Անդրեյ ԱՐԵՇԵՎ. ՀԱՅ-ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՐԳԱՎՈՐՄԱՆ ԴԵՊՔՈՒՄ ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԳՅՈՒՄՐԻԻ ԲԱԶԱՅԻՆ ԿՈՒՂՂՎԻ
Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում ռազմաքաղաքական լարվածությունը ոչ մի տեղ չի գնացել։ Ավելին, այն ուժեղացել է, ինչպես նաև անորոշությունը՝ կապված տարբեր գործընթացների հետ։ Դրանք իրենց հերթին կապված են ղարաբաղյան հարցի, հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման, ինչպես նաև տարածաշրջանում իրենց ազդեցությունն ուժեղացնելու Թուրքիայի և Ադրբեջանի փորձերի հետ։ Այս մասին News.am-ին տված հարցազրույցում հայտարարեց ռուս քաղաքագետ Անդրեյ Արեշևը։
Շատ գործընթացներ, նրա գնահատմամբ, տատանողական վիճակում են, և 2022 թվականին դրանք այս կամ այն ուղղությամբ կշարունակվեն։
«Տարածաշրջանը կմնա բավական կոնֆլիկտային և բավական պայթյունավտանգ՝ չնայած այն միավորելու համար նախատեսված դիվանագիտական հարթակներ ձևավորելու բոլոր փորձերին։ Հակասությունները բազմակի բնույթ են կրում՝ և՛ միջպետական, և՛ ներպետական»,- ասաց նա։
Փորձագետը նշեց, որ նույն Հայաստանում տարբեր խմբեր ուղիղ հակառակ տեսակետներ են արտահայտում Ղարաբաղի հարցում և հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման հարցում՝ հիշեցնելով Հայաստանում Փաշինյանի հայտարարությունների հետևանքով առաջացած ոչ միանշանակ արձագանքը, որը փաստացի կրկնեց Ադրբեջանի կազմից դուրս Լեռնային Ղարաբաղի գոյության անհնարինության մասին պաշտոնական Բաքվի փաստարկը։
Արեշևը կարծում է, որ Անկարայի պայմաններով հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը ոչ պակաս լարվածություն կառաջացնի։
«Տարածաշրջանում լարվածությանը կնպաստեն Ռուսաստանի և Թուրքիայի, Իրանի և Թուրքիայի միջև որոշակի հակասությունները՝ չնայած դրանք հարթելու բազմաթիվ փորձերին։ Կարծում եմ, որ քաղաքական-դիվանագիտական ջանքերը, այդ թվում՝ Ռուսաստանի ջանքերը, այնուամենայնիվ, հնարավորություն կտան հաջորդ տարում խուսափել արմատական ռազմական սցենարներից»,- նշեց նա։
Ինչ վերաբերում է ԱՄՆ-ի դերին, ապա, նրա խոսքով, այնտեղ որոշակի շրջանակներ կանգնած էին նաև հայ-թուրքական հարաբերությունները կարգավորելու նախկին փորձերի հետևում։ Սակայն ներկա փուլը հիմնականում ելնում է հենց Թուրքիայի շահերից, որը շահագրգռված է Հարավային Կովկասում աշխարհաքաղաքական տարածության ձևավորմամբ, որը ներառում է ոչ միայն Վրաստանն ու Ադրբեջանը, որոնց հետ Անկարան ավելի քան դրական հարաբերություններ ունի, այլ նաև Հայաստանը։
«Կարծում եմ, որ Հայաստանի ներկայիս իշխանությունների օրոք դա անելն ավելի հեշտ է, ինչից Թուրքիան փորձում է օգտվել։ Այս տեսանկյունից բավական հետաքրքիր դինամիկա կլինի արդեն 2022 թվականի առաջին ամիսներին։ Երկրի ներկայիս իշխանությունների կողմից Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը վերակառուցելու փորձերն առավել քան նկատելի են։ Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման դեպքում հաջորդ քայլը կլինի Գյումրիում տեղակայված ռուսական բազային և ընդհանրապես ռուսական ռազմական ներկայությանը ավելի մեծ ուշադրություն դարձնելը։
Այս առումով Հայաստանի իշխանությունները պետք է որոշեն, թե ինչ են ուզում՝ վերարտադրել անվտանգության ոլորտում Ռուսաստանի հետ նախկին հարաբերությունները, թե վերածվել թուրքական վիլայեթի պես մի բանի, ինչը կապված է ժողովրդագրական, քաղաքական և ռազմական ծախսերի հետ։
Հարցը մնում է բաց, և 2022 թվականին մենք կհետևենք հայ հասարակության մեջ ակտիվ քննարկումներին՝ երկրի հետագա զարգացման ուղիների, այդ թվում՝ արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ։
Մոսկվան կգործի դինամիկ փոփոխվող իրավիճակից ելնելով, սակայն առաջնահերթությունը տարածաշրջանում խաղաղության պահպանումն է և ռազմական էքսցեսների անցանկալիությունը»,- ընդգծեց Արեշևը։
Փաշինյանի երկարաժամկետ իշխանությունը Հայաստանում, փորձագետի կարծիքով, խիստ կախված կլինի արտաքին աջակցությունից։
«Եթե այն շարունակվի, ապա շանսերը բավական մեծ են, քանի որ 2021 թվականը ցույց տվեց, որ իշխող կուսակցության թիկունքում քաղտեխնոլոգների բավականին լուրջ թիմ է կանգնած և լուրջ փողեր են ներդրվում»,- եզրափակեց նա։