«ՓՐՈՎՈՔԱՍԻԱ»՝ ՄԵԿԸ ՄՅՈՒՍԻ ՀԵՏԵՎԻՑ. ԵՎ ԲՈԼՈՐԸ ԱԶԵՐՊԻՉԱՆԻ ԴԵ՛Մ»

Օրերս Արցախի պատվիրակությունը աշխատանքային այց կատարեց Ուրուգվայ, որտեղ արտգործնախարար Մասիս Մայիլյանը հանդիպումներ ունեցավ այդ երկրում 2019 թվականի աշնանը կայանալիք նախագահական ընտրություններում առաջադրված կառավարող և ընդդիմադիր քաղաքական ուժերի թեկնածուների հետ։ Ավելի վաղ պատվիրակությունը մասնակցեց ապրիլի 24-ին նվիրված միջոցառումների, հանդիպեց Ուրուգվայի գործող և պաշտոնաթող քաղաքական գործիչների հետ։ Համաձայն պաշտոնական հաղորդագրությունների, Մայիլյանը ներկայացրել է երկրի արտաքին քաղաքականության գերակա ուղղությունները, մասնավորապես՝ Արցախի միջազգային ճանաչման գործընթացն ու հակամարտության կարգավորման ներկայիս փուլը։ Ինքնին ուշագրավ այցը բնորոշ է այն առումով, որ մի քանի տարի առաջ հենց Ուրուգվայն էր նշվում որպես առաջին երկիր, որը կարող է ճանաչել Արցախի անկախությունը։

Մինչդեռ Ադրբեջանում բառացիորեն թույն են շնչում այդ իրադարձության և էլի մի քանիսի առթիվ։ Այնտեղի ԱԳՆ-ը քրտնաջան գրում ու տիրաժավորում է իր հերթական վրդովմունքները Ադրբեջանի դեմ հերթական «փրովոքասիայի» կապակցությամբ, իսկ լրագրողները դիվանագետների հետ մեկտեղ պայթում են չարությունից ու սև նախանձից։ Հայատյացության իր առանձնահատուկ մակարդակով հայտնի մինվալ.ազ կայքում օրվա ողջ ընթացքում կարևորագույնների թվում դրված էր «սադրանք» բառը բովանդակող և նույն մարդու հեղինակած ամբողջ երկու նյութ։ Իր հերթին, Բաքվի ԱԳՆ-ը ստիպված դես ու դեն էր ընկնում Ուրուգվայի և ամերիկյան Կոլորադո նահանգի միջև, համառորեն ջանալով նրանց պարտադրել բախման վերաբերյալ իր սեփական աղճատված տեսակետը։

Ուրուգվայի դեպքում ԱԳՆ-ը, ըստ երևույթին՝ այդ կարգի ակցիաներից հոգնած լինելու պատճառով, բավարարվեց լոկ նոտայով, հաղորդելով, որ դա կապված է Մասիս Մայիլյանի Ուրուգվայ կատարած այցի և նրա անցկացրած հանդիպումների մասին ԶԼՄ-ներում տարածված տեղեկատվության հետ։ Այսինքն ստացվում է, որ նոտան պայմանավորված է ոչ թե բուն այցով, այլ այցի մասին տեղեկատվությամբ։ Բայց ամեն դեպքում դա «փրովոքասիա» է։

Իսկ այ, ապրիլի 24-ին ԱՄՆ-ի Կոլորադո նահանգի ընդունած բանաձևը Ադրբեջանի ԱԳՆ-ի մամլո քարտուղարը հարկ համարեց նույնիսկ մեկնաբանել։ Եվ նույնպես ամեն ինչում մեղադրեց «լրատվամիջոցների որոշ ներկայացուցիչների», որոնք «փորձել են Ադրբեջանի բռնազավթված տարածքներում ստեղծված ապօրինի կառույցի հիշատակումը ներկայացնել բանաձևում իբրև այդ կառույցի ճանաչում»։ Նա նաև հաղորդել է, որ «նամակներ են ուղարկվել Կոլորադոյի սենատի ղեկավարությանը և յուրաքանչյուր անդամին, որոնցում կոչ է արվում շտկել Ադրբեջանի հետ կապված լուրջ խեղաթյուրումներն ու սխալները», և նախատեսվում է համապատասխան հանդիպումների անցկացում։ Աբդուլլաևա խանումին մաղթենք համբերություն, որ իր նամակների պատասխանին սպասի Կոլորադոյի սենատի անդամներից, ճիշտ այնպես, ինչպեսև բոլոր այն բազմաթիվ կառույցներից, որոնց տարբեր ժամանակներում ուղարկվել են այդպիսի խզբզանքներ։

Հանուն արդարության նշենք, որ Բաքվում հիստերիա առաջացրած «փրովոքասիաներից» մեկն արել են, որքան էլ տարօրինակ է, ոչ Արցախը և ոչ էլ Հայաստանը, այլ վրաց քահանաները, որոնք ուռճացնում են Դավիթ Գարեջայի վանքի շուրջ տիրող իրավիճակը բացառապես այն պատճառով, որ լավ հարաբերություններում չեն Վրաստանի նախագահի հետ։ Ճշմարտությունն այդպես խեղաթյուրել կարողանում են միայն Բաքվում, տվյալ դեպքում՝ մինվալի աշխատակիցներից մեկը, որը գրում է «Նուրանի» ծածկանունով և համառորեն չի տեսնում հուշարձանի ալբանական ծագման պատրվակով վրացական վանքը յուրացնելու սեփական երկրի փորձերը։ Ճիշտ ինչպես Արցախի պարագայում, որի բոլոր հայկական քրիստոնեական տաճարները Բաքվում անվանում են ալբանական, իսկ իրենց հայտարարում Կովկասյան Ալբանիայի ժառանգորդներ՝ դրանից բխող բոլոր հետևանքներով։ Բայց տվյալ խանումի համար դա, միևնույնն է, «փրովոքասիա» է վրաց քահանաների կողմից։

Սակայն հուշարձանի դեպքում շաղ տված թքի քանակը մեծապես զիջում է թույնի բուռն շատրվանին, որ ժայթքում է տվյալ անձնավորությունը Ռուսաստանի Առաջին ալիքի ռեպորտաժի հետ կապված։ Ընդ որում նրա անզոր չարությունը ուղղված է ոչ միայն հեռուստաալիքի դեմ, որը, ինչպես պարզվում է, «հերթական սադրանքն է կազմակերպել Ադրբեջանի դեմ», այլև… երեխայի։ Ավելի կոնկրետ՝ «Գոլոս։ Երեխաներ» նախագծի բազմամիլիոնանոց հեռուստալսարանի սիրտը նվաճած 10-ամյա Միշա Գրիգորյանի, որն անցել է մրցույթի եզրափակիչ։ Նուրանին չարությունից սկսեց շնչահեղձ լինել այն բանից հետո, երբ Առաջին ալիքը ռեպորտաժ պատրաստեց Միշայի մասին, որտեղ տղան պատմում է, թե ինչպես է հեծանվով շրջում Ստեփանակերտում, «Տատիկ և պապիկ» հանրահայտ հուշարձանի մասին, այն մասին, որ իր սիրելի եկեղեցին գտնվում է Շուշիում և որ ինքը օգնում է դիրիժոր հայրիկին ղեկավարել զինվորական նվագախումբը։ Իսկ հետո Մոսկվայում ապրող իր մորաքրոջ տանը օգնում է վերջինիս ժենգյալով հաց պատրաստել։

Այդ ամենը մինվալի նշյալ անձնավորության մոտ առաջացրեց ատելության, չարության ու թույնի նողկալի ժայթքում, ինչն արտահայտվեց իրեն բնորոշ բառահեղեղով, այս անգամ՝ առավելևս նողկալի, քանի որ խոսքը երեխայի մասին է։ Մի քիչ հանդարտվելու համար նա իր տոհմացեղային սովորության համաձայն տեղնուտեղը յուրացրեց արցախյան նշանավոր ժենգյալով հացն ու ռեպորտաժում հնչող հայկական երաժշտությունը, անվանելով դրանք ադրբեջանական։ Բայց նույնիսկ դա չմեղմեց նրա չարությունը, քանզի այնուհետ հոդվածում սկսվեց ու գնա՜ց «զավթած հողերի», «օկուպացիոն ռեժիմի» և այլ անհեթեթությունների մասին։ Մենք, իհարկե, հասկանում ենք խանումիկի կատաղի զայրույթն այն առիթով, որ մանկական «Գոլոսի» այս սեզոնում փայլուն հանդես եկան միանգամից մի քանի հայ մասնակիցներ, իսկ նրանցից երկուսն անցան եզրափակիչ։ Բայց, ներեցեք, մի՞թե հնարավոր չէ գոնե երեխաների և երգի մրցույթի մասին խոսելիս զերծ մնալ քաղաքական տերմինաբանությունից։

Ատելության ու զառանցանքի այս ծայրահեղ հեղեղը մեկնաբանելը, կարծում ենք, անիմաստ է։ Կարելի է թերևս միայն արձանագրել, որ հայերի հետ «խաղաղության նախապատրաստվող» Ադրբեջանում պատրաստ են արգելել երեխային զբոսնել հարազատ քաղաքում ու պատմել սիրելի եկեղեցու մասին, միայն այն պատճառով, որ նա հայ է, իսկ խոսքն Արցախի մասին է։ Պատրաստ են արգելել հանրապետության մեծահասակ ներկայացուցիչներին շրջել աշխարհում ու շփվել տարբեր երկրների ներկայացուցիչների հետ, միայն այն պատճառով, որ նրանք «անջատողականներ» են։ Եվ հաստատ պատրաստ կլինեին արգելել արցախցիներին երգել, խոսել ու նույնիսկ շնչել, եթե դա կախված լիներ իրենցից։ Այդ թվում նաև երեխաներին։ Այլ բան ադրբեջանական «խաղաղասիրությունը» և «հանդուրժողականությունը» կտրականապես չեն ընդունում, երբ խոսքը վերաբերվում է հայերին։