ՀԻՍՈՒՍԻ ԹԱՂՄԱՆ ՎԱՅՐՈՒՄ ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՍՏԱՏՈՂ ՀՆԱԳՈՒՅՆ ՊԱՐՏԵԶ Է ՀԱՅՏՆԱԲԵՐՎԵԼ

Երուսաղեմի Հարության՝ Սուրբ Գերեզմանի պատմական տաճարի վերջին հնագիտական ​​պեղումները համոզիչ ապացույցներ են հայտնաբերել ժամանակին այդ վայրում գոյություն ունեցած հինավուրց պարտեզի մասին, ինչը կարող է լուծել Հիսուս Քրիստոսի խաչելության և թաղման ճշգրիտ վայրի վերաբերյալ վեճերը:

Հռոմի Սապիենցա համալսարանի հետազոտողների խմբի հայտնագործությունը բացահայտել է մոտ 2000 տարվա վաղեմության ձիթենու ծառերի և խաղողի որթերի մնացորդներ՝ նոր վստահություն հաղորդելով սուրբ վայրի շուրջ քրիստոնեական ավանդույթներին, գրում է Planet Today-ը: Գրված էր, որ հենց այդպիսի այգի է եղել, և այժմ առաջին անգամ այդ պնդումը հաստատող ապացույցներ են հայտնվել։

Տեղանքում իրականացված հնաբուսաբանական վերլուծությունը հայտնաբերել է պահպանված բույսերի մնացորդներ, ներառյալ՝ ծաղկափոշի և այլ բուսաբանական նյութեր: Այդ մնացորդները թվագրվում են մոտավորապես Հիսուսի խաչելության ժամանակաշրջանին, որը, ինչպես ընդունված է համարել, տեղի է ունեցել մ.թ. 33 թվականի գարնանը:

Իրենց եզրակացություններն անելու համար գիտնականները նմուշներ են հանել բազիլիկի հատակից և ծաղկափոշու մանրամասն վերլուծություն կատարել: Թեև այս նախնական արդյունքները վճռականորեն ցույց են տալիս հնագույն մշակովի լանդշաֆտի առկայությունը, հետազոտողները սպասում են ռադիոածխածնային թվագրման թեստերի ավարտին՝ հայտնագործությունը հաստատելու համար: Այս մեթոդը, որը չափում է երբեմնի կենդանի օրգանիզմների կլանած ածխածնի-14 իզոտոպի քայքայումը, բույսերի ակտիվ աճի մասին ավելի ճշգրիտ ժամանակացույց կներկայացնի:

Հիսուսի ենթադրյալ թաղման վայրում ձիթենու և որթատունկի առկայությունը համապատասխանում է աստվածաշնչյան նկարագրություններին: Հովհաննես 19.41-ում ասվում է. «Այնտեղ, որտեղ նրան խաչեցին, մի պարտեզ կար, և պարտեզում մի նոր դագաղ կա, որի մեջ դեռ ոչ ոք դրված չէր: Նրանք Հիսուսին դրեցին այնտեղ»:

Բացահայտումը, ըստ երևույթին, ծանրակշիռ ապացույց է, որ Նոր Կտակարանում նկարագրված լանդշաֆտը ժամանակին գոյություն է ունեցել հենց այն տեղում, որտեղ այժմ եկեղեցին է:

«Հնաբուսաբանական գտածոները մեզ համար հատկապես հետաքրքիր էին Հովհաննեսի Ավետարանում նշվածի լույսի ներքո, որի մասին տեղեկությունները, ենթադրաբար, գրել կամ հավաքել են Երուսաղեմին այդ ժամանակ ծանոթ մարդիկ,- ասում է գլխավոր հնագետ Ֆրանչեսկա Ռոմանա Ստասոլլան,- Ավետարանում նշվում է Գողգոթայի և գերեզմանի միջև կանաչ տարածքը, և մենք նույնականացրել ենք այս մշակովի դաշտերը»:

Տեղանքի հետագա վերլուծությունը բացահայտել է մարդկային գործունեության՝ մի քանի պատմական ժամանակաշրջան ընդգրկող հետքեր՝ ինչպես Հիսուսի կյանքից և մահից առաջ, այնպես էլ դրանից հետո: Ժամանակի ընթացքում հողի օգտագործման ձևը զգալիորեն փոխվել է՝ քարհանքից վերածվելով մշակովի դաշտերի և, ի վերջո, թաղման վայրի: Հետազոտողները հայտնաբերել են երկաթե դարի թվագրվող խեցեղեն և նավթավառներ, ինչպես նաև՝ հին գյուղատնտեսական կիրառման ապացույցներ, մասնավորապես, ցածր քարե պատերը, որոնք ժամանակին առանձնացնում էին մշակովի տարածքները: Ստասոլլան բացատրում է, որ հողը նպատակադրված տեղափոխվել է այդ վայրեր՝ լրացնելով պատերի միջև եղած տարածությունները՝ ցանքսի համար բերրի հող ստեղծելու համար:

Այդ պեղումները նշանավորում են 19-րդ դարից ի վեր Սուրբ Գերեզմանի եկեղեցում կատարված ամենանշանակալի հնագիտական ​​աշխատանքը: Պեղումները սկսվել են 2022 թվականին՝ վերականգնման ավելի մեծ ծրագրի շրջանակում, որը պահանջում էր եկեղեցին համատեղ կառավարող երեք կրոնական համայնքների՝ Ուղղափառ պատրիարքության, Սուրբ Երկրի խնամակալության և Հայոց պատրիարքարանի հավանությունը: Նախքան պեղումները սկսելը Իսրայելի հնությունների վարչությունից արտոնագիր էր պահանջվում:

Թեև պեղումների գործընթացն անսովոր գտածոներ է պարգևել, հետազոտողները Ավագ շաբաթվա և Զատիկի ժամանակ այցելող քրիստոնյա ուխտավորների հոսքի պատճառով ստիպված են եղել ժամանակավորապես դադարեցնել իրենց աշխատանքը: Կրոնական տոներն ավարտվելուն պես հնագետները նախատեսում են վերսկսել իրենց հետազոտությունները՝ հուսալով տեղանքի պատմական էվոլյուցիայի վերաբերյալ լրացուցիչ մանրամասներ բացահայտել:

Ստասոլլան առաջվա պես լավատես է, որ ժամանակակից տեխնոլոգիաներն անցյալի վրա ավելի շատ լույս կսփռեն:

«Չնայած մենք չկարողացանք մեկ հայացքով տեսնել ամբողջ պեղված եկեղեցին, նոր տեխնոլոգիաները հնարավորություն են տալիս վերակառուցել ավելի մեծ պատկերը մեր լաբորատորիաներում», -պարզաբանում է նա: Ռադիոտեղորոշիչ սարքերի և 3D քարտեզագրման տեխնիկայի առաջընթացը հետազոտողներին հնարավորություն կընձեռի վերլուծել և թվային կերպով վերակառուցել տեղանքի այն շերտերը, որոնք կարող են ֆիզիկապես հասանելի չլինել:

Սուրբ Գերեզմանի եկեղեցին, որը կառուցվել է մ.թ. 335 թվականին Հռոմի կայսր Կոնստանտինոս Ա-ի անունից, քրիստոնեության ամենապաշտելի վայրերից է: Եկեղեցին կառուցվել է Վեներա աստվածուհուն նվիրված հռոմեական տաճարի վրա՝ կրկնելով հին ժամանակներում տարածված սովորույթը (երկարատև պաշտամունք այն բանի, ինչը սուրբ հող էր համարվում)։ Նրա կառուցման ընթացքում հայտնաբերվել է հնագույն դամբարան, որը շատերի կարծիքով Հիսուս Քրիստոսի վերջին հանգրվանն է։ Ստասոլլան ենթադրում է, որ Կոնստանտինոս Ա-ն հավանաբար գիտեր, թե որտեղ է թաղված Հիսուսը (կամ գոնե հավատում էր, որ նա թաղված է), և միտումնավոր եկեղեցի է կառուցել այդ վայրում՝ Հիսուսի գերեզմանը պահպանելու և շրջակա գերեզմաններից մեկուսացնելու համար:

Ավելացնելով ինտրիգը, հնագետները միաժամանակ գերեզմանը շրջապատող սրբավայրի տակ շրջանաձև մարմարե հիմք հայտնաբերեցին: Հետագա փորձարկումներ կիրականացվեն՝ պարզելու մարմարի ճշգրիտ տարիքը և ծագումը, ինչը տեղանքի պատմական զարգացման մասին կարող է լրացուցիչ տեղեկություններ հաղորդել:

Հնագետները շարունակում են իրենց աշխատանքը, և այս հայտնագործությունը կարող է Հիսուսի վերջին օրերի աստվածաշնչյան պատմությունը հաստատող ամենակարևոր ապացույցներից մեկը լինել: Մնում է պարզել, թե արդյոք այս գտածոները կլուծեն երկարամյա բանավեճը Հիսուսի գերեզմանի իրական գտնվելու վայրի վերաբերյալ, սակայն առայժմ նրանք, ովքեր համոզված են, որ Սուրբ Գերեզմանի եկեղեցին Հիսուսի թաղման վայրն է, հուզմունք ապրելու և արդարացված զգալու բոլոր հիմքերն ունեն:

News.am