ՊԱՏԵՐԱԶՄԻՑ 26 ՕՐ ԱՌԱՋ

Ցանկացած երկրում, որտեղ կա իշխանության և ժողովրդի գոնե նմանություն,այն տեղեկատվությունը, որ շաբաթ օրը հրապարակեց Վատիկանում Հայաստանի նախկին դեսպան Միքայել Մինասյանը, պայթյունային արձագանք կառաջացներ։ Իսկ մեզ մոտ դա (տեղեկատվությունը) առայժմ դարձավ ևս մեկ բացականչական նշան՝ հանցանշանների և ապացույցների այն ահռելի շարանում, որոնք հիմնավորում են իշխանության թիմի կողմից ազգային, պետական շահերի, քաղաքացիների դեմ գործած ծանրագույն հանցագործությունների կասկածները։ Հանցագործություններ, որոնք ունեն, ինչպես պարզվեց, «գլխավոր պատասխանատու», բայց չունեն ոչ մի «մեղավոր»։ Մեղավոր՝ եթե անգամ ոչ դավաճանության, ապա առնվազն հանցավոր անգործության մեջ... Թեպետ այն, թե ինչպես որակել այդ արարքները, առանձին հարց է, որը մտնում է իրավաբանների իրավասության մեջ։ Տվյալ դեպքում ուշադրություն դարձնենք մի շարք փաստերի և իրադարձությունների, որոնք լրացնում են պատկերացումն այն մասին, թե առհասարակ ինչ էր դա։

Ահա ուրեմն, համաձայն Մինասյանի ներկայացրած տեղեկատվության, պատերազմից 26 օր առաջ ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Ստանիսլավ Զասը Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանին նամակ է ուղարկել, նախազգուշացնելով վերահաս պատերազմի մասին: Նամակը բովանդակում է ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում ռազմա-շտաբային զորավարժություններ անցկացնելու առաջարկ։ Նամակին կցված են նաև համապատասխան փաստաթղթերը: «Նա նկարագրում է այն պատերազմը, որին պետք է պատրաստվի Հայաստանը, և կոչ է անում դիմել ՀԱՊԿ՝ պատերազմի սկսվելուց առաջ, որովհետև, ըստ այդ փաստաթղթի, Հայաստանն անկարող էր դիմանալ այն պատերազմին, որը նկարագրված էր ՀԱԿՊ գաղտնի նամակում։

Նկարագրված էր, որ Հայաստանի Հանրապետությունում 2019-ից գործում են գաղտնի գործակալական ցանցեր՝ ահաբեկիչներից բաղկացած, որոնք պատրաստվում էին և պատրաստվել են պատերազմի ժամանակ անել ինֆորմացիոն և ռազմական «տեռակտներ»։ Այդ նույն նամակում գրված է, որ 2018-ից սկսված՝ խախտվել է ռազմական բալանսը՝ հօգուտ Ադրբեջանի, իսկ Նախիջևանի դիրքային զիջումները ռազմավարական խնդիր են առաջացրել Հայաստանի և Արցախի անվտանգության համար։ Այդ նամակում և փաստաթղթերում նկարագրված է, որ Հայաստանն արդեն 2 տարի տանուլ է տալիս ինֆորմացիոն և դիվանագիտական պատերազմը, և սպասվում է խայտառակ պարտություն։

Նամակում գրված է, որ, հաշվի առնելով բոլոր տիպի խնդիրները, Հայաստանը և Արցախը կռվելու են Ադրբեջանի և Թուրքիայի դեմ, և այդ երկու երկրները Սիրիայից և ուրիշ երկրներից ներգրավելու են տեռորիստների, վարձկանների»,-հայտարարեց Մինասյանը՝ ընդգծելով, որ Նիկոլ Փաշինյանը «գիտեր՝ ինչ է լինելու»։ Մինասյանի խոսքերով՝ ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի նամակը «դիվանագիտական զգուշացումներ են, որովհետև այն, ինչ գրված էր, գրեթե 99 տոկոսով կատարվեց»:

Ընդգծենք. Հայաստանը ՀԱՊԿ-ից «դիվանագիտական նախազգուշացում» է ստացել պատերազմից գրեթե մեկ ամիս առաջ։ Ստացել և անտեսել է ահազանգը։ Բայց հետո... Հետո արդեն կանխատեսումներն ու նախազգուշացումները սկսեցին իրական հաստատում ստանալ։ Պատերազմը սկսվեց հենց այն ձևաչափով, որի մասին զգուշացված էր։ Զուգահեռաբար հայ հասարակության մեջ առաջանում ու աճում էր տարակուսանքն այն առնչությամբ, որ ՀԱՊԿ-ը ոչ մի կերպ չի արձագանքում իրավիճակին, իսկ հայկական իշխանությունները չգիտես ինչու օգնության համար չեն դիմում կազմակերպությանը։ Ահա այստեղ, թերևս, արժե հիշել երկու դրվագ, երբ հայկական իշխանության ներկայացուցիչները փորձում էին ինչ-որ կերպ հիմնավորել ՀԱՊԿ-ի անգործությունն ու օգնության համար իրենց չդիմելը դաշնակիցներին։

«ՀԱՊԿ-ին դիմելու համար պետք է ագրեսիա լինի Հայաստանի Հանրապետության հանդեպ», – ԱԺ-ում լրագրողների հետ զրույցում ասաց ՀՀ փոխարտգործնախարար Շավարշ Քոչարյանը՝ պատասխանելով այն հարցին, թե ինչու մինչ օրս Հայաստանը չի դիմել ՀԱՊԿ-ին: Նրա խոսքերով, Հայաստանի տարածքում բնակավայրերի առանձին գնդակոծությունները չի կարելի գնահատել որպես ագրեսիա ՀՀ-ի դեմ: «Դա գնահատել որպես ագրեսիա Հայաստանի նկատմամբ դեռ վաղ է։ Դիմելու համար. եթե եղավ հարց ՀԱՊԿ-ում Հայաստանի նկատմամբ ագրեսիայի մասով, այո, նախ մենք պետք է ինքներս դիմենք ՄԱԿ-ին՝ առաջին քայլ, որով մենք ֆիքսում ենք, որ մեր դեմ ագրեսիա է իրականացվել, և մենք համաձայն ՄԱԿ-ի կանոնադրության ինքնապաշտպանության ենք դիմում։ Դիմում ենք նաև ՀԱՊԿ-ին։ Եվ այդ բոլորը կանոնակարգված է, որտեղ արդեն պետք է կոլեկտիվ ինքնապաշտպանության մասին իրազեկի ՄԱԿ-ը։ Տվյալ դեպքում այդ մասին խոսելը վաղ է։ Եթե դու ունես փամփուշտ, որը կարող է կրակել, այդ փամփուշտը պետք է օգտագործել այն ժամանակ, երբ այն դատարկ չէ»։ Շավարշ Քոչարյանը սա ասել է հոկտեմբերի 20-ին՝ պատերազմի թեժ պահին։ Եվ ինչպես պարզվում է այսօր, ՀԱՊԿ-ն ինքն է մինչև պատերազմը առաջարկել հայկական կողմին դիմել կազմակերպությանը։

Իսկ դրանից մեկ շաբաթ անց ԱԺ փոխնախագահ Ալեն Սիմոնյանը հայտարարեց, թե Հայաստանը կդիմի ՀԱՊԿ-ին այն ժամանակ, երբ վստահ լինի, որ կստանա միանշանակ դրական պատասխան: «ՀԱՊԿ-ում և նման կազմակերպություններում որոշումները կայացվում են կոնսենսուսային տրամաբանության մեջ, այսինքն՝ այն պարագայում, երբ կտեսնենք, որ կան անհերքելի փաստեր, որոնք ՀԱՊԿ-ի քննարկման շրջանակներում դժվար կլինի կասկածի տակ դնել, քայլը կարվի այն ժամանակ, երբ վստահ կլինենք, որ կստանա դրական պատասխան: Այսօր մենք դրա կարիքը չունենք: Բայց ՀՀ սահմաններին վտանգի պարագայում, վստահեցնում եմ, որ մեր գործընկերները, դաշնակիցները չեն թողնի՝ իրավիճակը շատ խորանա»։ Երբ Ալեն Սիմոնյանը բարբաջում էր այդ անհեթեթությունը, ՀՀ Անվտանգության խորհրդի քարտուղարի սեղանին արդեն գրեթե երկու ամիս դրված էր և ՀԱՊԿ-ի գլխավոր քարտուղարի նույն այն նամակը՝ պատերազմի վերաբերյալ արդեն իրականացած կանխատեսումներով ու կազմակերպությանը դիմելու առաջարկով։

Հաշվի առնելով այս գործոնները՝ անհնար է հնարավոր համարել, թե Հայաստանի իշխանությունները մտադիր էին չպարտվել այս ռազմական հակամարտության մեջ։ Ակնհայտ է, որ ամեն ինչ ճիշտ հակառակն էր ընթանում։ Հաշվի առնելով այս գործոնները՝ դժվար է հավատալ, թե Հայաստանի իշխանությունները մտադիր չէին վարկաբեկել ՀԱՊԿ-ը։ Ակնհայտ է, որ ամեն ինչ ճիշտ հակառակն էր արվում։ Եվ առավելևս դժվար է հանգիստ շարունակել ապրել այն մտքով, որ երկրի դեմ այս խայտառակ դավադրությունն ունի տեսական «պատասխանատու», բայց չունի ոչ մի «մեղավոր»։ Սաբոտաժի, միտումնավոր ռազմական պարտության, ազգային և պետական շահերի դավաճանության մեղավոր: Իրականում ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի նախազգուշացումներից շատերը ոչ միայն իրականացել են, այլև շարունակում են արդիական մնալ այսօր։ Օրինակ՝ այն, որ «2019-ից գործում են գաղտնի գործակալական ցանցեր՝ ահաբեկիչներից բաղկացած, որոնք պատրաստվում էին և պատրաստվել են պատերազմի ժամանակ անել ինֆորմացիոն և ռազմական «տեռակտներ», որ «Նախիջևանի դիրքային զիջումները ռազմավարական խնդիր են առաջացրել Հայաստանի և Արցախի անվտանգության համար»։

Պատերազմից 26 օր առաջ մենք նստած էինք վառոդի տակառի վրա, որը պայթեց սեպտեմբերի 27-ին։ Բայց նույնիսկ այդ պայթյունից հետո գործող թիմը շարունակում է երկիրը պահել արդեն ականադաշտում։ Ինչ-որ մեկն այսօր կարո՞ղ է պնդել, թե Հայաստանին սպառնացող ահաբեկչական սպառնալիքը թուլացել է։ Ինչ-որ մեկը կարո՞ղ է պնդել, թե այսօր մենք չունենք անվտանգության հետ կապված խնդիրներ։ Ինչ-որ մեկը կարո՞ղ է պնդել, որ դիվանագիտական և տեղեկատվական պատերազմում մենք կարող ենք ինչ-որ բան ակնկալել՝ պարտությունից բացի։ Կրկնում եմ՝ երկրի համար ճակատագրական որոշումներ կայացնող այս ավազակախումբը շարունակում է մեզ պահել ականապատ դաշտում՝ նույնիսկ հնարավորություն չտալով դիմել «սակրավորների» օգնությանը։

Եվ էլի մի բան։ Պատկերացնելն անգամ դժվար է, թե ինչ և ինչպես են Հայաստանի ներկայացուցիչների հետ խոսելու ՀԱՊԿ-ի մեր գործընկերները՝ իմանալով գլխավոր քարտուղարի նամակի պատմությունը և հայկական կողմի արձագանքը... Ինչի՞ մասին կարելի է խոսել նրանց հետ, ովքեր ցանկանում են շարունակել կործանել իրենց երկիրը, ընդ որում վարկաբեկելով հավաքական պաշտպանության բուն գաղափարն ու հարվածի տակ դնելով գործընկերներին։