Համաշխարհային տնտեսական ֆորում. Կիբերանվտանգությունը եւ տիեզերքը նոր ռիսկեր են ստեղծում համաշխարհային տնտեսության համար

Համաշխարհային տնտեսական ֆորումի զեկույցում ասվում է, որ կիբերանվտանգությունը եւ տիեզերքը նոր ռիսկեր են ստեղծում համաշխարհային տնտեսության համար՝ սրելով առկա մարտահրավերները, որոնք կապված են կլիմայի փոփոխության եւ կորոնավիրուսային համավարակի հետ:

Գլոբալ ռիսկերի մասին զեկույցը սովորաբար հրապարակվում է Շվեյցարիայի Դավոս լեռնադահուկային հանգստավայրում գործադիր տնօրենների եւ համաշխարհային առաջնորդների տարեկան ձմեռային հանդիպմանն ընդառաջ, սակայն միջոցառումը COVID-19-ի պատճառով հետաձգվում է արդեն երկրորդ տարին անընդմեջ: Համաշխարհային տնտեսական ֆորումը մի քանի վիրտուալ նիստ է նախատեսում հաջորդ շաբաթ:

Զեկույցում ասվում է, որ 2022 թվականի սկզբին համավարակը եւ դրա տնտեսական եւ սոցիալական ազդեցությունը շարունակում են «կրիտիկական վտանգ» ներկայացնել աշխարհի համար: Հարուստ և աղքատ երկրների պատվաստանյութերին հասանելիության մեծ տարբերությունները նշանակում են, որ նրանց տնտեսությունները անհավասարաչափ են վերականգնվում, ինչը կարող է սրել սոցիալական տարաձայնությունները եւ սրել աշխարհաքաղաքական լարվածությունը:

Կանխատեսվում է, որ մինչեւ 2024 թվականը համաշխարհային տնտեսությունը 2.3 տոկոսով ավելի փոքր կլինի, քան կլիներ առանց համավարակի։ Բայց դա քողարկում է աճի տարբեր տեմպերը զարգացող երկրների միջեւ, որոնց տնտեսությունը, տարբեր կանխատեսումներով, 5.5 տոկոսով ավելի փոքր, քան մինչեւ համավարակը, եւ հարուստ երկրների միջեւ, որոնց աճը, ինչպես ակնկալվում է, 0.9 տոկոս կկազմի:

Զեկույցում ասվում է, որ համավարակը հսկայական տեղաշարժ է առաջացրել. շատ մարդիկ ստիպված են աշխատել կամ դասընթացներին հաճախել տնից, ինչն առցանց հարթակների եւ սարքերի կտրուկ աճի հանգեցրեց, որոնք օգնում են վերափոխմանը, որը կտրուկ մեծացրեց անվտանգության ռիսկերը: «Մենք այժմ գտնվում ենք մի փուլում, երբ կիբերսպառնալիքներն ավելի արագ են աճում, քան դրանք արդյունավետորեն կանխելու եւ կառավարելու մեր հնարավորությունները»,- ասել է Marsh-ում ռիսկերի կառավարման ղեկավար Քերոլայն Քլինթը, որի մայր ընկերությունը՝ Marsh McLennan-ը, որպես զեկույցի համահեղինակ է հանդես եկել Zurich Insurance Group-ի հետ:

Կիբերհարձակումներն ավելի ագրեսիվ եւ համատարած են դառնում, քանի որ հանցագործներն ավելի կոշտ մարտավարություններ են օգտագործում՝ ավելի խոցելի թիրախները թիրախավորելու համար: Չարամիտ ծրագրերի հարձակումները կտրուկ աճել են, իսկ կրիպտոարժույթների աճը հեշտացնում է առցանց հանցագործների համար վճարումները թաքցնելը:

Տիեզերքը վերջին սահմանն է ռիսկի համար:

Գործարկման տեխնոլոգիաների ծախսերի նվազումը նոր տիեզերական մրցավազքի է հանգեցրել ընկերությունների եւ կառավարությունների միջեւ: Անցյալ տարի Amazon-ի հիմնադիր Ջեֆ Բեզոսի Blue Origin տիեզերական զբոսաշրջային ընկերությունը եւ Ռիչարդ Բրենսոնի Virgin Galactic-ը մեծ հաջողություններ ունեցան, իսկ Իլոն Մասկի Space X բիզնեսը մեծ հաջողություններ գրանցեց տիեզերագնացների եւ արբանյակների արձակման գործում:

Միեւնույն ժամանակ, զեկույցում ասվում է, որ շատ երկրներ ընդլայնում են իրենց տիեզերական ծրագրերը՝ աշխարհաքաղաքական եւ ռազմական հզորության կամ գիտական ​​եւ առեւտրային առաջխաղացումների ձգտման գործում:

Սակայն այս բոլոր ծրագրերը մեծացնում են բախումների վտանգն ուղեծրում: «Այդ ուղեծրերի օգտագործման ավելացումը կապված է գերծանրաբեռնման, աղբի ավելացման եւ բախումների հավանականության հետ մի տարածքում, որտեղ նոր սպառնալիքների մեղմման կառավարման կառույցները շատ քիչ են»,- ասվում է զեկույցում: Տիեզերքի օգտագործումն այն ոլորտներից մեկն է, որտեղ, ըստ հարցվածների, խնդիրների լուծման համար միջազգային համագործակցությունն ամենաքիչն էր:

Հարցմանը մասնակցած փորձագետներն ու առաջնորդները «չեն հավատում, որ լավագույն ձեւով շատ բան է արվում առաջ գնալու համար»,- ասել է Համաշխարհային տնտեսական ֆորումի կառավարիչ տնօրեն Սաադիա Զահիդին Ժնեւում կայացած վիրտուալ մամուլի ճեպազրույցի ժամանակ:

Նրա խոսքով՝ մյուս ոլորտները ներառում են արհեստական ​​ինտելեկտը, կիբերհարձակումները, միգրացիան եւ փախստականներին:

Զեկույցում նշվում է, որ տարբեր երկրներ տարբեր մոտեցումներ են կիրառում, ընդ որում, որոշներն ավելի արագ են ներդնում զրոյական ածխածնի մոդելը, քան մյուսները: Երկու մոտեցումներն էլ թերություններ ունեն: Թեեւ դանդաղ առաջընթացը կարող է ավելի շատ մարդկանց արմատականացնել, ովքեր կարծում են, որ կառավարությունը արագ չի գործում, ածխածնային ինտենսիվ արդյունաբերություններից ավելի արագ հրաժարումը կարող է տնտեսական խաթարում առաջացնել եւ միլիոնավոր մարդկանց գործազուրկ թողնել:

«Բնապահպանական քաղաքականության հապճեպ ընդունումը կարող է անցանկալի հետեւանքներ ունենալ նաեւ բնության համար,- ասվում է զեկույցում։- Դեռեւս բազմաթիվ անհայտ ռիսկեր կան, որոնք կապված են չփորձարկված բիոտեխնոլոգիաների եւ գեոինժեներական տեխնոլոգիաների տեղակայման հետ»:

News.am