ԳԻՏՆԱԿԱՆՆԵՐԸ ՊԱՐԶԵԼ ԵՆ, ԹԵ ԻՆՉ ԿԱՐՈՂ ԷՐ ՕԳՆԵԼ ՀՈՄՈ ՍԱՊԻԵՆՍԻՆ ԳՈՅԱՏևԵԼ, ԱՅԼ ՈՉ ԹԵ ՆԵԱՆԴԵՐԹԱԼՑԻՆԵՐԻՆ
Նեանդերթալցիներն անհետացել են մոտ 40000 տարի առաջ, մինչդեռ մարդիկ շարունակում էին բարգավաճել: Այս տարբերության պատճառներից մեկը կարող է լինել այն, թե ինչպես է զարգացել մեր ուղեղը, ինչպես ենք մենք մտածում և շփվում, գրում է Phys.org-ը:
Գիտնականները տարիներ շարունակ վիճել են, թե որքան կարևոր են տարբերությունները մարդկանց և նեանդերթալցիների միջև: Ոմանք կարծում են, որ զգալի տարբերություններ կան, մյուսները՝ ոչ մեկը, իսկ մյուսները գտնվում են ինչ-որ տեղ արանքում, գրում է Focus-ը։ Դժվար է եզրակացություններ անել՝ հիմնվելով միայն ոսկորների և արտեֆակտների վրա, քանի որ այդ ապացույցները կարող են լինել ոչ միանշանակ և թերի։ Այնուամենայնիվ, հնագիտության և այլ ոլորտների վերջին հայտնագործությունները նոր գիտելիքներ են տվել:
Օրինակ, անատոմիական ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ նեանդերթալցիներն ունեին ձայնային ապարատ և լսողություն, որը նման է մերին, ինչը հուշում է, որ նրանք կարող էին խոսել ճիշտ այնպես, ինչպես մենք:
Գենետիկական ապացույցները ցույց են տալիս, որ մարդիկ և նեանդերթալները խաչասերվել են, ինչը ցույց է տալիս, որ նրանք ունեին հաղորդակցության և սոցիալական փոխազդեցության որևէ ձև: Նեանդերթալցիները նաև փայտե նիզակներ են պատրաստել, գործիքներ ստեղծելու համար օգտագործել խեժեր և զարդարվել կախազարդերով և փետուրներով, ինչը վկայում է նրանց խորհրդանշական մտածողության մասին:
Ամենաանսովոր պնդումներից մեկն այն է, որ նեանդերթալցիները ստեղծել են արվեստ, օրինակ՝ նկարել են Իսպանիայում քարանձավների պատերը: Սակայն, սա դեռ քննարկման փուլում է, քանի որ ապացույցները որոշ չլուծված խնդիրներ ունեն: Բացի այդ, 40000 տարի առաջ Եվրոպայում ժամանակակից մարդկանց հայտնվելը կասկածի տակ է դնում այն գաղափարը, որ նեանդերթալցիներն առաջինն են ստեղծել արվեստի այս գործերը: Նեանդերթալցիների շրջանում տեխնոլոգիական առաջընթացը նույնպես սահմանափակ է թվում մարդկանց համեմատ:
Նեյրոգիտությունը և գենետիկան համոզիչ ապացույցներ են տալիս նեանդերթալի և մարդու ուղեղների միջև եղած տարբերությունների մասին: Նեանդերթալի ուղեղի 3D վերակառուցումը ցույց է տալիս, որ նրանք ունեին ավելի մեծ օքսիպիտալ բլիթ՝ տեսողական մշակման համար, բայց ավելի փոքր ուղեղիկ, ինչը կարևոր է լեզվի համար: Ժամանակակից մարդու ուղեղի եզակի գնդաձև ձևը ձևավորվել է մոտ 300,000 տարի առաջ առաջին Homo sapiens-ի ի հայտ գալուց հետո, ինչպես նաև գենետիկ փոփոխություններ, որոնք բարելավել են մեր ճանաչողական ունակությունները:
Լեզվի մեր հասկացողությունը նույնպես զարգացել է: Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ մենք բառերն ու հասկացությունները կուտակում ենք ուղեղի երկու կիսագնդերի կլաստերներում: Այս կլաստերների միացման ձևը, հավանաբար, տարբերվում էր մարդկանց և նեանդերթալցիների միջև: Խորհրդանշական հնչյունները, որոնք նման են այն իրերին, որոնք նրանք ներկայացնում են, հավանաբար կամուրջ են ծառայել կապիկների պարզ զանգերից մինչև վաղ մարդկանց կողմից օգտագործվող բարդ բառերը։ Այս խորհրդանշական բառերն այսօր էլ գոյություն ունեն լեզուներում:
Համակարգչային մոդելները հուշում են, որ շարահյուսությունը կամ բառերի դասավորության կանոնները՝ իմաստ ստեղծելու համար, կարող են ինքնաբերաբար զարգանալ: Սա նշանակում է, որ և՛ մարդիկ, և՛ նեանդերթալցիներն իրենց լեզուներում շարահյուսություն ունեին:
Կարևոր տարբերությունն այն է, թե ինչպես է մեր ուղեղը կապում հասկացությունների տարբեր կլաստերներ: Մարդկանց մոտ այս կլաստերները փոխկապակցված են, ինչը թույլ է տալիս մեզ մտածել և հաղորդակցվել՝ օգտագործելով փոխաբերությունները՝ համեմատելով իրար հետ կապ չունեցող գաղափարները՝ նոր իմաստներ ստեղծելու համար:
Փոխաբերություններ օգտագործելու այս կարողությունը, հավանաբար, առավելություն է տվել մարդկանց՝ հնարավոր դարձնելով բարդ և վերացական մտածողությունը։ Թեև և՛ մարդիկ, և՛ նեանդերթալցիները ունեին նույն հիմնական լեզվական ունակությունները, փոխաբերության այս ունակությունը կարող էր լինել այն հիմնական գործոնը, որը մեզ առանձնացնում էր: