Տիգրան ԹՈՐՈՍՅԱՆ․ ԱՆԳԱՄ ՍՏԵՂԾՎԱԾ ԻՐԱՎԻՃԱԿՈՒՄ ԱՐՑԱԽԸ ՓՐԿԵԼՈՒ ԵՎ ԱԴՐԲԵՋԱՆԻՆ ԴՈՒՐՍ ՇՊՐՏԵԼՈՒ ՀՆԱՐԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆ ԿԱ (ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ)
Անգամ ստեղծված իրավիճակում Արցախը փրկելու և Ադրբեջանին Հայաստանի տարածքից դուրս շպրտելու հնարավորություն կա։ Այս մասին News.am-ի «Ուժի գործոն» հաղորդաշարի եթերում ասաց Հայաստանի խորհրդարանի նախկին նախագահ, քաղաքագետ Տիգրան Թորոսյանը։
Նա անհասկանալի անվանեց Հայաստանի իշխանությունների մոտեցումները, որոնք կարծում են, որ Հայաստանի անվտանգության համար անհրաժեշտ է հանձնել Արցախը։
«Բաքուն և Անկարան հարմար պահ են ընտրել, և, տեսնելով Հայաստանի իշխանությունների քաղաքականության անհեռատեսությունը, փորձում է հնարավորինս շատ բան պոկել։ Իրավիճակը չի փոխվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ Բաքուն և Անկարան չհասկանան, որ իրենց ագրեսիային այնպիսի պատասխան կտրվի, որից հետո նրանք կհայտնվեն անցանկալի վիճակում, ինչպես եղավ 1994 թվականին»,- նշեց Թորոսյանը։
Նա բացատրեց, որ պետք է աշխատանք տարվի Թուրքիայի և Ադրբեջանի վրա ճնշում գործադրելու համար։
«Նույնիսկ 2020 թվականի պատերազմից հետո, մինչև 2021 թվականի ապրիլ-հուլիսը, համանախագահները հայտարարություններ էին տարածել, որ հակամարտությունը չի լուծվել, Արցախի վերջնական կարգավիճակը չի լուծվել, որ բանակցությունները պետք է վերսկսվեն ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափով՝ հիմք ընդունելով երեք սկզբունքներն ու վեց տարրերը, որոնք մշակվել են նախկինում:
20 տարի կար մի իրավիճակ, երբ ԱՄՆ-ը, Ռուսաստանը և Ֆրանսիան համատեղ պնդում էին, որ հակամարտությունը պետք է լուծվի ինքնորոշման սկզբունքի հիման վրա։ Եվ հիմա այս երեք կուսակցություններից յուրաքանչյուրը վերմակը քաշում է իր վրա, բայց նրանցից ոչ մեկը չի խոսում ինքնորոշման իրավունքի մասին, ինչը հակասում է մեր շահերին։ Իրավիճակն արմատապես փոխվել է Հայաստանի իշխանությունների անպատասխանատու հայտարարությունների պատճառով։
Աշխարհի ամենաազդեցիկ երկրներն աշխատում են 25 տարի, դուք եկել եք թքել եք այս գործի վրա՝ ասելով, որ սկսում եք ձեր կետից»,- հավելեց Հայաստանի խորհրդարանի նախկին նախագահը։
Նրա խոսքով՝ Հայաստանն իրավասու չէ ճանաչել Արցախը որպես Ադրբեջանի մաս։
«ՄԱԿ-ի ոչ մի երկիր նման լիազորություններ չունի։ Նման մտքի առաջ մղումը հիմարության հետևանք է։ Ինչ վերաբերում է ԱՄՆ-ին, Ռուսաստանին և ԵՄ-ին, նրանք իրենց հայտարարություններից ելնելով որոշակի հայտարարություններ են անում այն պայմաններում, երբ Հայաստանը հայտարարություններ է անում իր ժողովրդի շահերի դեմ։ Ինքնորոշման իրավունքն իրականացվում է ինքնորոշող ժողովրդի կողմից՝ ազատ կամարտահայտության միջոցով։ Իսկ ինքնորոշման գործընթացը փաստ է, և դա արձանագրված է 20 տարվա ընթացքում ստորագրված բազմաթիվ փաստաթղթերում»,- ասաց Թորոսյանը։
Նա ասաց, որ ինքնորոշման իրավունքը բանակցություններում ի հայտ եկավ 1998 թվականին Հայաստանում տեղի ունեցած իշխանափոխությունից հետո, իսկ մինչ այդ Հայաստանի իշխանությունները չէին պնդում, որ հակամարտությունը լուծվի ինքնորոշման իրավունքի հիման վրա։
«Այսպիսով, խնդիրը մեր մեջ է, թե որքան լավ ենք մենք աշխատում: Մինչև Լաչինի միջանցքի հարցով ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի վերջին նիստը համապատասխան երկրների հետ աշխատանք չէր տարվում, ուստի փաստաթղթի տեսքով արդյունքի հասնել չհաջողվեց։
Պետք է հասնել բանաձևերի ընդունմանը և դրանցում արձանագրել, որ Ադրբեջանն ագրեսիա է իրականացրել Հայաստանի դեմ։ Այս դեպքում, եթե աշխատանքը ճիշտ կատարվի, Ադրբեջանն իր զորքերը դուրս կբերի Հայաստանի տարածքից, իսկ հակառակ դեպքում նա դա չի անի։
Եթե անդրադառնանք Ադրբեջանի և առանցքային խաղացողների սերտ հարաբերությունների խնդրին, ապա դրանք միշտ էլ եղել են, սա նոր երևույթ չէ։ Թեև 2007 թվականին դա չխանգարեց ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներին հայտարարել, որ հակամարտությունը պետք է լուծվի ինքնորոշման իրավունքի հիման վրա, սակայն այժմ ամեն ինչ գլխիվայր շուռ է եկել։ Եվ սրա մեղավորը Հայաստանի իշխանություններն են։
Ճնշումներ միշտ եղել են, այդ թվում, երբ Հայաստանը վարում էր ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքը բանակցային օրակարգ ներառելու քաղաքականություն։
Արցախյան խնդիրը միջազգային իրավունքի տեսանկյունից մաքուր է։ Բայց կարևոր է նաև քաղաքական, իսկ այս դեպքում՝ աշխարհաքաղաքական տարրը։ Պետք է աշխատել երկու ուղղությամբ: Երբ մենք հանձնվում ենք, դա հանգեցնում է նրան, որ Բաքվի ախորժակն էլ ավելի է մեծանում։
Ի վերջո, ժամանակին գրեթե ճանաչեցին Արցախի անկախությունը, նույնիսկ Ալիևը չթաքցրեց, որ իր վրա ճնշումներ են գործադրվել, և նրան ստիպում էին ճանաչել Արցախի անկախությունը»,- ընդգծեց Հայաստանի խորհրդարանի նախկին նախագահը։