուծում Ղարաբաղյան հարցի կարգավորման համար, ինչո՞վ է տարբերվում այն տարբերակից, որն հիմա է իրագործվում է, և որն էլ ադրբեջանցիներն անվանում են «Զանգեզուրի միջանցք»։

«Իսկ դուք տարբերությունը չե՞ք տեսնում։ Այն ժամանակ խոսքը գնում էր Ղարաբաղը Հայաստանին միացնելու մասին, Քի Վեսթի պայմանագրով ենթադրվում էր, որ Ղարաբաղը միանում է Հայաստանին մի միջանցքով, որը ևս ունենալու է նույն կարգավիճակը։ Միջանցքի լայնությունը անվտանգության տեսանկյունից ես այսպես էի ձևակերպել՝ գրադի հեռահարության երկու կողմի վրա՝ 42 կմ միջանցք։ Հիմա համեմատեք այսօրվա վիճակի հետ, այսօրվա Ղարաբաղի անորոշության և անվտանգային առումով և կարգավիճակի հետ. տարբերությունը դրա մեջ է»,- ասաց երկրորդ նախագահը։

Հարցին՝ ինչո՞ւ այդ տարբերակը չիրագործվեց, Ռոբերտ Քոչարյանն ասաց. «Ադրբեջանի նախագահը վերջին պահին Քի Վեսթում հրաժարվեց ստորագրել։ Ես իմ գրքում դրա մասին մանրամասնորեն գրել եմ։ Ինքն ասաց, որ չի կարողացել համոզել նույնիսկ իր ընտանիքի անդամներին, ասաց՝ համարում է, որ ինքը գերագնահատել է իր հնարավորությունը՝ ազդելու հասարակական կարծիքի վրա»։

Երկրորդ նախագահն ընդգծեց, որ այդ տարբերակով խոսքը ճանապարհի իրավունքի մասին էր. «Խոսքը գնում էր ավտոմոբիլային ճանապարհի մասին»։

Դուք Թուրքիայի բոլոր նախապայմանները կատարել ենք. ի՞նչ առանց նախապայմանների

Թուրքիան միշտ երեք նախապայման է դրել Հայաստանի առջև. Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականություն, ներառյալ Ղարաբաղը, 7 շրջանների անվերապահ վերադարձ և Ցեղասպանության ճանաչման հետ կապված էնտուզիազմ չդրսևորելը կամայլ կերպ ասած, այդ հարցը պատմաբաններին փոխանցելը,- ասաց ՀՀ երկրորդ նախագահը՝ անդրադառնալով հարցին, թե Ինչով է տարբերվում Թուրքիայի հետ այսօր հարաբերություններ ստեղծելու գործընթացը ձեր ժամանակվա գործընթացներից:

«Հիմա ավելացել է «Զանգեզուրի միջանցքի» նախապայմանը: Նայեք ինչ է կատարվել այդ նախապայմանների հետ: Մեր մոտեցումը միշտ հետևյալ է եղե. Պատրաստ ենք հարաբերություններ կառուցել առանց նախապայմանների: Նույնիսկ երբ սահմանից խոսում էին, մենք ասում էինք՝ սահմանը մեր կողմից բաց է, փակ է մյուս կողմից: Ի՞նչ է կատարվել այդ երեք նախապայմանների հետ:

Սկսենք երկրորդից,. Ոչ թե 7 շրջանն է վերադարձվել, այլ բոնուսով, Շուշին ու Հադրութը: Ըստ էության, այդ նախապայմանն արդեն գոյություն չունի: Ցեղասպանության հետ կապված Հայաստանն այսօր այնքան թույլ է, որ մտածել, որ կարող է հաջողության հասնել Ցեղասպանության ճանաչման գործում, միգուցե հեռավոր ապագայում, բայց այսօր ՀՀ իշխանություններն այդ հարցն ամբողջությամբ թողել են Հայ Դատի գրասենյակների վրա: Երկրորդ, կարող են նման հարցերի դիմել պետություններ, որոնք Թուրքիային պատժելու որոշակի շահագրգռություն այս կամ այն պահին կարող են ունենալ: Այլ ռեսուրս չկա: Ըստ էության, երեք նախապայմաններից երկուսը իրենց համար բարեհաջող լուծված են»,-հայտարարեց Քոճարյանը:

Ինչ վերաբերում էԱդրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը ճանաչելուն, Քոչարյանը հիշեցրեց, որ նախքան Բրյուսելի հանդիպումը ԱԺ-ում վարչապետն ասաց, որ 2016-ից այլևս չկա նույնիսկ տեսական տարբերակ Ղարաբաղի համար Ադրբեջանի կազմից դուրս. «Սա ի՞նչ է նշանակում, սա նշանակում է, որ այո, ՀՀ առաջին դեմքն ասում է, որ ինքը չի տեսնում որևէ տարբերակ, որևէ կարգավիճակ Ադրբեջանից դուրս: Այս վերջին մամուլի ասուլիսի ժամանակ դա վերահաստատեց; Հիմա երեք նախապայմաններն էլ կատարվել են և երբ ասում են՝ մենք պատրաստ ենք Թուրքիայի հետ հարաբերություններ հաստատել առանց նախապայմանների, ավելի մեծ երեսպաշտություն դժվար է հորինել: Դուք բոլոր նախապայմանները կատարել ենք, մի բան էլ ավելի, քննարկում եք միջանցքի հարցը»,-ասաց Քոչարյանը:

Անդրադառնալով իր նախագահության տարիներին հայ-թուրքական հարաբերություններին, նա ասաց. «Իմ ժամանակ, այո, շփումներ եղել են: Երբ որ 2002-ին Էրդողանի կուսակցությունը հաղթեց խորհրդարանական ընտրություններում, առաջին ԱԳ նախարարը եղել է Աբդուլլահ Գյուլը: Նրա հետ Մադրիդում բազմակողմ ինչ-որ միջոցառում էր: Վարդան Օսկանյանը բավական ոգևորված էր, ինձ զանգեց, ասաց, որ ոնց որ թուրքական կողմը պատրաստ է առանց նախապայմանների բանակցությունների: Ես ասացի՝ Վարդան, չեմ հավատում, դեռ նոր են, տաք են, երևի չեն հասկացել, որ Ադրբեջանն իրենց կխանգարի: Դրա շուրջ մեծ աղմուկ մի հանի, որ չստացվի, որ սխպասելիքներ ենք առաջացնում: Գյուլն ասել է՝ առանց նախապայմանների: Հիշո՞ւմ եք, մի թեզ էին առաջ քաշում՝ զրոյացնում ենք պրոբլեմները բոլոր հարևանների հետ: Արդյունքում բոլոր հարևանների հետ շատ ավելի խորը պրոբլեմներ ունեցան: Երկրորդ հանդիպումից հետո Օսկանյանն ինձ ասաց, որ ոնց որ հետ են քաշվում: Իսկ երրորդ հանդիպման ժամանակ ամբողջությամբ վերադարձանք այն կետին, ինչից սկսել ենք: Սա է եղել հայ-թուրքական հարաբերությունների հուսադրող մի պահը, որը տևեց 6-7 ամիս, ոչ ավել»,-հայտարարեց Քոչարյանը:

Մենք պատրաստում ենք այդ զանգվածային ընդվզումը. անելու ենք, այդ ճանապարհին ենք

Ընտրություններից հետո մենք տեսնում ենք այս իշխանության վարկանիշի շեշտակի անկում, նույնիսկ մեզ համար անսպասելի անկում,- նշեց Ռոբերտ Քոչարյանը։

«Հասկանում եմ, որ մեզնից սպասում են ավելի արմատական գործողություններ։ Ընտրություններից հետո մենք տեսնում ենք այս իշխանության վարկանիշի շեշտակի անկում, նույնիսկ մեզ համար անսպասելի անկում. բացատրություն չունեցող ինչ-որ երևույթ տեղի ունեցավ։ Մեր գնահատականով՝ այդ վարկանիշի անկումը չի տրանսֆորմացրել այդ զանգվածների պատրաստակամությանը՝ ակտիվ պայքարելու համար։ Մենք համոզված ենք, որ այս մարդիկ իրենց հոժար կամքով իշխանությունը չեն թողնելու»,- նշեց երկրորդ նախագահը։

Ըստ նրա՝ իշխանությունից հեռացնելու համար պետք են զանգվածային ընդվզումներ. «Ոչ թե 10 հազար մարդ, այ զանգվածային։ Մենք այսօր չենք տեսնում, որ դա հասունացած է։ Դա հիասթափեցնում է մեր կողմնակիցների մի հատվածին, որոնք պատրաստ են այդ պայքարին, բայց մենք նաև չենք կարող այդ մարդկանց չպատրաստված տանել նման փորձությունների։ Մենք պետք է պատրաստ ենք և պատրաստում ենք այդ զանգվածային ընդվզումը. անելու ենք, այդ ճանապարհին ենք։ Ես ժամկետներ եմ նշել, այդ ժամկետների մեջ տեղավորվելու ենք։ Ինչ-որ բաներ կան, որ պիտի հասունանան։ Ինքս պատրաստ եմ ամեն ինչի, բայց պետք է զգաս, որ դա լինելու է ոչ թե այսպես ասած՝ ինքնահրկիզման ակտ, դրանք լինելու են քայլեր, որոնք մեծ հավանականությամբ պետք է բերեն հաջողության։ Հակառակ դեպքում մեզ մեղադրելու են՝ բա դուք առաջնորդ եք, ինչու չեք հաշվարկել»։

Համոզված եմ՝ այս իշխանությունն Արցախի հարցում սպասարկում է օտար շահեր

Այս իշխանությունների դիրքորոշումը Արցախի խնդրի վերաբերյալ բոլորի համար պարզ է. Հիմա արժի փորձել չեզոքացնել այդ վտանգը և մեկ այլ ճանապարհով գնալ, թե՝ ոչ: Թե պարզապես այսպես հոսանքի մեջ մտնենք ու ասենք, էս մարդիկ սա են ուզում գնանք անենք:

Այդ մասին մամուլի ասուլիսի ժամանակ ասաց ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը՝ պատասխանելով հարցին, թե Արցախի վիճակի վերաբերյալ գոնե մոտավոր լուծում ունի թե չէ, եթե մի պահ պատկերացնենք, որ ներկայիս իշխանությունը ինչ-որ հրաշքով այլևս չղեկավարի երկիրը:

«Երկընտրանքը սրա մեջ է. Մի կողմից արդեն պարզ է սրանք ինչ են ուզում և ուր են ուզում մեզ տանել, մյուս կողմից ասում ենք, կան ուրիշ ուժեր, որոնք փորձելու են փոխել այս վտանգավոր ճանապարհը: Հիմա անենք, թե չանե՞նք: Ես եմ, ես չեմ, մեկ ուրիշն է: Դա արդեն կարևոր չէ: Մեր ելակետը դա պետք է լինի: Մենք թույլ ենք տալիս սա անել, թե թույլ չենք տալիս: Այո, ես տեսնում եմ հնարավորություն ակտիվ դիվանագիտական աշխատանքի շնորհիվ ինչ-որ բան այս իրավիճակում փրկելու, տեսնում եմ այդ ճանապարհը: Այս իշխանությունը չի էլ փորձելու դա անել, որովհետև այս մարդիկ իրենց ամբողջ գիտակից կյանքը մտածել են այնպես, ինչ այսօր իրենք անում են: Իրենցից սպասելիքը զրոական է: Հիմա իմ առաջարկը փոխենք, տանք հնարավորություն այն մարդկանց, ովքեր ամբողջ իրենց կյանքով ցույց են տվել, որ այլ կերպ են մտածում: Այո, ես տեսնում եմ այդ ճանապարը: Շատ բարդ է լինելու, առանց կորստի չենք ստանալու այն, ինչ հնարավորություն մենք կորցրել ենք: Բայց այո, որոշ ուղղություններով մենք ի վիճակի ենք ինչ-որ բան շտկել նաև Արցախի կարգավիճակի մասով»,- նշեց Քոչարյանը:

Երկրորդ նախագահը նաև պատմական անդրադարձ կատարեց Արցախի հարցի կարգավորման վերաբերյալ. «Եթե համամատենք, թե ինչ ենք ստացել 1998թ. բանակցային ժառանգություն և 2008թ. ինչ ունեինք, ապա կտեսնենք, որ այդ ընթացքում հետևողական աշխատանքի շնորհիվ հասել էինք լուրջ հաջողությունների: Նույնը հիմա, ես հասկանում եմ ինչ է պետք անել: Չեմ կարող հարյուր տոկոսանոց այսպես ասել, որ, այո, սրան հասնելու եմ, բայց ես տեսնում եմ քայլերի հերթականությունը, որով կարելի է ինչ-որ բան փրկել: Այս իշխանությունը չի էլ փորձելու, որովհետև իրենք այդպես են մտածում, սա իրենց համոզմունքն է: Բացի իրենց համոզմունքից ևս ում շահերն են սպասարկում, ես ենթադրում եմ, որ որոշակի շահերի սպասարկման խնդիր անկասկած կա: Ուղղակի համոզված եմ»:

Մենք տարանցիկության համար ունենալու ենք միայն 45 կմ Մեղրիով, և վերջ

Հայաստանի տնտեսական զարգացումը տարանցիկության գործոնի հետ կապելը կատարյալ հիմարություն է,- ասաց ՀՀ երկրորդ նախագահը՝ անդրադառնալով Բրյուսելյան հանդիպումից հետո երկաթուղու վերագործարկման հայատարությանը, որի արդյունքում Հայաստանը հասանելիություն կստանա դեպի Ռուսաստան և Իրան։

«Նայեք քարտեզին։ Հայաստանն այնքան փոքր է։ Պետք չէ հույս դնել, որ Հայաստանը տարանցիկ մեծ պոտեցիալ ունի։ Եվ պետք չէ Հայաստանի տնտեսական զարգացումը կապել տարանցիկության գործոնի հետ, դա կլինի կատարյալ հիմարություն։ Շատ փոքր է մեր երկիրը, շրջանցելն է հեշտ, լեռնային երկիր է, և ավելի հարթավայրային ճանապարհներ կառուցելու հնարավորությունը միշտ էլ կա։ Նախիջևանից մինչև Իգդիր 84 կմ է։ Իրենք արդեն հայտարարել են, որ այդ երկաթուղին կառուցելու են, մոտավորապես երկու տարվա շինարարություն է պետք։ Սա նշանակում է, որ մենք տարանցիկության համար ունենալու ենք միայն 45 կմ Մեղրիով, և վերջ։ Դրա համար ի՞նչ փող ես ստանալու դու, ոչ մի բան չեն ստանալու։ Պարզ բան է՝ նայեք քարտեզին և եկեք եզրակացության։ Այդ ճանապարհը կարող է հետաքրքիր լինել Թուրքիա-Ռուսաստան երկաթուղային կապի համար, բայց իրենք այդ կապն ունեն։ Այդ երկաթուղին հանձնվել է շահագործման 2017 թվականին։ Ձեր կարծիքով՝ իր հզորությունների ի՞նչ տոկոսով է շահագործվում, մոտ 10 տոկոսով։ Սա նշանակում է, որ առևտրի կառուցվածքը դեռ այնպիսինը չէ։ Շրջանցող ճանապարհն արդեն կառուցված է»,- նշեց Քոչարյանը։

Ռոբերտ Քոչարյանն ևս մեկ հարց պարզաբանեց․ կարո՞ղ է Իրանը Ռուսաստանի հետ կապելը մեծ ծավալի բեռնափոխադրումների հնարավորություն տալ։

«Ադրբեջանական երկաթուղային ցանցը մեծ ծրագրի շրջանակում միացվում է Իրանի երկաթուղային ցանցին և միացվում է Աստարայով։ Մեր մոտ մարդիկ չեն հետևում սրան։ 2018 թվականին են միացել, Ալիևը բացմանն է մասնակցել։ Իրանական կողմում այդ երկաթուղու ամբողջ կողմն ադրբեջանցիներին 25 տարվա վարձակալության է հանձնված՝ իր ամբողջ ենթակառուցվածքներով։ Կազվին-Ռեշտ կտորը հանձնվել է 2019 թվականին, Իրանի նախագահը բացմանն է մասնակցել։ Մնացել է մի փոքր կտոր՝ Ռեշտ-Էնզելի, և այդ փոքր կտորը հանձնում են մյուս տարի։ Այդ ամբողջացած ճանապարհը միանալու է Սև ծովին, ինչի հնարավորությունն ունի նաև Թուրքիան։ Եվ դա մեծ ծրագրի՝ Հնդկաստան-Իրան-Ադրբեջան-Ռուսաստան տրանսպորտային մեծ միջանցքի մաս է կազմում։ Պատկերացրեք՝ ինչ գումարներ են ծախսվել։ Միայն Կազմին-Ռեշտ կտորը 1,5 միլիարդ դոլար արժեցավ։ Արդեն մեզ շրջանցել են, դա փաստ է։ Մենք առավելագույնը ստանալու ենք մոտ 40 կմ տրանզիտի ինչ-որ գումար»,- ասաց Ռոբերտ Քոչարյանը։

Ռոբերտ Քոչարյանի խոսքով՝ այս պարագայում պետք է հասկանալ, թե ինչ ես շահում և ինչ կորցնում։

«Բալանսավորիր, եթե միակ շահածդ բանը սա է, ինչո՞ւ ես գնում։ Այս ամենը հաշվարկի ենթարկվող բան է։ Սա լավ տեղ չի տանում։ Ամեն մի բանակցությունը ենթադրում է, որ դու համակարգիչդ վերցնում ես և տպում ես՝ քայլ 1․ սա մենք անում են՝ ի՞նչ ենք ստանում, ի՞նչ եք կորցնում, հետո սկսում ես բալասավորել, թե այդ քայլերի շրջանակում դու ինչ ես շահում, ինչ ես կորցնում։ Ավելի լայն շրջանակներում քննարկում ես, եթե շատ շահավետ է նաև ժողովրդին հասանելի ես դարձնում այդ ամենը, ոչ թե մերկապարանոց, դատարկ, անբովանդակալից խոսակցություններ։ Այս մարդիկ հաշվել չգիտեն, այս մարդկանց համար արհեստավարժությունը համար մեկ թշնամին է։ Հայրենասեր և արհեստավարժ մարդիկ այս իշխանության թշնամին են։ Նման մարդկանց են ման գալիս՝ ճնշեն, աշխատանքից ազատեն, կալանավորեն»,- ընդգծեց Ռոբերտ Քոչարյանը։

Այս իշխանությունը դրանից հետո ասելու է՝ Ղարաբաղի հարցն այլևս իմ հետ կապ չունի, և գցելու է ռուսների գրպանը

Դելիմիտացիայի այլընտրանքը դելիմիտացիան չունենալն է. չեն ստորագրում,- նշեց Ռոբերտ Քոչարյանը։

«Երբ ասում են՝ դելիմիտացիայի այլընտրանք, ուղղակի այդ պրոցեսին չգնալն է, որովհետև դու չափազանց թույլ վիճակում ես։ Դու հիմնավորելու հազար հնարավորություն ունես, դիվանագիտական հարաբերություններ չունես, երկկողմանի որևէ հարաբերություն չունես, առանց դիվանագիտական հարաբերությունների ոչ մի տեղ դելիմիտացիան առաջ չի ընկնում։ Ի վերջո երբ մարդը շորեր է հագնում, սկզբում ներքնազգեստն է հագնում, հետո ինչ-որ բաներ, վերջում՝ պալտոն է հագնում. այսինքն՝ հակառակը չի լինում»,- նշեց Ռոբերտ Քոչարյանը։

Լրագրողի այն դիտարկմանը, որ դելիմիտացիա չստորագրելն Ադրբեջանի հետ ֆիքսված սահման չունենալն է։ Եվ հարցին՝ արդյոք այդ պարագայում Ադրբեջանը չի՞ կարող ցանկացած ոտնձգություն իրականացնել Հայաստանի սահմանների նկատմամբ, երկրորդ նախագահը պատասխանեց.

«Վիճակը պարզունականացնելը տվյալ դեպքում ճիշտ չեմ համարում, որովհետև մենք չենք ասում՝ սահման չկա։ Դելիմիտացիային չգնալն այս պահին ոչ թե նրա համար է, որ ասենք՝ ընդհանրապես մենք սահման չունենք, այլ հետևյալ հետևանքներն է իր մեջ կրում. հաստատված դելիմիտացիան նշանակում է, որ դու ճանաչում ես Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, ինչը հնարավորություն է տալու Ադրբեջանին վերջապես ասել մեզ և Ռուսաստանին՝ դուք իմ տարածքային ամբողջականությունը ճանաչել եք, ասելու ենք՝ այո, եթե ճանաչել եք, ուրեմն Լաչինի միջանցքում դնում եմ մաքսակետ, ի՞նչ ես ասելու, ասելու ես՝ նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթով նախատեսված չէ, այո, կսպասեմ 3.5 տարի, երբ խաղաղապահ զորքերի մանդատի շարունակության հարց պետք է քննարկվի, հետո չոր բանակցությունների ժամանակ Ռուսաստանին կասեմ՝ այլևս կարիք չկա, հարցը կարգավորված է, խնդիր չկա, խաղաղապահները կարող են գնալ, 1-2 ամիս բանակցություններից հետո մեկ քայլ հետ ես քաշվում և ասում ես՝ միայն մեկ պայմանով, այստեղ պետք է իմ պոստը լինի։ Դնելու են այդ պոստը, որը մի քանի ամիս հանգիստ կանգնելու է, դիտելու է, ինչպես Կապանում եղավ։ Հսկայական տարածքներ մենք այսօր չենք էլ վերահսկում, դելիմիտացիայի վտանգը այս սցենարը հնարավոր դարձնելն է։ Միշտ պետք է քեզ դնես հակառակորդի տեղը, պետք է հարց տաս՝ այս խնդիրը լուծելու համար դու ինչ կանես, միաժամանակ ասես՝ ինչ արգումենտ ունես դրա դեմ. չկա։ Այս իշխանությունը ուզում է դա անել, որ դրանից հետո ասի՝ ես ինչ կապ ունեմ, Ղարաբաղի հարցն այլևս իմ հետ կապ չունի, և գցի ռուսների գրպանը։ Ինչ-որ չափով տեղեկացված եմ, որ հիմա այսպիսի հարցեր են լինում, ասում է՝ թող ռուսների հետ բանակցեն, մեզ ինչ»։

Երկրորդ նախագահի խոսքով՝ այն ժամանակ Ղարաբաղն ուժեղ էր, և Հայաստանը Ղարաբաղի անվտանգության երաշխավորն էր. «Այն ժամանակ Ղարաբաղի տեղը խոսելը մի հարց է, այսօր Ղարաբաղի համար չխոսելը՝ լրիվ ուրիշ բան է։ Ուղղակի հնարավոր չէ, այսպես մանիպուլյացնել հասարակությանը։ Այն ժամանակ ավելի շատ պետք էր Ղարաբաղի ձայնը լսել, այսօր ավելի շատ պետք է Հայաստանի ձայնը լսել»։

Մի քիչ դժվար է լիքը բաների մեջ ինձ մեղադրելը, եթե հեշտ լիներ այս պարտությունը ինձ վրա կբարդեին

Ես առնվազն 13 տարի իշխանությանմեջ չեմ և մի քիչ դժվար է լիքը բաների մեջ մեղադրել, եթե հեշտ լիներ այս պարտությունը, ամեն ինչն ինձ վրա կբարդեին,- նշեց ՀՀ երկրորդ նախագահը:

«Պետական համակարգից այս իշխանությունը բան չի թողել, քարը քարի վրա չի թողել: Հիմնականում պատվեր կատարողները այն մարդիկ չեն, որոնք իմ ժամանակ կայացել են: հենց այդ տարիներին է պետական համակարգը կայացել:

Ես ընդունում եմ, որ կրթական ոլորոտւմ մենք լրջագույն բարեփոխումներ ենք արել, երևի այդ ոլորտի բարեփոխումների ամենամեծ ծավալը իմ ժամանակում է արվել: Ենթադրում էինք, որ դա ինչ-որ արդյունքների պետք է բերեր, ավելի զգալի, բայց տեսնում եմ, որ չկա: Չեմ կարող ասել, ինչն է պատճառը»՞,-ասաց նա:

Ռոբերտ Քոչարյանը խոստովանեց, որ իր համար այս վիճակն անսպասելի էր. «Ես չէի մտածում, որ մեր կրթական համակարգը այսպիսի տխուր վիճակում է գտնվում: Ուզում եմ հասկանալ՝ այն ժամանակ էլ էր այդ վիճակո՞ւմ, թե ոչ: Ենթադրում եմ, որ ինչ-որ բան չենք արել կրթության ու մշակույթի ոլորտում:

Կրթությունն ու մշակույթը պետք է քո ինքնության մեջ ձևավորեին հզոր կապ հողի հետ: Երբ հողից կտրվում ես, միայն բարձրագույն արժեքը քո ընտանիքն է, ապա դու ունենում ես այն վիճակը, որ ունենք այսօր: Սկսում է աշխատել «որտեղ հաց, էնտեղ կաց» բանաձևը, հողերի ու սարերի կորուստը չես ընդունում որպես սպառնալիք քո ընտանիքին: Պետականությանը շատ փոքր տեղ է զբաղեցնում մեր մեջ»,-հայտարարեց նա:

Պատերազմի սարսափն ամենամեծ գործոնն էր, որն ազդեց ընտրությունների վրա

Այդ փաստաթղթի բոլոր վատ կետերն իրականացված են, և որևէ ողջամիտ մարդ չի գալու ու ասի՝ չեղարկենք այս փաստաթուղթը,- ասաց Ռոբերտ Քոչարյանը՝ անդրադառնալով հարցին, թե իշխանության գալու պարագայում հնարավոր է, որ չեղարկվի նոյեմբերի 9-ի փաստաթուղթը և քայլեր ձեռնարկվելու է Հադրութը և Շուշին վերադարձնելու ուղղությամբ։

«Ինչ վատ բան կա, արդեն կատարված է։ Այդ փաստաթղթի բոլոր վատ կետերն իրականացված են, և որևէ ողջամիտ մարդ չի գալու ու ասի՝ չեղարկենք այս փաստաթուղթը։ Իրականացված է բացի մեկ կետից, որը մեզ էր պետք՝ գերիների վերադարձը։ Դա չեղարկելով ասելու են՝ գերիներին չեն ուզում, որովհետև միակ իրավական փաստաթուղթն է, որտեղ ռազմագերի բառն է օգտագործված։ Բրյուսելում ուղղակի շոկ էր, այդ բառը չօգտագործվեց։ Ինչո՞ւ ես գնացել այնտեղ»,- նշեց Ռոբերտ Քոչարյանը։

Ռոբերտ Քոչարյանի խոսքով՝ պետք է ձգտել ԼՂՀ-ի տարածքի ամբողջականությունը ինչ-որ տեղ վերականգնելու ուղղությամբ։

«Այդ ուղղությամբ պետք է քայլեր անել, գոնե մի մասը չի կարող հաջողությամբ չիրականացվել։ Ամեն օր քայլ կատարելով, քարը քարին դնելով, հնարավոր չէ, որ դու ինչ-որ տեղ, ինչ-որ ժամի հաջողություն չունենաս։ Շատ դեպքում կարևոր է նաև, թե ճիշտ ժամանակն ես ընտրել, թե՝ ոչ։ Միշտ չէ, որ ամեն ինչ է քեզնից կախված, բայց հնարավոր չէ, որ աշխատանքի պարագայում հաջողության ինչ-որ աստիճան չունենաս։ Ամենից վատ բանը չփորձելն է, կյանքում ոչինչ չանելն է։ Ամենից շատ քարոզարշավի ընթացքում խանգարեց այդ հանգամանքը, որովհետև իմ մեջ, Դաշնակցության մեջ, մյուսը՝ Սյունքը, որն ավելի մարտական էր տրամադրված, տեսել էր ուժի, որը կարող է փորձել ինչ-որ բան փոխել, ինչի վտանգավոր հետևանքը կարող է լինել պատերազմը։ Պատերազմից սարսափած ժողովրդի մոտ դա ազդեց, և ամենամեծ գործոնն էր, որն ազդեց ընտրությունների վրա։ Հիմա մարդիկ տեսնում են, որ անվտանգային հարցերը լուծված չեն, և երկրի հարցումներով 70-80 տոկոսը այդ հարցը համարում են առաջնահերթ, բայց սա մի տարբերակ է, որը պահելով ժողովրդի գլխին կարելի է գնալ մեր շահերից չբխող տարբեր լուծումների՝ այդ սարսափը պահելով։ Սա է ամենամեծ խնդիրը, որը պետք է հաղթահարենք, հակառակ դեպքում մենք միշտ կլինենք զիջողի դերում»,- ասաց Ռոբերտ Քոչարյանը։

Ինքս վարչապետ կամ նախագահ դառնալ ինքնանպատակ չեմ համարում

Իմ՝ նախագահ կամ վարչապետ դառնալը ինքնանպատակ չի կարող լինել, նման որոշումը կայացնում ես տվյալ պահի իրավիճակի գնահատմամբ,- ասաց ՀՀ երկրորդ նախագահը, պատասխանելով հարցին՝ եթե ժողովրդի ընդվզման արդյունքում նոր արտահերթ ընտրությունների անհրաժեշտություն առաջանա, արդյոք ինքը կմասնակցի դրանց։

«Պետք է իրավիճակը գնահատես։ Ձեր հարցն ամբողջովին ենթադրությունների վրա է հիմնված։ Պետք է նաև գնահատեմ իմ շանսերը։ Հիմա չեմ կարող ասել ինչ կլինի, այո՝ մտել ենք պայքարի մեջ, անմնացորդ պետք է պայքարենք ու ձգտենք այս իշխանությունից ազատվել։ Ինքս վարչապետ կամ նախագահ դառնալ ինքնանպատակ չեմ համարում։ Իրավիճակը պետք է գնահատենք»,– ասաց Ռոբերտ Քոչարյանը։

Ռոբերտ Քոչարյանի խոսքով՝ ինքը կարող էր պայքարի մեջ մտնել նաև նոյեմբերի 9-ից հետո,բայց այն ժամանակ մտածել է, որ ճիշտ է դա անել խորհրդարանով։

«Այս դեպքում ոչ ոքի մոտ չպետք է ամբիցիայի հարց լինի։ Նախապայմանը պետք է լինի մեկը՝ այս իշխանությանը փոխարինողը պետք է լինի անզիջում պայքարող, կենսագրություն ունեցող և ազգային շահը պաշտպանող անձ, կուլբիտներ չանի ոչ արտաքին քաղաքականությունում ոչ ներսում, և հանրությունը պետք է հասկանա, որ նա խոսքի տեր մարդ է, և այդպիսի մարդիկ Հայաստանում կան»,– ասաց Քոչարյանը։

Հրահանգ տվողը թռնելու է, իր մոտ լավ է ստացվում, բայց մյուսները մնալու են և պատասխան տան

Կալանավորումների այն քանակը, որն այսօր է, երբևիցէ որևէ իշխանության օրոք չի եղել,- նշեց Ռոբերտ Քոչարյանը՝ անդրադառնալով վերջին շրջանում իրականացվող ձերբակալումներին և կալանավորումներին։

«Այս իշխանությունը հրաժարվեց այն սկզբունքից, որի դրոշների տակ եկել էր իշխանության։ Այս առումով, իսկապես, հետաքրքիր էր Հայկ Մարությանի ելույթը։ Երբ մենք ենք դա ասում, ընկալումը մեկն է, երբ իրենց թիմի կարկառուն ներկայացուցիչն է ասում, արժեքը՝ ուրիշ է, բայց նոր բան չասաց։ Ինչ կատարվում է կալանավորումների վերաբերյալ, խայտառակություն է։ Առաջինը՝ քրեականացումն է խոսքի ազատության հետ կապված, սա այն ձեռքբերումն էր, որը, իսկապես, կարելի է ձեռքբերում համարել ժողովրդավարացման գործընթացում, և կալանավորումների այն քանակը, որն այսօր է, երբևիցէ որևէ իշխանության օրոք ուղղակի չի եղել»,- նշեց Ռոբերտ Քոչարյանը։

Ռոբերտ Քոչարյանի խոսքով՝ իր նախագահության օրոք ուժային կառույցները ՏԻՄ մարմինների աշխատանքին երբևէ չեն մասնակցել։

«Չի եղել, որ նստեն ու ասեն՝ դու սա պետք է անես, դու՝ սա։ Այն ժամանակ վարչապետն Անդրանիկ Մարգարյանն էր, որը կուսակցական էր, և կար շատ բնական ցանկություն կուսակցության կողմից մասնակցելու ամեն տեղ, ես միշտ զսպում էի, և ասում՝ նայեք, սա ՏԻՄ ընտրություն է, ով էլ ընտրվի, ցանկանալու է իշխանության, կառավարության հետ լավ հարաբերություններ ունենալ։ Ով էլ ընտրվի, պետք է սկզբից էլ համարել, որ մեր բարեկամն է լինելու։ Պետք է ազատ թողնել, որ ընտրվի այն մարդը, որը մեծ հեղինակություն է վայելում այդ համայնքում»,- ասաց Ռոբերտ Քոչարյանը։

Ռոբերտ Քոչարյանի խոսքով՝ իշխանությունը հանցանք է կատարում, բայց այդ հանցանքը կատարելիս հանցակից է դարձնում բազմաթիվ պաշտոնյաների։

«Ոչ մի իշխանություն հավերժ չի լինելու։ Պահ է գալու, որ բոլոր հանցակիցները պատասխան են տալու այս ամենի համար։ Ենթադրում եմ՝ հրահանգ տվողը թռնելու է, իր մոտ լավ է ստացվում, բայց մյուսները մնալու են։ Ոչինչ այնքան չի մտերմացնում մարդկանց, որքան համատեղ գործած հանցանքը։ Հիմա մենք առնչվում ենք այս փաստին։ Մի գնացեք նման բաների։ Հասկանում եմ՝ հրահանգներ են տալիս, բայց ձեզ համար գիծ քաշեք, ասեք՝ այս գծից այն կողմ չեմ գնալու, որովհետև գալու է պահը, որ պատասխան ենք տալու։ Եվ, առհասարակ, վերջն այս ամեն ինչի շատ վատ է լինելու որոշ մարդկանց համար»,- եզրափակեց երկրորդ նախագահը։

Ինչպե՞ս է Ղարաբաղը դուրս մնացել բանակցություններից

Արդյոք մադրիդյան սկզբունքներն ավելի լավը չէին, քան փաթեթային տարբերակը և քան այն, ինչ ունենք այսօր, արդյոք Կազանի փաստաթուղթը ավելի լավը չէր, քան փուլային տարբերակը 1997-ին և այն, ինչ ունենք այսօր. կարծում եմ՝ պատասխանն ակնհայտ է,- նշեց ՀՀ երկրորդ նախագահը՝ անդրադառնալով հարցին, թե ինչպես ստացվեց, որ հակամարտության լուծումը երկարաձգելու արդյունքում հայկական կողմի դիրքերը և հնարավորությունները չավելացան, և արդյոք փաթեթային տարբերակն ավելի լավը չէր, քան այն, ինչ ունենք հիմա:

Անդրադառնալով մեղադրանքին, որ իր օրոք Ղարաբաղը դուրս թողնվեց բանակցություններից որպես լիիրավ կողմ, Քոչարյանն ասաց. «Ծեծված թեման՝ բանակցություններից դուրս թողեցին, դուրս չթողեցին, ով դուրս թողեց և այլն:

Վերջին բովանդակային քննարկումը Մինսկի խմբի շրջանակներում եղել է 1996-ի հոկտեմբերին, ես Ղարաբաղի նախագահն էի: Դրանից հետո եղել է մեկ հանդիպում, որը բովանդակային մասին չի հասել: Եվ այդ հանդիպումը եղել է 1997-ի ապրիլի 1-ին, երբ ես եղել եմ 10 օր առաջ նշանակված ՀՀ վարչապետ:

1197-ի հունվարին համանախագահողները փոխվեցին, և ստեղծվեց եռյակը՝ Ռուսաստան, ԱՄն և Ֆրանսիա: Մինչ այդ եղել է Ռուսաստանը և հերթով այլ երկրները փոխվում էին՝ Ֆինլադիա, Շվեդիա: Եվ հիմնական քննարկումները եղել են Մինսկի խմբի շրջանակներում: 9 երկրների դեսպանները հավաքվում, քննարկում էր գնում: Դրանք ավելի շատ վարժանքներ էին մտավոր: Այդտեղ Թուրքիան էլ կար:

Համանախագահողները 1997-ի հունվարին որոշել են, որ անում են ևս մեկ Մինսկի խմբի ձևաչափով նիստ, բայց արդեն եռյակն էր այդ նիստը վարում, և այդ նիստի վերջին օրը հայտարարում են, որ իրենք անցնում են մաքոքային դիվանագիտության: Իրենք տեսել են, որ Մինսկի խմբի ձևաչափով հարցը առաջ չի գնում և փոխել են մասնակցության ձևաչափը: Դրանից հետո համանախագահողները Մինսկի խումբ չեն հավաքել միասին: Եթե ՀՀ իշխանությունը դրա մասին չգիտի, դա տիեզերական տգիտության գագաթնակետն է: Եթե գիտեն, չեն ասում, խաբում են, դա սրիկայություն է: Ես չգիտեմ, որ տարբերակն է:

Իրենք արդեն Մինսկի խումբ չեն հավաքել, հաջորդ հանդիպումը Ադրբեջանի նախագահի հետ ես ունեցել եմ 1999 թվականի ապրիլի 1-ին, Ռուսաստանում, Ելցինի միջնորդությամբ: Դրանից հետո ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովի ժամանակ, ապրիլի վերջին է եղել հանդիպում:

Ըստ էության, ճիշտ է, Ժիրայր Լիպարիտյան, Վաֆա Գուլուզադե հանդիպումները նպաստել են սրան, բայց իրականում սա եղել է եռյակի որոշումը՝ այլևս Մինսկի խումբ չհավաքել, իրենք են հայտարարել, որ անցնում են մաքոքային դիվանագիտության, և Ղարաբաղը դրան միշտ ակտիվ մասնակից է եղել: Իմ 10 տարվա ընթացքում այդպիսի դեպք չի եղել, որ գան Հայաստան ու չգնան Ղարաբաղ»,-հայտարարեց Քոչարյանը: :

Նա հիշեցրեց, որ ինքը առաջին ղարաբաղցիներից է, որ մասնակցել է Մինսկի խմբի այդ ձևաչափին, դա եղել է Իտալիայում, 1992-ի ամռանը. «Երկու օր քննարկում էինք, թե Ղարաբաղի մանդատն ինչպիսին է, իրենք էլ դեմ էին տալիս Նիզամի Բախմանովին, ով Շուշիի վերջին շրջանային կոմիտեի նախագահն էր եղել: Մենք վիճարկում էին, թե Բախմանովն ի՞նչ մանդատով է այստեղ: Մինսկի խմբի շրջանակներում մինչև վերջին հանդիպումը այդ հարցն է քննարկվել, թե մեր մանդատն ինչ է, և Նիզամի Բախմանովի մանդատն ինչ է: Ղարաբաղն, այո մասնակցում էր, բայց հետո այդ ձևաչափը ընդհանրապես վերացավ: Մինսկի խումբը մնաց, բայց քննարկումները սկսեցին գնալ այլ ձևաչափով: Եթե համանախագահողները նույն ձևաչափը հավաքեին, Ղարաբաղը նստած կլիներ նույն ձև այդ սեղանի շուրջ: Համարել են, որ արդյունավետ չի և անկեղծ ասած, ճիշտ են համարել»,-հայտարարեց ՀՀ երկրորդ նախագահը:

Որևէ իշխանություն երբևէ նման ուժեր չի օգտագործել սեփական անվտանգությունն ապահովելու համար

Նիկոլ Փաշինյանին շատ հանգիստ կարելի է մեղադրել և հողերը հանձնելու և չհանձնելու համար,- ասաց Ռոբերտ Քոչարյանը։

«Սա իսկական բառախաղ է։ Նիկոլ Փաշինյանին կարելի է մեղադրել հողերը հանձնելու համար՝ պատերազմի արդյունքում, չհանձնելու համար՝ պատերազմը կանգնեցնելու համար։ Այդ բոլոր մեղադրանքները Քրեական օրենսգրքի մեղադրանքների մի մեծ ուսապարկ է, այս մարդիկ շալակած ման տալիս, և գուցե սա է պատճառը, որ ինքնանպատակ է դարձել իշխանությունը պահելը։ Սա հզոր մոտիվացիա է, և վախենալու բան, իրոք, պետք է ունենալ։ Հնարավոր չէ, որ այս աղետը դու բերես քո երկրի, ժողովրդի գլխին և չվախենաս։ Ճիշտ են անում, որ վախենում են, և դա արտահայտվում է հազարավոր ոստիկանների հետ տեղաշարժով։ Որևէ իշխանություն երբևէ նման ուժեր չի օգտագործել սեփական անվտանգությունն ապահովելու համար։ Չափազանց թանկ են նստում երկրի համար այս իշխանությունները։ Այս ամբողջ վախերի գինը մենք են տալիս»,- նշեց երկրորդ նախագահը։

Իշխանությունը չի գնացել ընտրությունների, որովհետև գիտակցում է, որ Երևանում կունենա լրջագույն պրոբլեմ

Իշխանությունը չի գնացել ընտրությունների, որովհետև գիտակցում է, որ Երևանում կունենա լրջագույն պրոբլեմ,- նշեց ՀՀ երկրորդ նախագահը։

Հարցին՝ եթե լինեն Երևանի ավագանու ընտրություններ տեղի ունենան, արդյոք «Հայաստան» դաշինքը կմասնակցի՞ ընտրություններին, Ռոբերտ Քոչարյանն ասաց. «Այո, անպայման մասնակցելու ենք։ Կարծում եմ՝ իրենք էլ կգնային ընտրությունների, եթե գոնե մի քիչ վստահություն ունենային, որ կարող են հաղթել Երևան քաղաքում»։

Հարցին՝ քաղաքապետի նոր ընտրությունը որքանո՞վ է լեգիտիմ համարում, երկրորդ նախագահն ասաց, որ այդ ընտրությունը չի կարելի լեգիտիմ համարել.

«Սա ոչ թե ասում եմ՝ ի պաշտպանություն Հայկ Մարությանի, իրեն չեմ ճանաչում, բայց ակնհայտ է մեկ բան, որ նա Հայաստանում ուներ հարյուր տոկոս ճանաչելիություն. նա սիրված դերասան է եղել և միգուցե մնացել։ Ակնհայտ է, որ երկու տարին ուղղակի Երևանում տպավորությունն այնպիսին էր, որ ընդհանրապես չկա իշխանություն, բայց վերջին տարին վարկանիշային առումով սկսել է աճել։ Այս նորին ոչ ոք չի ճանաչում։ Երբ եղել են քաղաքապետի ընտրությունները, միանշանակ է, որ Հայկ Մարությանի ճանաչելիությունն ավելի բարձր էր, քան վարչապետի։ Եթե ինքը պետք է գնար, ուրեմն պետք է լինեին ընտրություններ Երևանում»։

Ըստ նրա՝ չի կարող մայրաքաղաքը ղեկավարել մի մարդ, որին ոչ ոք չի ճանաչում. «Կարող է շատ լավ տղա է, ես չգիտեմ՝ ով է այդ մարդը։ Լեգիտիմության հանրային ընկալման տեսանկյունից կա լեգիտիմության չափազանց մեծ դեֆիցիտ։ Բոլոր այն բացատրությունները՝ քաղաքական թիմ և այլն, բլեֆ են»։

Անդրադառնալով Հայաստանում ՏԻՄ ընտրությունների անցկացման օրենքին՝ երկրորդ նախագահն ընդգծեց, որ պետք է հնարավորություն տալ նաև քաղաքացիական նախաձեռնությամբ մարդկանց՝ մասնակցելու ընտրություններին. «Մենք ականատես ենք եղել հետևյալ փաստերին, որ ին-չոր տարածքներում կուսակցություններ են հայտնվում, որոնք երբեք այդ տարածքներում գրասենյակ չեն ունեցել և մեկ կուսակցական չեն ունեցել։ Այդ մարդիկ և կուսակցությունները մեղավոր չեն. եվ կուսակցություններն ինչ-որ տեղ դառնում են պրոկատի առարկա»։

Ես կողմ եմ կիսանախագահական համակարգին

Ես ընդհանրապես ճիշտ չեմ համարում, որ ամեն իշխանություն պետք է գա ու իր ուզած ձևով Սահմանադրությունը գրի,- ասաց Ռոբերտ Քոչարյանը, պատասխանելով հարցին՝ թե արդյոք ինքը կողմ կլինի սահմանադրության փոփոխություններին, եթե առաջարկվի անցում կատարել 2005թ. իր առաջարկած մոդելին՝ կիսանախագահականին։

«Առաջին հերթին սահմանադրական բարեփոխումներ անելու համար պետք է բացատրություն տաս, թե ինչը չի աշխատում այս Սահմանադրության մեջ, որովհետև սա լուրջ քայլ է։ Վերջապես մենք նույնիսկ չգիտենք թե ինչ մոդել են ուզում կիրառեն։ Իմ ժամանակ մենք գնացինք սահմանադրական բարեփոխումների, որովհետև մենք համարել ենք, որ եվրաինտեգրումը կարևոր է Հայաստանի համար։ Մենք Եվրախորհուրդ ենք մտել և մտնելու այդ պրոցեսի մեջ մենք պարտավորություն ենք ստանձնել անցկացնել սահմանադրական բարեփոխումներ»,– ասաց Ռոբերտ Քոչարյանը։

Երկրորդ նախագահի խոսքով՝ այն ժամանակ հստակ էր, թե ինչն էր գործող Սահմանադրության մեջ անընդունելի. օրինակ այն, որ նախագահը կարող է արձակել Ազգային Ժողովը միայնակ՝ խորհրդակցելով խորհրդարանի նախագահի և վարչապետի հետ։

«Այդպիսինն էր Սահմանադրությունը։ Վատ երազ ես տեսել, առավոտյան զարթնել ես, զանգում ես հեռախոսով վարչապետին հետո խորհրդարանի նախագահին՝ ասում ես, դե վատ երազ եմ տեսել, պիտի արձակեմ։ Խորհրդակցում ես, ոչ թե համաձայնեցնում ես։ Այն ժամանակ այն Սահմանադրությամբ վարչապետը վարում էր կառավարության նիստերը նախագահի հանձնարարությամբ, այդպես էր գրված Սահմանադրության մեջ։ Կիսանախագահական էր, բայց ըստ էության նախագահական էր։ Դատավորների նշանակման ամբողջ պրոցեսը կենտրոնացված էր նախագահականում։ Եվ ես իմ հոժար կամքով գնացել եմ այդ պարտավորությունների կատարմանը՝ շեշտակի նվազեցնելով նախագահի ինստիտուտի լիազորությունները։ Բայց մենք բացատրել ենք հանրությանը։ Մենք ասել ենք՝ անում ենք այս-այս, պատճառներով»,– պարզաբանեց Ռոբերտ Քոչարյանը՝ ընդգծելով, որ հիմա Սահմանադրությունը փորձում են փոխել առանց հանրությանը բացատրելու, թե ինչու։

Ռոբերտ Քոչարյանն ասաց, որ ինքը կողմ է կիսանախագահական համակարգին. «Այո, ես կողմնակից եմ կիսանախագահական համակարգին, բայց ես դեմ եմ այս ճանապարհով մտնել սահմանադրական բարեփոխումների մեջ։ Ես ընդհանրապես ճիշտ չեմ համարում, որ ամեն իշխանություն պետք է գա ու իր ուզած ձևով Սահմանադրությունը գրի»։

Ռոբերտ Քոչարյանի խոսքով՝ ոչ մի նախագահ Հայաստանում այդքան լիազորություններ չի ունեցել , որքան այսօր ունի վարչապետը, ինչը, ըստ նախագահի, նորմալ չէ, և կարելի է լիազորությունների վերաբախշում կատարել։

«Ի տարբերություն այն ժամանակվա Սահմանադրությանը, երբ բոլոր փոփոխություններն էին ենթադրում հանրաքվե, հիմա բավական փոփոխություններ կան, որոնք կարելի է անել խորհրդարանով։ Հիմա դուք ունեք մեծամասնություն, եթե իսկապես դուք ձգտում եք ավելի բալանսավորված իշխանական համակարգ ունենալ՝ ցույց տվեք, մի քանի քայլ արեք։ Այդ ձեր կողմից քննադատված սուպերվարչապետության ինստիտուտի լիազորությունները նվազեցրեք։ Ո՞վ է ձեզ խանգարում, ձեր ձեռքից ո՞վ է բռնում, արեք։ Դրա համար կա լրջագույն կասկած, որ այս ամենը արվում է մեկ այլ նպատակի համար՝ հնարավորություն ստեղծել ևս ինչ–որ մի տեղ տեղավորվելու»։

News.am-ի նյութերով