2023-03-04 08:28
Ара МЕЛИКСЕТЯН
ԻԲՐ ԷՄԲԱՐԳՈ
Հայաստանն ու Թուրքիան 2022 թվականին 324,5 մլն դոլարի առևտուր են արել, ինչը 4,4 անգամ ավելի է, քան 2021 թվականի նույն ժամանակահատվածում (73,5 մլն դոլար)։ Այս մասին Sputnik Արմենիային հայտնել են էկոնոմիկայի նախարարությունից՝ ի պատասխան գրավոր հարցմանը։
2022 թվականին Հայաստանից Թուրքիա արտահանումն աճել է 139 անգամ՝ կազմելով 61,2 մլն դոլար (2021 թվականին այն հավասար էր 0,44 մլն դոլարի), իսկ այ թուրքական ապրանքների ներկրումն աճել է 3,6 անգամ։ Անցած տարի Հայաստան է ներկրվել 263,3 մլն դոլարի թուրքական արտադրանք, մինչդեռ 2021 թվականին (երբ գործում էր էմբարգոն) այդ ցուցանիշը կազմել է 73 մլն դոլար։
Թուրքական արտադրանքի նկատմամբ էմբարգոն ուժի մեջ մտավ 2021 թվականի հունվարի 1-ից։ Դա բացասաբար անդրադարձավ երկրների միջև առևտրի վրա։ Այսպես, 2021 թվականին ապրանքաշրջանառությունը կրճատվեց 68,3%-ով, հասնելով 73,5 մլն դոլար նիշի՝ 2020 թվականի 231,5 մլն դոլարի համեմատ։
2021 թվականի էմբարգոյի ժամանակահատվածում պաշտոնապես թույլատրված էր Թուրքիայից հումքի և վերամշակման համար նախատեսված արտադրանքի ներմուծումը Հայաստան։ Դրանք էին՝ շինանյութերը, տրիկոտաժե և բամբակե գործվածքները, բնական կաշին։ Ընդ որում, բարձր մաքսատուրքով ապրանքներ չեն ներմուծվել։ Թուրքական ծագում ունեցող ապրանքների ներմուծման որոշակի ծավալների պահպանումը Էկոնոմիկայի նախարարությունում բացատրում էին նրանով, որ դրանք ավելի շահավետ են գնի առումով, բացի այդ, կարևոր դեր է խաղում նաև աշխարհագրությունը (հեռավոր երկրներից ապրանքներ բերելը բավական ծախսատար է)։
ԲԱՅՑ ԱՆՀՆԱՐ Է ԼՌԵԼ. հայ-թուրքական սահմանի բացման և հայ-թուրքական առևտրատնտեսական կապերի ակտիվացման կողմնակիցներն, իհարկե, կցնծան։ Այժմ հարաբերությունների կարգավորման օգտին իրենց հիմնավորումների զինանոցում լուրջ փաստարկ է հայտնվել։ Բանն այն է, որ նախկինում երբեք Հայաստանից Թուրքիա արտահանման ծավալները նման չափերի չեն հասել։ Որպես կանոն, նախորդ տարիներին խոսքը վերաբերել է մի քանի միլիոն դոլարի սահմաններում տարեկան ցուցանիշների՝ մի քանի հարյուր միլիոն դոլարի ապրանքի ներկրման խորապատկերին։ Ըստ էության, հայ-թուրքական առևտուրը նախկինում հիշեցնում էր խաղ մեկ դարպասով՝ հայկական։
Արտահանման-ներկրման այդպիսի բացարձակ արտառոց անհավասարակշռությունը հայկական շուկաներում թուրքական էքսպանսիայի ակնհայտ նշանն էր։ Եվ ահա անցած տարի Հայաստանից Թուրքիա արտահանումը կտրուկ աճել է՝ հասնելով ամբողջ 61 միլիոնի։ Փաստորեն, դա նվազեցրել է անհավասարակշռությունը՝ ստեղծելով փոխշահավետ առևտրային հարաբերությունների պատրանք։ Կհարցնեք՝ ինչո՞ւ պատրանք: Որովհետև ամեն ինչ տեղի է ունեցել Անկարայի պայմաններով, Երևանի կողմից քաղաքական զիջումների մի ամբողջ փնջի խորապատկերին։
Այժմ հայ-թուրքական քիրվայության ջատագովները, անկասկած, որպես աննախադեպ ու անվերապահ տնտեսական պլյուս կհրամցնեն հենց դեպի Թուրքիա արտահանվող հայկական արտադրանքի ծավալի աճը՝ դրանով արդարացնելով հայ-թուրքական գործընթացի ցանկացած ծախքեր։ Իբր՝ տեսեք, փոխարենը ռեկորդային աճ է գրանցել արտահանումը...
Թեպետ, տվյալ դեպքում խոսքն այլ բանի մասին է։ Առաջին հայացքից այնքան էլ հասկանալի չէ, թե ինչու Հայաստանի կառավարությունը մինչ օրս և առանց ԶԼՄ-ների հատուկ հարցումների չի հրապարակել այդ տվյալները։ Արդեն ավելի քան երկու տարի և առ այսօր Թուրքիան պարզապես բացակայում է արտաքին և փոխադարձ առևտրի վերաբերյալ Հայաստանի վիճակագրական կոմիտեի հաշվետվություններում։ Մինչև 2020 թվականը նա մշտապես առկա էր «այլ երկրներ» բաժնում։ Թվում էր, թե էմբարգոյի չեղարկումից հետո Թուրքիան կրկին պետք է իր տեղը զբաղեցներ այն երկրների ցանկում, որոնց հետ Հայաստանն ունի փոխադարձ ապրանքաշրջանառություն, արտահանում, ներկրում։ Բայց, կրկնեմ, մինչ օրս վիճկոմիտեի ամփոփագրերում Թուրքիայի վերաբերյալ տվյալներ չկան։
Սակայն դա տարօրինակ է թվում այնքան ժամանակ, քանի դեռ չես տվել հետևյալ հարցը, այդ ինչպե՞ս է ստացվել, որ 2021 թվականին էմբարգոյի պայմաններում Հայաստանի և Թուրքիայի միջև ապրանքաշրջանառության ծավալը կազմել է 73 միլիոն։ Այդ ի՞նչ էմբարգո էր, եթե տասնյակ միլիոնների առևտուրը շարունակվում էր։ Եվ ահա պարզվում է, որ այդպես էլ է պատահում, որ դա էմբարգո է հայկական ձևով։ Էկոնոմիկայի նախարարությունը էմբարգոյի պայմաններում թուրքական ծագման ապրանքների ներկրման որոշակի ծավալների պահպանումը բացատրում է նրանով, թե դրանք ավելի շահավետ են գնային առումով, բացի այդ, կարևոր դեր է խաղում նաև աշխարհագրությունը, հեռավոր երկրներից ապրանքներ բերելը բավական ծախսատար է։
Այսպիսով, Հայաստանի կառավարությունն ընդունում է, որ թուրքական ապրանքների ներմուծման արգելանքը կեղծիք էր, ձևականություն։ Այստեղ հիշեք, թե ինչու դա ընդհանրապես սահմանվեց: Որոշումն ընդունվեց 2020 թվականի աշնանը Արցախի դեմ սանձազերծված 44-օրյա պատերազմին Թուրքիայի մասնակցության և Ադրբեջանին նրա ցուցաբերած օգնության պատճառով։ Եվ ահա պարզվում է, որ պատերազմից անմիջապես հետո, չնայած գործող էմբարգոյին, չնայած Արցախի և Հայաստանի դեմ թուրք-ադրբեջանական տանդեմի շարունակվող ագրեսիային, Թուրքիայի հետ առևտրատնտեսական հարաբերություններում Երևանն առաջնորդվել է բացառապես նրանով, որ թուրքական ապրանքները շահավետ են գնային առումով։ Ուղիղն ասենք, ապշեցնում է հայկական իշխանության «սկզբունքայնությունը»…
Իսկ առհասարակ, տվյալ համատեքստում արժե հիշել ոչ վաղ անցյալի ևս մեկ իրադարձություն։ Սահմանելով թուրքական ապրանքների ներմուծման արգելանքը՝ Հայաստանի կառավարությունը և, մասնավորապես, նույն էկոնոմիկայի նախարարությունը ազդարարեցին ներկրման փոխարինման քաղաքականություն։ Ենթադրվում էր, թե հայկական շուկայում թուրքական արտադրանքի տեղը զբաղեցնելու է հայրենի արտադրանքը։ Այն ժամանակ կային միամիտ գործարարներ, որոնք հավատացին այդ գաղափարին։ Եվ շատ իզուր։ Թուրքիան չի հեռացել հայկական շուկայից, թեև հայկական իշխանություններն իբր խնդրել են նրան այդ մասին, իբր էմբարգո կիրառելով։
ПОСЛЕДНИЕ ОТ АВТОРА
-
2025-06-20 09:10Министр финансов Армении Ваге Ованнисян на пресс-конференции ответил на вопрос - обсуждаются ли в контексте влияния на армянскую экономику сценарии открытия границы с Турцией и мирного урегулирования с Азербайджаном, передает АРКА. "Обсуждения были, в том числе в рамках исследований, которые проводились в Совете безопасности. Но такие сценарии не заложены в основу среднесрочной программы расходов, потому что возможны очень большие отклонения", - сказал Ованнисян. По его словам, власти Армении руководствовались двумя-тремя основными сценариями. "Лично я верю в то, что это произойдет, и не очень поздно, но скорость и поэтапность процесса будут определять уровень его последствий", - сказал Ованнисян, добавив, что ввиду высокой неопределенности возможные развития не учитываются в экономических прогнозах. По его словам, есть несколько исследований, которые связаны со сценариями изменения товаропотока и влияния на экономику. "Это не только финансовый вопрос. Есть общие показатели того, как данное изменение скорости или администрирования повлияет на ВПП. Все зависит от того, какие изменения произойдут после открытия (армяно-турецкой границы - ред.), - сказал Ованнисян. - Будут ли производиться в Армении товары, которые будут экспортироваться в Турцию или Азербайджан или наоборот? Здесь также есть вопросы, на которые трудно ответить на данном этапе".
-
2025-06-17 09:40Вот уже больше месяца алкогольная продукция армянских производителей, и в частности коньяк, не может добраться до российских потребителей. Десятки машин с алкогольным грузом застряли на грузинской таможне. Ситуация, разумеется, получила широкий резонанс и даже привлекла внимание правительства Армении. Но единственное, что смогли предпринять армянские чиновники, так это притормозить выезд из Армении фур с алкогольной продукцией.
-
2025-06-16 09:18Недавно начальник армянского правительства самозабвенно доказывал себе и все остальным, что с наступлением «бархата» жить в стране стало лучше. Даже вычислил, что лучше стало на 50%. Далеко не все граждане разделяют эту точку зрения и, мягко говоря, сильно сомневаются в таком радикальном улучшении своей жизни. И на то есть масса причин. Одна из них заключается в том, что, несмотря на определенный рост зарплат, цены на потребительских рынках растут с бешеной скоростью. И это подтверждается даже официальной статистикой.
-
2025-06-14 10:15Станция «Ачапняк» Ереванского метрополитена будет построена, самое трудное пройдено, заявил мэр Еревана Тигран Авинян в парламенте, передает АРКА. «Проект строительства новой станции - впервые в новейшей истории Армении, является одним из самых сложных. Два дня назад он прошел комплексную экспертизу, на которую было потрачено семь месяцев», - отметил Авинян в среду на обсуждении отчета о выполнении госбюджета РА за 2024 год. По его словам, такого рода проекта в стране не было более 40 лет. «Для его осуществления потребуется определенное время, однако я без устали уверенно говорю вам, что эта станция будет построена. Нам остается всего лишь грамотно организовать конкурс и выделить соответствующее финансирование, а потом уже провести конкурс на технический надзор», - сказал Авинян.