ՊԵՏՔ Է ՏԱՐԲԵՐԱԿԵԼ «ՓԱՍՏԱԹՈՒՂԹ» ԵՎ «ԽԱՂԱՂՈՒԹՅՈՒՆ» ՀԱՍԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՀԱՅ-ԱԴՐԲԵՋԱՆԱԿԱՆ ԿԱՐԳԱՎՈՐՄԱՆ ՀԱՐՑՈՒՄ
Այս երգը հավերժ կլինի: Այս փոխաբերությունն է ամեն անգամ միտքդ գալիս, երբ լսում ես խաղաղ բեկման հերթական «հույսի» կամ հայ-ադրբեջանական հակամարտության «արագ լուծման» հիմքեր ստեղծելու մասին։ 2024 թվականի օգոստոսի և սեպտեմբեր ամսվա վերջերին դեպի խաղաղություն առաջընթացի պատմությունը կրկին պահանջված էր։ Դրա մասին սոցցանցերում գրել է ռուս քաղաքագետ Սերգեյ Մարկեդոնովը։
«Օգոստոսի նախավերջին օրը Բաքվի և Երևանի ներկայացուցիչները ստորագրեցին «պետական սահմանի սահմանազատման պետական հանձնաժողովի համատեղ գործունեության վավերացնելու մասին» կանոնակարգը: Երկու կողմերը հայտարարեցին, որ սկսում են վարել այսպես կոչված «ներպետական ընթացակարգեր»: Ի՞նչ է դա նշանակում:
Առաջին հերթին երկու երկրների ինստիտուտները պետք է ստուգեն գործող կարգավորումների համապատասխանությունը իրենց սահմանադրական օրենսդրությանը։ Հայաստանի կառավարությունը սեպտեմբերի 5-ին հավանաություն է տվել օգոստոսյան փաստաթղթին։
Սակայն ուշադրություն են գրավում այլ հանգամանքներ։ Ուշադրություն դարձնենք ամսաթվերին: Օգոստոսի 30-ին ստորագրվել է երկու երկրների պետական սահմանի սահմանազատման պետական հանձնաժողովի համատեղ գործունեության մասին» վավերացնելու մասին» կանոնակարգը: Բայց նույն օրը Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը կրկին բարձրացրեց Հայաստանի Սահմանադրության ճշգրտման անհրաժեշտության հարցը, քանի որ, նրա գնահատմամբ, հարևան երկրի Հիմնական օրենքը դեռևս իր պետության նկատմամբ տարածքային հավակնություններ է պարունակում։
Ալիևն ընդգծել է, որ հակառակ դեպքում Կովկասը հաստատուն խաղաղություն չի տեսնի։ Ադրբեջանի ղեկավարը թվարկել է նաև Երևանի դեմ ուղղված այլ բողոքներ՝ ֆրանսիական զենքի գնում, երրորդ երկրների հետ հայկական հողում անցկացվող զորավարժություններ և ժամանակի ծեծված ձգձգում։
Սեպտեմբերի 4-5-ը ադրբեջանական լրատվամիջոցներում և սոցիալական ցանցերում տեղեկություններ հայտնվեցին հայկական կողմից հրետակոծությունների մասին, ինչպես նաև կոշտ քննադատություն Ֆրանսիայի հասցեին՝ Ադրբեջան այցելությունից զերծ մնալու պաշտոնական Փարիզի կոչերի համար։ Հայկական կողմը հերքում է զինված միջադեպերին իր մասնակցությունը:
Ի՞նչ եզրակացություններ կարող ենք անել այս խիստ իրարամերժ տեղեկություններից։ Սահմանի սահմանազատումն ու սահմանագծումը նույնական չէ հայ-ադրբեջանական հակամարտության ամբողջական կարգավորմանը:
Բացի միջպետական սահմաններից, ոչ պակաս կարևոր են նաև նույնականության հարցերը: Եվ ես կկրկնեմ ևս մեկ հին դրույթ: Պետք է հստակ տարբերակել այնպիսի հասկացություններ, ինչպիսին են խաղաղության և խաղաղ վիճակի մասին փաստաթղթի ստորագրումը, ինչպես, օրինակ, պատերազմի բացակայությունը և երկկողմ հարաբերությունների նոր օրակարգի անցումը»,- գրել է փորձագետը։