ՏԻԵԶԵՐՔԸ ՆՎԱՃԱԾ ՀԱՅ ԳԻՏՆԱԿԱՆԸ ԿԱՄ ԻՆՉՊԵՍ ԳՈՒՐԶԱԴՅԱՆԸ ՍՏԵՂԾԵՑ ՏԻԵԶԵՐԱԿԱՆ ԱՍՏՂԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ

Հայաստանը տիեզերագնացության ողջ պատմության ընթացքում այդպես էլ տիեզերագնացներ չի ունեցել, սակայն այս ոլորտին տվել է մասնագետներ, որոնք մեծ ավանդ են ունեցել տիեզերքի նվաճման գործընթացում։ Իսկ թե ինչ են ներդրել և ինչպես՝ ներկայացնում ենք ստորև։

 Հայաստանի գիտության մնայուն նվաճումներից է տիեզերական աստղադիտարանների, հատկապես «Օրիոն-1»–ի և «Օրիոն-2»-ի ստեղծումը ԽՍՀՄ–ում տիեզերական աստղագիտության հիմնադիր, ականավոր աստղաֆիզիկոս Գրիգոր Գուրզադյանի ղեկավարությամբ։ «Օրիոն-1»–ը օբյեկտիվ պրիզմայով աշխարհում առաջին տիեզերական աստղադիտակն էր՝ տեղադրված «Սալյուտ-1» տիեզերակայանի վրա: «Օրիոն-2»-ը՝ տեղադրված «Սոյուզ-13» տիեզերանավի վրա, իր բնութագրերով գերազանցել է ժամանակին աշխարհի նմանատիպ սարքերին և դրանով ստացվել են գիտական արդյունքներ, որոնց դիտարկումները կատարվել են անմիջապես տիեզերքում։ Հենց այսպես է ԽՍՀՄ-ում հիմք դրվել տիեզերական աստղագիտությանը, որտեղ Գուրզադյանն իր ուրույն ձեռագիրն է ունեցել։

Ականավոր հայ գիտնականն աշխատել է անձամբ ԽՍՀՄ տիեզերագնացության հիմնադիր Սերգեյ Կորոլյովի հետ, որը Գուրզադյանի առաջարկով որոշում է ընդունել ձևափոխել բալիստիկ Р-5 հրթիռները՝ հատկապես աստղագիտական հետազոտությունների համար օգտագործելու համար։

Հայաստանում նմանատիպ գիտական բարդ համակարգերի ստեղծումն ու մշակումը բեկումնային են եղել տիեզերական սարքաշինության բնագավառում, իսկ ճարտարագիտական առանձին լուծումները կիրառում են գտել տարբեր՝ հատկապես պաշտպանական սարքաշինության ոլորտներում։

 Մեզ հետ զրույցում նրա որդին` ֆիզմաթ. գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Վահագն Գուրզադյանը նշեց, որ այդ և այլ սարքավորումներ այսօր պահվում են Երևանի «Տիեզերքի թանգարանում»։

Այնտեղ ներկայացված են բաց տիեզերքում աշխատած սարքավորումների բնօրինակներ, ինչով կարող են հպարտանալ աշխարհի հատուկենտ թանգարաններ։

Թանգարանում ներկայացված պատմական փաստաթղթերից, լուսանկարներից կարելի է տեսնել, թե ինչպես են այդ տարիներին տասնյակ խորհրդային տիեզերագնացներ իրենց նախաթռիչքային պատրաստումը անցել Հայաստանում: Նրանց թվում են՝ Ալեքսեյ Լեոնովը, Գրեչկոն, Լեբեդևը, Կլիմուկը, Կրիկալյովը և այլ՝ ներկայում լեգենդար տիեզերագնացներ:

Գուրզադյանը մտադիր է եղել նաև ստեղծել հայկական արբանյակ, սակայն ինչ-ինչ պատճառներով իրականություն չի դարձել։

Չնայած դրան՝ արդեն 2022 թվականին, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Կանավերալ հրվանդանում գտնվող տիեզերակայանից «Սփեյս Իքս» տիեզերանավով մայիսի 25-ին` ժամը 22։35-ին, Երկիր մոլորակի ուղեծիր դուրս բերվեց Հայաստանի Հանրապետության առաջին տիեզերական արբանյակը։

Ապրիլի 12-ն աշխարհում նշվում է որպես Տիեզերագնացության և ավիացիայի միջազգային օր։ Հենց այս օրն է 1961 թվականին տիեզերագնաց Յուրի Գագարինը «Վոստոկ» տիեզերանավով առաջին անգամ Երկրի ուղեծիր դուրս եկել և մեկ պտույտ կատարել երկրագնդի շուրջ` դնելով տիեզերական թռիչքների սկիզբը։

Լիլիթ Դեմուրյան, Sputnik Արմենիա