Վարդան ԱՐԱՄՅԱՆ․ ԱՐՏԱՀԱՆՈՂՆ ԻՐ ԽՆԴԻՐՆԵՐԻ ՀԵՏ ՄԵՆԱԿ Է ՄՆԱՑԵԼ (ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ)
Կառավարության գործողություններն այնքանով նպաստեցին տնտեսության աճին, որ չխանգարեցին դրան։ Այս մասին News.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց ՀՀ ֆինանսների նախկին նախարար Վարդան Արամյանը։
«Վրաստանի տնտեսական աճը, ինչպես նախորդ տարի, նույնպես երկնիշ ցուցանիշներ է ցույց տալիս։ Ընդ որում, մեր երկրում տնտեսական անկումն ավելի վաղ է եղել, քան Վրաստանում»,- հավելեց նա։
Արամյանը կարծում է, որ պետք է ազնիվ լինել տնտեսվարող սուբյեկտների և հասարակության հետ, հստակ գնահատել նրանց ձեռքբերումները, ինչպես նաև արտաքին գործոնների արդյունքը։
«Եթե դուք սխալ եք գնահատում արտաքին գործոնները և դրա հիման վրա կառուցում եք ապագան, ու այդ արտաքին գործոնների վերանալու դեպքում դուք խնդրի կբախվեք։
Տնտեսական աճի 11-ից 8,9%-ը բաժին է ընկնում ծառայությունների ոլորտին, և ևս 0,9%-ը՝ կապիտալ շինարարությանը։
Այսինքն՝ այս երկու ոլորտներին բաժին է ընկնում աճի գրեթե 10%-ը։ Նման տնտեսական աճը, երբ առաջատարը արտահանման հատվածը չէ, վտանգավոր է։ Դա պայմանավորված է նրանով, որ ոչ արտահանման ոլորտի աճը փողի արձագանքն է։ Այս գումարը մեզ հասնում է երեք կողմից:
Նախ՝ ֆիզիկական անձանցից դրամական փոխանցումներն աճել են, որոնք 2021 թվականի հունվարից օգոստոս կազմել են 365 միլիոն դոլար Ռուսաստանից, իսկ 2 միլիարդ դոլար՝ 2022 թվականի նույն ժամանակահատվածի համեմատ։ Ռուսաստանի հետ արտաքին առևտրաշրջանառության ցուցանիշները մի քանի անգամ աճել են: Նույնը վերաբերում է մարդկանց հոսքին. ընդհանուր թիվն աճել է 2,4 անգամ։
Եթե չլիներ ռուս-ուկրաինական հակամարտությունը, այս մարդիկ կգայի՞ն։ Իհարկե ոչ. մոտիվացիան տարբեր է»,- նշեց փորձագետը։
Նա հորդորեց մտածել երկարաժամկետ հեռանկարի մասին, քանի որ կարճաժամկետ տնտեսական քաղաքականությունը հղի է խնդիրներով։
«Մեր տնտեսական ներուժը նորմալ պայմաններում հավասար է 4-ից 4,5 տոկոս աճի։ Մինչև 2021 թվականը այն գնահատվում էր 3,5-ից 4 տոկոս։ Այսօր այդ ցուցանիշը կազմում է 11%, որը տարեվերջին կարող է աճել մինչև 12-ից 13%: Այսինքն՝ մենք շատ ավելի ծանր բեռ ենք վերցրել, քան կարող ենք տանել։
Հաջորդ տարի կառավարությունը նախատեսում է ապահովել 7 տոկոս տնտեսական աճ։ Սա նշանակում է, որ միջինից բարձր աճը պետք է պայմանավորված լինի որոշակի գործոններով։ Կառավարությունը կարծում է, որ զբոսաշրջության, ֆինանսական հոսքի, վերաարտահանման ցուցանիշները, որոնք նկատվում են 2022 թվականին, հաջորդ տարի էլ ավելի բարձր կլինեն։
Սակայն պետք է հասկանալ, որ այդ երևույթների հետևում աշխարհաքաղաքական գործընթացներ են, դա մեզնից կախված չէ։
Իսկ եթե Եվրոպան վերադառնա Ռուսաստանի հետ բանակցություններին և համաձայնության գա էներգետիկայի հարցում, կամ Ուկրաինայում դադար կլինի։ Այսինքն՝ ներկայիս գործոնները 2023 թվականին կարող են այլևս չլինել։ Սա կբերի նրան, որ ոչ միայն չեք կարողանա ապահովել այս 7 տոկոսը, այլև ցուցանիշներն էլ ավելի ցածր կլինեն»,- ընդգծեց ֆինանսների նախկին նախարարը։
Նա կարծում է, որ ներկա միջավայրում հարկաբյուջետային գործիքների ավելի ագրեսիվ կիրառում է պետք՝ կապված արդյունաբերության ոլորտների հետ, որոնք ծաղկում են: Այդ ոլորտները պետք է հարկվեն, իսկ միջոցներն ուղղվեն երկրի համար կարևոր ոլորտներին։
«Տնտեսական ներուժի ողնաշարը տնտեսության արտահանման ոլորտն է։ Հիմա մենք խեղդում ենք այս ուղղությունը։ Բյուջեում կատարեցին ժողովրդական քայլեր, որոնք իրականում ողջունելի չեն՝ նվազագույն աշխատավարձի բարձրացում, որն իր ազդեցությունը կունենա տնտեսության թե՛ արտահանման, թե՛ այլ ոլորտների վրա։
Եթե ոչ արտահանման հատվածը կարողանա կլանել այս գումարը, ապա արտահանման հատվածը կարող է հաջողություն չունենալ։ Արտահանման ոլորտը հարված է հասցնում դոլարի նկատմամբ դրամի 20 տոկոս մակարդակի արժևորմանը։ Սա ենթադրում է, որ արտարժութային եկամուտները կրճատվել են 20%-ով։ Բացի այդ, գնաճի պատճառով աճում են արտահանման ոլորտի ծախսերը։ Բացի այդ, բարձր աճի միջավայրում արտահանմանն ուղղված արդյունաբերության աշխատակիցները պահանջում են ավելի բարձր աշխատավարձ: Արտահանման ուղղության դեպքում սա խնդիրներ է առաջացնում։
Նվազագույն աշխատավարձի բարձրացումը կխորացնի տնտեսության արտահանման ոլորտում առկա խնդիրները. Բացի այդ, ԿԲ-ն բարձրացնում է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը, ինչը նորմալ քայլ է գնաճի պայմաններում։ Բայց այս պայմաններում արտահանողը մենակ է մնում իր խնդիրների հետ։ Կենտրոնական բանկն անում է այն, ինչ պետք է անի. Կառավարությունը չի օգնում կլանել այս ցնցումը. Նախարարների կաբինետը կարող էր հավելյալ հարկ սահմանել այն ոլորտների վրա, որտեղ աճ է նկատվում, և այդ միջոցները պահել Կենտրոնական բանկում, որն այս դեպքում հարկադրված չէր լինի այդքան բարձրացնել վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը։ Կենտրոնական բանկն իր գիծն է տանում, Կառավարությունը՝ իր։ Մինչդեռ արտահանողը տուժում է, և սա վտանգավոր է»,- եզրափակեց Արամյանը։