2020-06-24 16:00
Ара МЕЛИКСЕТЯН
0
ԲՅՈՒՋԵԻ ՃԵՂՔԵՐՆ ԱՃՈՒՄ ԵՆ
Այն, որ Հայաստանում ներկայիս տնտեսական ճգնաժամի հարվածներն առաջիններից մեկն իր վրա կզգա երկրի բյուջեն, կասկածից վեր էր։ Բայց այդուհանդերձ, դատելով որոշ թվերից, այդ հարվածը ծայրահեղ ու անսպասելի ցավոտ եղավ…
Ըստ Պետական եկամուտների կոմիտեի տվյալների, ընթացիկ տարվա մայիսին Հայաստանում վճարվել են 80 մլրդ դրամից քիչ ավելի գումարի հարկեր ու պետական տուրքեր: Այդ թիվն ինքնին առանձնապես ոչինչ չի ասում։ Այլ բան է՝ համեմատության մեջ։ Ահա ուրեմն, ընթացիկ տարվա ապրիլին այդ ցուցանիշն արձանագրվել է 150 միլիարդի, իսկ անցած տարվա մայիսին՝ 104 միլիարդի մակարդակում։ Այլ կերպ ասած, 2020 թվականի մայիսին հարկերի և պետական տուրքերի գծով հայոց գանձարան մտած գումարը գրեթե երկու անգամ ավելի քիչ է նախորդ ամսվա համեմատ և 20%-ով պակաս, քան նախորդ տարվա նույն ամսին։ Ասել, թե անկումը պատկառելի է, կնշանակի՝ ոչինչ չասել։ Հարկերի ներհոսքի այսչափ կտրուկ նվազումը, մանավանդ եթե միտման բնույթ կրի, ուղղակի աղետալի է։
Խնդրի մասշտաբները ցույց տալու համար անդրադառնանք թվերին։ Վերջերս ՀՀ ֆինանսների նախարար Ատոմ Ջանջուղազյանը հայտարարեց, որ ԱՄՀ-ն Հայաստանին 315 միլիոն դոլարի չափով բյուջետային վարկ կտրամադրի: Նախարարն ասաց, որ այդ գումարները կուղղվեն բյուջետային ծրագրերի ֆինանսավորմանը, և բացատրեց դա նրանով, որ համավարակի պատճառով սպասվում է տնտեսական անկում և, համապատասխանաբար, բյուջեի հարկային մուտքերի կրճատում: Ամեն ինչ կարծես թե տրամաբանական է։ Բայց այստեղ հետաքրքիր է մեկ այլ բան. ըստ էության, մայիսին հարկային մուտքերի անկումը (ապրիլի համեմատ) կազմել է շուրջ 70 միլիարդ։ Այսինքն՝ 145 միլիոն դոլար, իսկ դա 2020 թվականի Հայաստանի բյուջեի ֆինանսավորմանը ԱՄՀ-ի կողմից հատկացվող վարկի ամբողջ գումարի գրեթե կեսն է։ Եթե հարկային մուտքերի այսչափ էական անկման բացասական միտումը պահպանվի, ինչն առավել քան հավանական է, ապա 300- միլիոնանոց վարկը ստիպված կլինեն ծախսել երկու-երեք ամսվա ընթացքում, ընդ որում չկարկատելով բյուջեի անցքերը:
Ասենք, հարկահավաքման մայիսյան զեկույցը բովանդակում է նաև այլ, ոչ պակաս հետաքրքիր և միևնույն ժամանակ մտահոգիչ նրբություններ: Ինչպես պարզվում է, մայիսին միջոցների ներհոսքը գանձարան կրճատվել է հիմնականում ուղղակի հարկերի գծով։ Մասնավորապես, վճարվել է 6 միլիարդ դրամով ավելի քիչ եկամտահարկ, քան ապրիլին։ Դա, ըստ էության, վկայում է աշխատատեղերի կամ աշխատավարձերի կրճատման մասին։ Թեև, ամենայն հավանականությամբ, այդ գործոնները համակցված են։ Ուղղակի հարկերի մեկ այլ տեսակի՝ շահութահարկի պարագայում պատկերը պարզապես վհատեցնող է։ Եթե ապրիլին շահութահարկի գծով բյուջե է մուտքագրվել 52 մլրդ դրամ, ապա մայիսին՝ ընդամենը 4 միլիարդ։ Նկատեք, սա բնավ անկում չէ, ցուցանիշի կրճատում չէ։ Սա դրա (ցուցանիշի) փլուզում է։
Այստեղ ձեռնպահ մնանք սեփական գնահատականներից ու մեկնաբանություններից և հղում կատարենք Նիկոլ Փաշինյանի հունվարյան (ընթացիկ տարվա) ֆեյսբուքյան գրառումներից մեկին։ Վարչապետը հանրությանը հաղորդեց, թե 2017 թվականի համեմատ՝ 2019-ի արդյունքներով ուղղակի հարկերի ծավալն աճել է 4,4 տոկոսով։ Նա ներկայացրեց նաև մի շարք այլ թվեր, բայց նախ որոշեց «տառաճանաչության» մի փոքրիկ դաս անցկացնել. «Մինչ հաջորդ փաստի ձևակերպումը՝ ասեմ, որ ուղղակի հարկատեսակները ավելի հակված են ստվերայնության, քան անուղղակի հարկերը։ Սա հատկապես խոշորների պարագայում, որոնք ակցիզային հարկը, ԱԱՀ-ն ավելի մեծ պատրաստակամությամբ են վճարում, քանի որ այդ հարկերը ետ են ստանալու սպառողներից, որովհետև այդ հարկերը ներառվում են վաճառքի գնի մեջ։ Համապատասխանաբար՝ հարկային վարչարարության տեսանկյունից էլ ուղղակի հարկերի արձանագրումը ավելի մեծ ջանք է պահանջում, քան անուղղակի հարկերը։ Սա հաշվի առնենք և տեսնենք, թե 1000 խոշորների կողմից վճարված հարկերի մեջ ուղղակի հարկերի մասնաբաժինը ի՞նչ փոփոխություններ է կրել վերջին տարիներին»։
Իսկ մենք հաշվի առնենք տարեսկզբին վարչապետի ասածը և այդ տեսանկյունից դիտարկենք մայիսյան հարկային մուտքերը։ Եվ այսպես, փաստ առաջին. կտրուկ նվազել են ուղղակի հարկերը։ Ինչպես ասում էր վարչապետը, «դրանք ավելի հակված են ստվերայնության»։ Այստեղ հանգում ենք այն եզրակացության, որ մայիսին հայրենի բիզնեսն անցել է ստվեր։ Փաստ երկրորդ. մայիսին հարկերը 3 միլիարդով ավելացել են միայն ԱԱՀ-ի գծով, իսկ ինչպես կես տարի առաջ ասում էր Նիկոլ Փաշինյանը, խոշոր ընկերությունները ավելի մեծ պատրաստակամությամբ են վճարում ԱԱՀ-ն, քանի որ այդ հարկի ծախսերը «ետ են ստանալու սպառողից»։ Այսինքն այդ աճն ապահովվել է սպառողների հաշվին։
ПОСЛЕДНИЕ ОТ АВТОРА
-
2024-12-24 13:27Надо выйти за рамки существующей логики благотворительности. Мы должны принять такой закон о благотворительности, чтобы Армения перестала быть основным направлением экспорта товаров second hand, это неприемлемо, это прямо противоречит логике и идеологии, которые мы реализуем. Об этом заявил на заседании правительства 19 декабря премьер-министр Армении Никол Пашинян, передает NEWS.am. «Я против получения какой-либо помощи или поддержки во всех подобных случаях. Даже если она прибыла в Республику Армения, стоит на таможне, ничего, пусть заберут все с таможни обратно. В мире очень много стран, которые в этом нуждаются, и для них не проблема принять использованные, изношенные, полуиспорченные товары. Я предупредил представителей Комитета государственных доходов Армении о том, что подобных случаев быть не должно, а если есть какие-то особые случаи, то мне об этом обязательно нужно доложить», - сказал Пашинян. Он признался в том, что были времена, когда для Армении это было важно. «Думаю, нам следует считать эту страницу закрытой и принять новый закон о благотворительности, где будет очень четкая и строгая логика. Слово «благотворительность» в нашей стране должно иметь такое же значение, как в передовых и развитых странах», - заключил премьер-министр.
-
2024-12-21 10:09После полной делимитации границы не будет необходимости в присутствии третьих сил на каком-либо участке армяно-азербайджанской границы, заявил премьер-министр Армении Никол Пашинян. «Республика Армения предлагает такую логику», - сказал он в интервью агентству «Арменпресс», комментируя заявление президента Азербайджана Ильхама Алиева о том, что одно из двух разногласий между Ереваном и Баку в контексте подписания мирного договора касается неразмещения сил третьих стран на границе Армения-Азербайджан. Пашинян отметил, что армянская сторона предлагает распространить положение о неразмещении сил третьих стран на делимитированные участки армяно-азербайджанской границы. «И это логично, поскольку риск эскалации на этих участках значительно снижается за счет делимитации, если не сказать, снижается до минимума», - сказал он.
-
2024-12-20 09:40Членство Армении в ЕАЭС не мешает экспорту и привлечению инвестиций из стран ЕС, заявил вице-премьер Мгер Григорян на обсуждении "Вызовы и возможности в преддверии 2025 года".
-
2024-12-17 09:18В случае восстановления торговых связей с Турцией экономика Армении окажется под угрозой турецкой экспансии, считает сопредседатель Координационного совета армянских организаций Франции (CCAF), член бюро АРФ "Дашнакцутюн" Мурад Папазян, передает АРКА. "После нормализации отношений с Ереваном, Анкаре достаточно инвестировать в экономику Армении всего $2,5 млрд, чтобы установить над ней полный контроль", - сказал Папазян в субботу на конференции «Отношения Армения–Турция: угроза или возможность» в Ереване. По его мнению, на первом этапе рынок Армении заполнят дешевые турецкие товары, что неизбежно вытеснит армянских производителей, следующим шагом станет скупка местных компаний и предприятий по бросовым ценам. «Турецкие инвесторы начнут осваивать такие ключевые сферы, как гостиничный и туристический бизнес, а затем займутся и банковским сектором», - убежден эксперт. Он считает, что инвестиций в $2,5 млрд будет достаточно, чтобы Турция взяла под контроль значительную часть экономики Армении, что в свою очередь создаст угрозу для ее независимости.