2020-06-24 16:00
Ара МЕЛИКСЕТЯН
0
ԲՅՈՒՋԵԻ ՃԵՂՔԵՐՆ ԱՃՈՒՄ ԵՆ
Այն, որ Հայաստանում ներկայիս տնտեսական ճգնաժամի հարվածներն առաջիններից մեկն իր վրա կզգա երկրի բյուջեն, կասկածից վեր էր։ Բայց այդուհանդերձ, դատելով որոշ թվերից, այդ հարվածը ծայրահեղ ու անսպասելի ցավոտ եղավ…
Ըստ Պետական եկամուտների կոմիտեի տվյալների, ընթացիկ տարվա մայիսին Հայաստանում վճարվել են 80 մլրդ դրամից քիչ ավելի գումարի հարկեր ու պետական տուրքեր: Այդ թիվն ինքնին առանձնապես ոչինչ չի ասում։ Այլ բան է՝ համեմատության մեջ։ Ահա ուրեմն, ընթացիկ տարվա ապրիլին այդ ցուցանիշն արձանագրվել է 150 միլիարդի, իսկ անցած տարվա մայիսին՝ 104 միլիարդի մակարդակում։ Այլ կերպ ասած, 2020 թվականի մայիսին հարկերի և պետական տուրքերի գծով հայոց գանձարան մտած գումարը գրեթե երկու անգամ ավելի քիչ է նախորդ ամսվա համեմատ և 20%-ով պակաս, քան նախորդ տարվա նույն ամսին։ Ասել, թե անկումը պատկառելի է, կնշանակի՝ ոչինչ չասել։ Հարկերի ներհոսքի այսչափ կտրուկ նվազումը, մանավանդ եթե միտման բնույթ կրի, ուղղակի աղետալի է։
Խնդրի մասշտաբները ցույց տալու համար անդրադառնանք թվերին։ Վերջերս ՀՀ ֆինանսների նախարար Ատոմ Ջանջուղազյանը հայտարարեց, որ ԱՄՀ-ն Հայաստանին 315 միլիոն դոլարի չափով բյուջետային վարկ կտրամադրի: Նախարարն ասաց, որ այդ գումարները կուղղվեն բյուջետային ծրագրերի ֆինանսավորմանը, և բացատրեց դա նրանով, որ համավարակի պատճառով սպասվում է տնտեսական անկում և, համապատասխանաբար, բյուջեի հարկային մուտքերի կրճատում: Ամեն ինչ կարծես թե տրամաբանական է։ Բայց այստեղ հետաքրքիր է մեկ այլ բան. ըստ էության, մայիսին հարկային մուտքերի անկումը (ապրիլի համեմատ) կազմել է շուրջ 70 միլիարդ։ Այսինքն՝ 145 միլիոն դոլար, իսկ դա 2020 թվականի Հայաստանի բյուջեի ֆինանսավորմանը ԱՄՀ-ի կողմից հատկացվող վարկի ամբողջ գումարի գրեթե կեսն է։ Եթե հարկային մուտքերի այսչափ էական անկման բացասական միտումը պահպանվի, ինչն առավել քան հավանական է, ապա 300- միլիոնանոց վարկը ստիպված կլինեն ծախսել երկու-երեք ամսվա ընթացքում, ընդ որում չկարկատելով բյուջեի անցքերը:
Ասենք, հարկահավաքման մայիսյան զեկույցը բովանդակում է նաև այլ, ոչ պակաս հետաքրքիր և միևնույն ժամանակ մտահոգիչ նրբություններ: Ինչպես պարզվում է, մայիսին միջոցների ներհոսքը գանձարան կրճատվել է հիմնականում ուղղակի հարկերի գծով։ Մասնավորապես, վճարվել է 6 միլիարդ դրամով ավելի քիչ եկամտահարկ, քան ապրիլին։ Դա, ըստ էության, վկայում է աշխատատեղերի կամ աշխատավարձերի կրճատման մասին։ Թեև, ամենայն հավանականությամբ, այդ գործոնները համակցված են։ Ուղղակի հարկերի մեկ այլ տեսակի՝ շահութահարկի պարագայում պատկերը պարզապես վհատեցնող է։ Եթե ապրիլին շահութահարկի գծով բյուջե է մուտքագրվել 52 մլրդ դրամ, ապա մայիսին՝ ընդամենը 4 միլիարդ։ Նկատեք, սա բնավ անկում չէ, ցուցանիշի կրճատում չէ։ Սա դրա (ցուցանիշի) փլուզում է։
Այստեղ ձեռնպահ մնանք սեփական գնահատականներից ու մեկնաբանություններից և հղում կատարենք Նիկոլ Փաշինյանի հունվարյան (ընթացիկ տարվա) ֆեյսբուքյան գրառումներից մեկին։ Վարչապետը հանրությանը հաղորդեց, թե 2017 թվականի համեմատ՝ 2019-ի արդյունքներով ուղղակի հարկերի ծավալն աճել է 4,4 տոկոսով։ Նա ներկայացրեց նաև մի շարք այլ թվեր, բայց նախ որոշեց «տառաճանաչության» մի փոքրիկ դաս անցկացնել. «Մինչ հաջորդ փաստի ձևակերպումը՝ ասեմ, որ ուղղակի հարկատեսակները ավելի հակված են ստվերայնության, քան անուղղակի հարկերը։ Սա հատկապես խոշորների պարագայում, որոնք ակցիզային հարկը, ԱԱՀ-ն ավելի մեծ պատրաստակամությամբ են վճարում, քանի որ այդ հարկերը ետ են ստանալու սպառողներից, որովհետև այդ հարկերը ներառվում են վաճառքի գնի մեջ։ Համապատասխանաբար՝ հարկային վարչարարության տեսանկյունից էլ ուղղակի հարկերի արձանագրումը ավելի մեծ ջանք է պահանջում, քան անուղղակի հարկերը։ Սա հաշվի առնենք և տեսնենք, թե 1000 խոշորների կողմից վճարված հարկերի մեջ ուղղակի հարկերի մասնաբաժինը ի՞նչ փոփոխություններ է կրել վերջին տարիներին»։
Իսկ մենք հաշվի առնենք տարեսկզբին վարչապետի ասածը և այդ տեսանկյունից դիտարկենք մայիսյան հարկային մուտքերը։ Եվ այսպես, փաստ առաջին. կտրուկ նվազել են ուղղակի հարկերը։ Ինչպես ասում էր վարչապետը, «դրանք ավելի հակված են ստվերայնության»։ Այստեղ հանգում ենք այն եզրակացության, որ մայիսին հայրենի բիզնեսն անցել է ստվեր։ Փաստ երկրորդ. մայիսին հարկերը 3 միլիարդով ավելացել են միայն ԱԱՀ-ի գծով, իսկ ինչպես կես տարի առաջ ասում էր Նիկոլ Փաշինյանը, խոշոր ընկերությունները ավելի մեծ պատրաստակամությամբ են վճարում ԱԱՀ-ն, քանի որ այդ հարկի ծախսերը «ետ են ստանալու սպառողից»։ Այսինքն այդ աճն ապահովվել է սպառողների հաշվին։
ПОСЛЕДНИЕ ОТ АВТОРА
-
2024-12-07 10:49Министр финансов Армении Ваге Ованнисян оценил риски, которые могут поставить под угрозу выполнение госбюджета 2025 года. "Естественно, события в регионе и происходящие вокруг нас процессы создают довольно большие нестабильности. Однако при составлении бюджета мы разрабатываем сценарии, оцениваем их вероятность и предусматриваем достаточные резервы, которые нацелены на смягчение или нейтрализацию значительной части возможных рисков", - сказал Ованнисян в эфире ОТА, передает АРКА. Коснувшись мероприятий для преодоления вызовов, Ованнисян обозначил три основных инструментария, которые реализуют власти Армении. "Во-первых, это увеличение налоговых доходов, но не за счет роста налоговых ставок, а улучшения администрирования, то есть сокращения тени и отмены имеющихся льгот. Вторая мера - новые заимствования, третья - экономия, то есть уменьшение расходных статей госбюджета", - сказал министр.
-
2024-12-06 09:31Все водители ЗАО "Ереванский автобус", уволенные из-за участия в забастовке, будут вновь приняты на работу. Об этом сообщил News.am один из водителей по итогам переговоров с руководством транспортной компании. "С утра мы придем, напишем заявления и будем вновь приняты на работу", – сказал он.
-
2024-12-05 09:29Мир нас воспринимает как нацию мучеников, заявил премьер-министр Армении Никол Пашинян в парламенте, передает Новости-Армения. "В целом, то послание, которое мы хотим направить миру следующее: важнейшей миссией нашего правительства мы считаем преодоление статуса нации-мученика. В целом должен сказать, что в нашей реальности эта повестка не нова, вне зависимости от того, насколько она была сформулирована. В среднем наша реакция на эту ситуацию была и в некоторой степени продолжает оставаться следующей: преодолением формулы "нация-мученик" является формула "нация-армия". Но должен зафиксировать, что не уверен в правильности ответа. Я думаю, что формула "нация-армия" является логическим продолжением формулы "нация-мученик", - сказал Пашинян. По его словам, следование логике "нация-армия" будет постоянно генерировать армии с противоположной стороны. "Мы много говорим о том, что у нас должна быть сильная армия и мы должны продолжать реализацию этой повестки. Но я хочу, чтобы мы задали себе вопрос: а насколько сильную армию мы хотим иметь и быть сильнее кого? В этом вопросе мы должны четко определиться и направить мессидж нашему народу. Я не хочу сейчас приводить примеры конкретных стран, но мы должны ответить на этот вопрос", - сказал Пашинян.
-
2024-12-04 10:10Уровень бедности в Армении, рассчитанный по средней линии, по итогам 2023 года составил 23,7%, сократившись на 1,1 п.п. по сравнению с предыдущим годом, говорится в отчете Нацстаткомитета Армении. При этом уровень крайней бедности за прошлый год составил 1,1%, сократившись на 0,1 п.п. в сравнении с 2022 годом, передает АРКА.