ԱՐՑԱԽԻ ՃԱԿԱՏԱԳԻՐՆ ԸՆԴԴԻՄՈՒԹՅԱՆ ՁԵՌՔՈՒՄ Է. ՎԵՐՋԻՆ ՃԱԿԱՏԱՄԱ՞ՐՏ
Սեպտեմբերի 2-ին ընդդիմությունը մեծ հանրահավաք է ծրագրում։ Մեկնարկ կտրվի Նիկոլ Փաշինյանի հրաժարականի պահանջով բողոքի նոր ալիքին։ Հանրահավաքը նվիրված է Արցախի Հանրապետության անկախության հռչակման օրվան։
44-օրյա պատերազմից հետո եղել է զանգվածային ընդդիմադիր շարժումների բնավ ոչ մեկ ալիք։ 2020 թվականի նոյեմբեր-դեկտեմբերին։ 2021-ի գարնանը: 2022-ի գարնանը: Խորհրդանշական է, որ Նիկոլ Փաշինյանի հրաժարականի պահանջով հասարակական բողոքի նոր ալիքը սկսվում է հենց Արցախի անկախության հռչակման օրը։ Խորհրդանշականությունն այն է, որ կա՛մ այս անգամ շարժումը հաջողության կհասնի, կա՛մ մենք վերջնականապես կորցնում ենք Արցախը։
Ադրբեջանական լրատվամիջոցները ուրախությամբ գրում են, թե «Լաչինի վերադարձից հետո անջատողական կազմավորումը դատապարտված է»։ Այն, որ Նիկոլին դա այդքան էլ չի մտահոգում, ակնհայտ է։ Ավելի ճիշտ՝ չէր մտահոգի բացարձակապես, եթե չլիներ իշխանության պահպանման հարցը։ Ինչպես որ չեն մտահոգել նրան ո՛չ գեներալների ինքնասպանությունները, ո՛չ քաղբանտարկյալների մահը, ո՛չ հղի կնոջ մահը իր ավտոշարասյան անիվների տակ, ո՛չ նույն սերնդի հազարավոր երիտասարդների մահը, ո՛չ տարածքների կորուստը... Նիկոլը պատրաստ է շարունակել հանձնել. բնակավայրերը, ճանապարհները, մարդկանց։
Դժվար թե արժե կասկածի տակ առնել, որ Բրյուսելում Ալիևի և Փաշինյանի հերթական հանդիպումը դառնալու է դրա ավելորդ հաստատումը։ Ինչպես պնդում են Բաքվի խոսնակները, ծրագրվում է, որ օգոստոսի 31-ին Բրյուսելում կհայտարարվի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրի նախապատրաստման աշխատանքային խումբ ստեղծելու մասին: Ավաղ, ադրբեջանական աղբյուրներին չհավատալու պատճառ չկա, մանավանդ որ Նիկոլի քարոզիչներն արդեն ողջ թափով շրջանառում են այն գաղափարը, թե իբր՝ Արցախի խնդիրը պետք է տարանջատել հայ-ադրբեջանական հարաբերություններից։ Ավելին, պարծենում են, որ իրենց վերջապես հաջողվել է առանձնացնել այս երկու խնդիրները…
Ի՞նչ է դա նշանակում։ Այն, որ Երևանը պատրաստ է քննարկել Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության պայմանագիրը՝ առանց կապակցելու Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի հետ։ Այսինքն Նիկոլը պատրաստ է ընդունել մինչ այդ Բաքվի առաջ քաշած «5 կետերը», որոնց հիման վրա պետք է կնքվի խաղաղության պայմանագիր, և հրաժարվում է Երևանի կողմից ավելի վաղ հնչեցված լրացուցիչ «6-րդ կետից»։ Այն է՝ Արցախի ժողովրդի իրավունքների և անվտանգության հարցից։
Մինչդեռ Նիկոլի քարոզիչները, օրինակ՝ տխրահռչակ Ստյոպա Սաֆարյանը, պնդում են, թե Լեռնային Ղարաբաղի խնդրից հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների տարանջատումը հայկական դիվանագիտության նվաճումն է։ Իրականում ամեն ինչ շատ պարզ է։ Դա Ալիևի պահանջն է. չկապակցել երկու հարցերը, որովհետև, ըստ Բաքվի բռնապետի, Արցախի խնդիրը Ադրբեջանի ներքին գործն է։ Ալիևի պահանջին վերջերս հերթական անգամ միանշանակ աջակցեց նաև Անկարան՝ Չավուշօղլուի շուրթերով առճակատ հայտարարելով, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը հնարավոր է միայն այն բանից հետո, երբ վերացվեն բոլոր հարցերը հայ-ադրբեջանական հարաբերություններում։ Մասնավորապես՝ Երևանի և Բաքվի միջև խաղաղության պայմանագրի ստորագրումից հետո։
Ամփոփենք։ Այսօր Արցախի անվտանգությունն ապահովում են ռուս խաղաղապահները։ Բայց նրա ճակատագիրն ու ապագան ընդդիմության ձեռքում են։ Արցախի վերջին հնարավորությունն այն է, որ ընդդիմության հերթական ալիքը համախմբի հասարակության գերակշիռ մասին, և Հայաստանն ու Արցախը դեպի անդունդ տանող Փաշինյանի պարտվողական թիմը հրաժարական տա։ Դե, կա՛մ մենք, կրկնեմ, վերջնականապես կկորցնենք Արցախը, քանի որ մինչև 2025 թվական Նիկոլի ու իր թիմի ջանքերով կստեղծվեն բոլոր նախադրյալները, որպեսզի Բաքուն պահանջի դուրս բերել ռուսական խաղաղապահ զորակազմը հակամարտության տարածաշրջանից։ Ինչի հետևանքը կլինի հայերի գաղթի հերթական փուլն իրենց Հայրենիքից։
Ալիևը լավ է հասկանում իրավիճակը։ Ընդդիմության հարաբերական լռության երկու ամիսների ընթացքում նա կարողացավ հասնել Հայաստանի վերջին ստորաբաժանումների դուրսբերմանն Արցախից և Բերձորի հանձնմանը։ Օգոստոսի 31-ին Բրյուսելում Փաշինյանի հետ հերթական հանդիպման ժամանակ նա մտադիր է ամրապնդել հաջողությունը և հասնել նոր առանձնաշնորհների: