ԱՆԿԱՐԱՆ ՑԱՆԿԱՆՈՒՄ Է ԹՈՒԼԱՑՆԵԼ ԻՍՐԱՅԵԼԻ, ՀՈՒՆԱՍՏԱՆԻ, ԿԻՊՐՈՍԻ ԳՈՐԾԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ՀԱՍԱՆԵԼԻ ԴԱՐՁՆԵԼ ԻՍՐԱՅԵԼԱԿԱՆ ԳԱԶԸ

Տնտեսական խնդիրները Անկարային մղում են Իսրայելի, Հունաստանի և Կիպրոսի ռազմավարական գործընկերությունը թուլացնելու և իսրայելական բնական գազին հասանելիություն ստանալու ձգտման, գրում է Times of Israel-ը։

«Թուրքիայի տարածաշրջանային քաղաքականությունը հանգեցրել է մեկուսացման մեծացման, իսկ նախագահ Թայիփ Էրդողանի դրամավարկային քաղաքականությունը հանգեցրել է տնտեսության վիճակի վատթարացման: Անկարան ներկայումս փորձում է հարաբերություններ հաստատել տարածաշրջանային ուժերի, ներառյալ Եգիպտոսի, Արաբական Միացյալ Էմիրությունների (ԱՄԷ), Սաուդյան Արաբիայի և Իսրայելի հետ:

Փետրվարի 3-ին Էրդողանը հայտարարել է, որ մարտի կեսերին Թուրքիայում պաշտոնական այցով կընդունի Իսրայելի նախագահ Իսահակ Հերցոգին։ Էրդողանը նաև ասել է, որ Իսրայելը շահագրգռված է դիվանագիտական հարաբերությունների վերահաստատմամբ՝ նշելով, որ վարչապետ Նաֆթալի Բենեթը «դրական մոտեցում» է ցուցաբերում։

Էրդողանի մեկնաբանությունները հնչել են այն բանից հետո, երբ նա նմանատիպ այլ ազդանշաններ է ուղարկել Երուսաղեմ: Դրանց թվում են երկու իսրայելցի զբոսաշրջիկների ազատ արձակումը, որոնք երկու շաբաթվա ձերբակալությունից հետո նոյեմբերին կալանավորվել էին լրտեսության կասկածանքով: Հերցոգն ու Բենեթն առանձին-առանձին զանգահարել են Էրդողանին՝ ի նշան երախտագիտության՝ շնորհակալություն հայտնելով նրան։

Բացի այդ, հունվարին Էրդողանը զանգահարել էր Հերցոգին՝ մոր մահվան կապակցությամբ իր ցավակցությունը հայտնելու համար։ Մեկ շաբաթ անց Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարար Մևլութ Չավուշօղլուն զանգահարել էր իր իսրայելցի գործընկեր Յաիր Լապիդին և հետաքրքրվել նրա առողջական վիճակով այն բանից հետո, երբ վերջինս ապաքինվել էր կորոնավիրուսից։ Սա Թուրքիայի և Իսրայելի արտգործնախարարների առաջին խոսակցությունն է եղել գրեթե մեկ տասնամյակի ընթացքում։ Հենց այդպես թուրքական համալսարանները կապ են հաստատել Իսրայելի համալսարանների հետ:

Մինչ Թուրքիան ակտիվ առևտուր է անում Իսրայելի հետ, Էրդողանը պաղեստինյան հարցում խիստ քննադատության է ենթարկում Իսրայելին՝ գրեթե հակասեմական արտահայտություններ անելով: ՀԱՄԱՍ-ի ահաբեկիչները շարունակում են տեղակայվել նրա երկրում։

Էներգետիկ հարցերը Թուրքիայի օրակարգում առաջնային են՝ Իսրայելի հետ մերձեցման նրա ձգտումներում: Թուրքիան հիմնականում կախված է Ռուսաստանի և Իրանի էներգակիրներից և պետք է դիվերսիֆիկացնի իր էներգիայի աղբյուրները։ Ուստի Թուրքիան ցանկանում է Իսրայելի գազի պաշարները օգտագործել ներքին օգտագործման համար և արտահանել Եվրոպա՝ ամրապնդելով էներգետիկ կենտրոնի իր կարգավիճակը։

Բացի այդ, իսրայելական գազը կարող է օգուտ տալ թուրքական տնտեսությանը, հատկապես առաջիկա ընտրությունների նախաշեմին։ Իսրայելից Կիպրոսով Թուրքիա խողովակաշարը լավագույն տնտեսական և գործնական լուծումն է, թեև Կիպրոսի հավանությունը կարող է պահանջվել:

Իսրայելի հետ հարաբերությունների բարելավման Թուրքիայի հստակ հիմնավորումն Իսրայելի, Հունաստանի և Կիպրոսի միջև ռազմավարական գործընկերության խզումն է կամ թուլացումը: Թուրքական թշնամանքի արդյունքում եռանկյունու անվտանգության ոլորտում համագործակցությունը մեծապես ամրապնդվել է։ Իսրայելը պետք է դիմադրի այս եռանկյունին թուլացնելու փորձերին։

Այս բլոկին միացել են Եգիպտոսն ու ԱՄԷ-ն, որոնք Միջերկրական ծովի արևելյան ափերի երկրներում էներգետիկայի, բացառիկ տնտեսական գոտիների (ԲՏԳ) և Լիբիայի հետ կապված փոխլրացնող քաղաքականություն են վարում, ինչից Թուրքիան դժգոհ է: Իսրայելը էապես այս դասավորվածության կենտրոնում է։

ԱՄԷ-ի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների սերտացումը կարող է լրացուցիչ ներդրում լինել Իսրայելի նկատմամբ Թուրքիայի գործողություններում։ ԱՄԷ-ն ցանկանում է, որ Թուրքիան ձեռնպահ մնա Աբրահամյան համաձայնագրերի բարձրաձայն քննադատությունից։

Թուրքիան շահագրգռված է Երուսաղեմի և նրա իսլամական սրբավայրերի հասանելիությունը պահպանելու մեջ։ Անկարան ցանկանում է մեծացնել իր ներկայությունը Երուսաղեմում՝ իսլամական աշխարհում իր առաջնորդությունն ամրապնդելու համար, և նախընտրում է նվազագույնի հասցնել իսրայելական հակազդեցությունը քաղաքում իր գործողությունների դեմ:

Իսրայելի կառավարությունները միշտ Թուրքիայի հետ լավ հարաբերությունների են ձգտել։ Սակայն հարաբերությունների վատթարացումն առաջին հերթին Թուրքիայի արտաքին քաղաքականության զգալի վերակողմնորոշման արդյունք է եղել իշխող իսլամիստական ԱԶԿ կուսակցության օրոք: Թեև իսլամիստական Թուրքիան, ամենայն հավանականությամբ, կմնա աշխարհաքաղաքական մրցակից, Իսրայելը պետք է դրական արձագանքի Անկարայի նախաձեռնություններին և մինչև Հերցոգի այցը հստակեցնի Թուրքիայի հետ բանակցություններում իր դիրքորոշումը:

Առաջին հերթին՝ Իսրայելի նախագահին պետք է վերաբերվել լիակատար հարգանքով։ Թուրքական մամուլում լուրեր են շրջանառվում, որ Էրդողանը նախատեսում է Հերցոգի հետ հանդիպել ոչ թե նախագահական պալատում, այլ մեկ այլ վայրում։ Եթե դա տեղի ունենա, դա անհարգալից վերաբերմունքի նշան կլինի:

Երկրորդ՝ Իսրայելը պետք է ակնկալի, որ Թուրքիան ավելի նուրբ քաղաքականություն կընդունի իսրայելա-պաղեստինյան վեճի նկատմամբ: Թուրքիան պետք է ձեռնպահ մնա Աբրահամյան համաձայնագրերին հակադրվելուց, ՀԱՄԱՍ-ի և այլ ահաբեկչական կազմակերպությունների հետ համագործակցելուց։ Թուրքիան պետք է իր տարածքից վտարի ՀԱՄԱՍ-ի ահաբեկչական ղեկավարությանը։

Երրորդ՝ Իսրայելը պետք է ձգտի հասնել Լիբիայի Ազգային համաձայնության կառավարության հետ 2019թ․ նոյեմբերին ստորագրված Փոխըմբռնման հուշագրի չեղարկմանը, որը նպատակ ունի սահմանել նոր ԲՏԳ-ների սահմանները: Թուրքիայի և Լիբիայի միջև Փոխըմբռնման հուշագիրը փաստացիորեն բաժանարար գիծ է քաշում Միջերկրական ծովի արևելյան և արևմտյան հատվածների միջև՝ սպառնալով ծովային անվտանգությանը, բնական գազի հետախուզմանը և նոր ենթակառուցվածքներին, ինչպիսիք են EastMed խողովակաշարը կամ Իսրայելից կամ Եգիպտոսից էլեկտրական մալուխը դեպի Եվրոպա:

Չորրորդ՝ Իսրայելը պետք է ձգտի ըմբռնման հասնել, որը հստակ սահմաններ կդնի Երուսաղեմում Թուրքիայի գործողություններին, որոնք խաթարում են նրա ինքնիշխանությունը:

Վերջապես, երկկողմ հարաբերությունների բարելավումը պետք է հանգեցնի նրան, որ Թուրքիան կդադարի խոչընդոտել Իսրայելի և ՆԱՏՕ-ի հարաբերություններին։

Թուրքիան Իսրայելը ճանաչում է որպես տարածաշրջանային կարևոր տերություն և պետք է հաշվի առնի Իսրայելի ակնկալիքները, եթե մերձեցում է ցանկանում: Նա հիանալի հասկանում է, որ փոխադարձություն է անհրաժեշտ»:

News.am