Последние новости

ՎԵՐԻՖԻԿԱՑՄԱՆ ՄԵԽԱՆԻԶՄՆԵՐ. ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ՄՇՏԱԴԻՏԱՐԿՈՒՄԸ ԴԱՌՆՈՒՄ ¬Է ՀՐԱՄԱՅԱԿԱՆ

Այդ տերմինը՝ «վերիֆիկացման մեխանիզմներ», ղարաբաղյան գործընթացի բառապաշարի մեջ մտավ երեք օր առաջ՝ Ռուսաստանի և Հայաստանի արտգործնախարարների թեթև ձեռքով։ Իրականում այստեղ նոր է միայն անվանումը, քանի որ դրանք հրադադարի ռեժիմի մշտադիտարկման և առաջնագծում տեղի ունեցող միջադեպերի հետաքննության նույն այն մեխանիզմներն են, որոնց հարցը շատ ակտիվ քննարկվում էր Ապրիլյան պատերազմին հաջորդած բանակցությունների ընթացքում և Վիեննայի ու Սանկտ Պետերբուրգի համաձայնագրերի առանցքային կետերից մեկն էր։ Հայաստանում իշխանափոխությունից անմիջապես հետո դրանք տարօրինակ կերպով անհետացան բանակցային օրակարգից, և ահա ներկայումս, հումանիտար զինադադարի մասին պայմանավորվածությունը կատարելուց Ադրբեջանի ցուցադրական հրաժարման խորապատկերին, կրկին արդիական դարձան։

Այդ տերմինը՝ «վերիֆիկացման մեխանիզմներ», ղարաբաղյան գործընթացի բառապաշարի մեջ մտավ երեք օր առաջ՝ Ռուսաստանի և Հայաստանի արտգործնախարարների թեթև ձեռքով։ Իրականում այստեղ նոր է միայն անվանումը, քանի որ դրանք հրադադարի ռեժիմի մշտադիտարկման և առաջնագծում տեղի ունեցող միջադեպերի հետաքննության նույն այն մեխանիզմներն են, որոնց հարցը շատ ակտիվ քննարկվում էր Ապրիլյան պատերազմին հաջորդած բանակցությունների ընթացքում և Վիեննայի ու Սանկտ Պետերբուրգի համաձայնագրերի առանցքային կետերից մեկն էր։ Հայաստանում իշխանափոխությունից անմիջապես հետո դրանք տարօրինակ կերպով անհետացան բանակցային օրակարգից, և ահա ներկայումս, հումանիտար զինադադարի մասին պայմանավորվածությունը կատարելուց Ադրբեջանի ցուցադրական հրաժարման խորապատկերին, կրկին արդիական դարձան։

Հոկտեմբերի 12-ին կայացած մամլո ասուլիսում Սերգեյ Լավրովն այդ հարցն անվանեց առանցքային, հիշեցնելով, որ թեման բարձրացվել է Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հետ Պուտինի հեռախոսազրույցների ժամանակ: Եվ ընդգծեց, որ չի կարելի ձգձգել դրանց մշակումը։ Զոհրաբ Մնացականյանն իր հերթին հիշեցրեց, որ Հայաստանն ու Արցախը միշտ էլ համաձայնություն են հայտնել այդ մեխանիզմների ներդրմանը, իսկ այ Ադրբեջանը մշտապես դեմ է արտահայտվել:

3 օր անց՝ հոկտեմբերի 15-ին, Մարիա Զախարովան հայտարարեց, որ Լեռնային Ղարաբաղում հրադադարի վերահսկողության մեխանիզմների համաձայնեցման աշխատանքներ դեռ չեն տարվում: «Մեր գլխավոր ուղերձն այն է, որ անհրաժեշտ է անհապաղ հանդիպում կազմակերպել զինվորականների գծով, համաձայնեցնել հրադադարի վերահսկողության մեխանիզմը։ Առայժմ, որքանով հայտնի է մեզ, նման աշխատանք չի տարվում։ Հուսով ենք, որ այդպիսի մեխանիզմի շուտափույթ գործարկում կլինի»,- ասաց նա։

Եվ չնայած Զախարովան չնշեց պատճառները, կարելի է չկասկածել, որ գլխավոր խնդիրը Ադրբեջանի հրաժարումն է։ Հակառակ դեպքում, հաշվի առնելով համանախագահների՝ ի դեմս Լավրովի, հրապարակավ արտահայտված վճռականությունը, ինչպես նաև ռազմաճակատում տիրող արտակարգ իրավիճակը, այդ աշխատանքն արդեն սկսված կլիներ։

Այս խորապատկերին հարկ է կրկին հիշեցնել այն, ինչի մասին բազմիցս գրել է նաև մեր թերթը. համանախագահ երկրների, մասնավորապես՝ ՌԴ-ի և ԱՄՆ-ի տիեզերական միջոցների օգտագործման մասին՝ հակամարտության գոտու ուղեծրային զոնդավորման համար։ Հիշեցնեմ, որ ՀՀ պաշտպանության նախարարության Ազգային ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտն արդեն վաղուց է առաջարկում այս մեթոդը՝ որպես առաջնագծում իրավիճակին հետևելու նորարարական միջոց։ 2016 թվականին ինստիտուտի տնօրեն, պրոֆեսոր Հայկ Քոթանջյանն այս թեմայի վերաբերյալ զեկույցով հանդես եկավ ՀՀ ԱԺ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի և ՌԴ Պետական դումայի Միջազգային հարցերի կոմիտեի համատեղ նիստում:

Այս ամռանը Ռուսաստանն ու ԱՄՆ-ը քննարկել են տիեզերքի հետ կապված օպերատիվ հարցերի շուրջ կապը բարելավելու հնարավորությունը՝ միջադեպերը կանխելու կամ կառավարելու և չկանխամտածված ահագնացումը կանխելու նպատակով: Նույն օրերին հաղորդվել էր, որ ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի հետախուզության հարցերով հատուկ կոմիտեն՝ Ադամ Շիֆի նախագահությամբ, հետախուզական տվյալների տրամադրման մասին օրենքում մտցրել է դրույթ, համաձայն որի ԱՄՆ հետախուզությունը Կոնգրեսին գրավոր գնահատական կներկայացնի այն մասին, թե որ կողմն է նախաձեռնում ուժի կիրառումը Լեռնային Ղարաբաղում և Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանին:

Թե ինչ շարունակություն է ստացել Շիֆի նախաձեռնությունը, այնուհետ չի հաղորդվել։ Սակայն ամեն դեպքում կասկածից վեր է, որ համանախագահող երկրները լիովին տեղյակ են այդ առաջարկին։

Ղարաբաղը գրեթե միակ հարցն է, որտեղ Ռուսաստանն ու ԱՄՆ-ը տեսանելի տարաձայնություններ չունեն, և նրանց շահերը համընկնում են առնվազն իրավիճակի ապաահագնացման անհրաժեշտության հարցում։ Մյուս կողմից, մշտադիտարկման այդ մեթոդն այնքան առավելություններ ունի, որ անչափ տարօրինակ է թվում դրա անտեսումը հայկական կողմից, որը չի ձեռնարկում հարցն արդիական օրակարգ մտցնելու փորձեր։

Նախ, այդ մեթոդի կիրառումը չի պահանջում որևէ լրացուցիչ միջոցներ. միայն առանց այդ էլ առկա տվյալների օգտագործում։

Երկրորդ, ի տարբերություն ցամաքային մեխանիզմների, տիեզերական մշտադիտարկումը չի պահանջում կողմերի համաձայնություն։ Ուստի Ադրբեջանի բացասական վերաբերմունքն ու այդ մեխանիզմները առաջնագծում ներդնելու համառ մերժումը տվյալ դեպքում ոչ մի նշանակություն չունի. առանց Բաքվի համաձայնության էլ կարելի է հանգիստ իրականացնել ուղեծրային զոնդաժը և հաշվի առնել դրա տվյալները։

Երրորդ, տիեզերական մշտադիտարկման տվյալներն իրենց բնույթով չեն կարող կասկածի տակ առնվել բացարձակ օբյեկտիվության ու անկողմնակալության առումով: Դրանց առկայությունը թույլ կտա համանախագահներին հստակ պարզել և պատասխանատվության ենթարկել հրադադարի ռեժիմը խախտողին։

Չորրորդ, բոլոր հնարավորությունները կան՝ համատեղելու ցամաքային մեխանիզմը տիեզերական մշտադիտարկման հետ. մեկը մյուսին բացարձակապես չի խանգարում։

Վերջապես՝ հինգերորդ, տվյալ մեթոդը կարող է գործել նաև ներկա բարդագույն իրավիճակում, երբ հումանիտար նպատակներով անհապաղ հրադադարի անհրաժեշտությունը կասկածի տակ չի առնում կարծես թե ոչ ոք։ Նույնիսկ Բաքուն և Անկարան բանավոր պատրաստակամություն են հայտնում դրան, և նման պայմաններում ուղեծրային զոնդաժը թույլ կտա անվերապահորեն բացահայտել նրան, ով երեսպաշտորեն համաձայնում է դադարեցնել կրակը, իսկ գործնականում՝ մշտապես ու կոպտորեն խախտում պայմանավորվածությունը:

Այս հարցի վերաբերյալ ՀՀ ԱԳՆ լռությունը հարցեր է առաջացնում։ Պաշտոնական Երևանը կարող էր առնվազն արտահայտել իր դիրքորոշումը և հայտնել մեխանիզմի արդյունավետության վերաբերյալ առկա կասկածների մասին, եթե այդպիսիք կան։ Կամ խոչընդոտների մասին, եթե կրկին իսկ կան այդպիսիք: Կարծում եմ, հայկական լոբբիստական կազմակերպությունները նույնպես պետք է շարունակեն ջանքերն այդ ուղղությամբ, մանավանդ որ աշխատանքը վաղուց և հաջողությամբ սկսվել Է Կոնգրեսի մակարդակով։ Թե ինչն է խանգարում շարունակել դա բոլոր մակարդակներում և բոլոր կողմերի հետ, իսկապես անհասկանալի է։

ПОСЛЕДНИЕ ОТ АВТОРА

  • ХИЛЬДА ЧОБОЯН: С КАКОЙ СТАТИ ФРАНЦИИ КРИТИКОВАТЬ ПОЗОРНУЮ ПОЛИТИКУ АРМЕНИИ?
    2025-06-30 09:35

    «Я выразил солидарность Франции в ответ на попытки дестабилизировать демократию в Армении. Я также подтвердил нашу поддержку его смелых усилий по установлению мира с Азербайджаном и нормализации отношений с Турцией» - так прокомментировал вчера свой телефонный разговор с Пашиняном президент Франции Эмманюэль Макрон, для пущей убедительности написав пост на армянском языке. Эти слова вызвали возмущение в армянском обществе, а ряд политиков и экспертов назвали их поддержкой становлению авторитаризма в Армении и вмешательством во внутренние дела страны.

  • ЗАЗВОНЯТ ЛИ КОЛОКОЛА ЭЧМИАДЗИНА?
    2025-06-27 09:48

    «Пашинян скоро пойдет за Его Святейшеством. Не хочу делать зловещие прогнозы, но думаю, что Никол может и достичь своей цели. Во всяком случае, реакция церкви на арест Баграта Србазана и репрессии в отношении участников «Священной борьбы», к сожалению, не дает повода думать иначе. Перед зданием суда в среду должны были быть десятки священнослужителей… Но их не было. Взамен Высший духовный совет осудил «намерение искусственно связать упомянутый процесс с Церковью и спекулировать на имени Первопрестольного Святого Эчмиадзина». Такова реальность: каждая слабость несет за собой следующую. Очередь – за Церковью, за Верховным Патриархом», – написал вчера политолог Грант Мелик-Шахназарян.

  • НЕТ АРЦАХА – НЕТ БЕЖЕНЦЕВ, ЗАТО МИД РА ГОТОВ К «ИНТЕГРАЦИИ» АЗЕРБАЙДЖАНЦЕВ
    2025-06-23 09:31

    Ведомство, возглавляемое Арабатом Мирзояном и беспрекословно следующее в фарватере антиармянской политики Пашиняна, отметилось очередным проявлением беспрецедентного цинизма. 21 июня сия структура разместила в соцсети Х коротенькую запись ко Всемирному дню беженцев. МИД страны, которая за последние 4 с половиной года приняла порядка 140 тысяч соотечественников, бежавших с малой Родины, спасаясь от геноцида, в своем заявлении по случаю этого дня ни словом об этом не обмолвился.

  • ВЕРНЕТСЯ ЛИ ПАШИНЯН ИЗ АНКАРЫ В СОПРОВОЖДЕНИИ ТУРЕЦКОГО СПЕЦНАЗА?
    2025-06-18 09:49

    «Ни один логически мыслящий человек не удивится, если бегущий на карачках в Анкару Никол вернется в Ереван в сопровождении турецких войск. Повторяю: у Никола нет другого ресурса для сохранения власти, кроме вилайетизации Армении. Кажется, турки уже назначили цену вилайетизации Армении, взятия Никола под свою опеку и сохранения его власти на турецко-азербайджанских штыках: это разрушение Церкви и вывод российской базы», - написал в Фейсбук экс-депутат НС РА Мигран Акопян. 

ПОСЛЕДНЕЕ ПО ТЕМЕ