ԴԻՎԱՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ԱՂԵՏԱԼԻ ՁԱԽՈՂՈՒՄ

Կրկին անդրադառնանք Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրին: Ալիևի դիրքորոշումը հերթական անգամ հիմար վիճակի մեջ դրեց Փաշինյանին։ Վերջինս ամեն կերպ գովազդում էր խաղաղության պայմանագիրը, այնքան էր հպարտանում հնարավոր ստորագրմամբ, որ Երևանը հետ կանգնեց պայմանագրի երկու չհամաձայնեցված կետերի վերաբերյալ իր դիրքորոշումից՝ միջազգային դատական ատյաններից հայցերի փոխադարձ հետկանչի և սահմանին երրորդ ուժերի բացակայության վերաբերյալ։

Համաձայնելով Բաքվի դիրքորոշմանը նաեվ այս կետերի շուրջ՝ Փաշինյանը հույս ուներ, թե հիմա արդեն Ալիևը ճար չունի. պիտի ստորագրի պայմանագիրը։ Եվրոպայում Փաշինյանին գովեցին՝ նոր զիջումներն անվանելով «համարձակ», թեև «համարձակություն» հասկացությունն ավելի սազական կլիներ սեփական դիրքերի ամուր պաշտպանությանը, այլ ոչ թե մշտական զիջումներին։ Ինչևէ, Փաշինյանը հայտարարեց, որ ԱԽ-ում կրկին ուշադիր կարդացել են պայմանագրի տեքստը (դե, նրանք ախր մշտապես սովորում են) և համաձայնել են Ադրբեջանի դիրքորոշմանը:

Թվում էր, թե վերջ, բայց ո՜չ։ Ալիևը հայտարարեց, որ թեև տեքստը համաձայնեցված է, սակայն Բաքուն այժմ սպասում է, թե երբ է Հայաստանը փոխելու Սահմանադրությունն այնպես, ինչպես դա հաճո կլինի Ադրբեջանին, և միանալու ԵԱՀԿ ՄԽ-ն լուծարելու Բաքվի պահանջին: Փաշինյանը դեռ մեծ-մեծ բրդում է, բայց վերջին պահանջին հակված է համաձայնել. դե, երբ էլի մի քիչ սովորի և հենց որ... Ադրբեջանը դադարի օգտագործել «Արևմտյան Ադրբեջանի» մասին հռետորաբանությունը։

«Փայլուն» դիվանագիտության պատճառով հերթական անգամ հայտնվելով հիմար դրության մեջ, այն դրության, երբ Երևանը զիջում է, իսկ Բաքուն ներկայացնում նորանոր պայմաններ, այսօր Փաշինյանը զբաղված է նրանով, որ զանգում է աշխարհի մայրաքաղաքներ՝ հուսալով, թե այնտեղ կհորդորեն Ալիևին խղճալ Փաշինյանին և ստորագրել պայմանագիրը նրա հետ։

Մակրոնին Փաշինյանը զանգահարեց քաղաքավարությունից դրդված։ Բաքվի դիրքորոշման վրա Փարիզը չի կարող ազդել, բայց զանգել պետք էր, որպեսզի Մակրոնը չնեղանա (որ Պուտինին Փաշինյանը զանգել է, իսկ իրեն՝ ոչ)։

Պուտինին Փաշինյանը խոստացավ, որ անպայման կգնա Մոսկվա՝ Մայիսի 9-ի տոնակատարությանը ներկա լինելու, և մեծապես ակնկալում է Մոսկվայի աջակցությունը խաղաղության պայմանագրի հարցում։ Ակնկալում է Մոսկվայի աջակցությունը՝ նույնիսկ հաշվի առնելով ռուս-ադրբեջանական հարաբերություններում որոշակի սառեցումը։

Ի՜նչ չես անի հանուն սիրելի Նիկոլ Վովաևիչի։ Եվ ահա Պուտինը զանգում է Ալիևին, այն էլ ոչ թե միայնակ է զանգահարում, այլ Բելառուսի և Տաջիկստանի ղեկավարների հետ։ Երեքով Մոսկվայից զանգում են Բաքու, և հուզված Ալիևը խոստանում է, որ ինքն էլ մայիսի 9-ին կգա Մոսկվա։ Չի բացառվում, որ այնտեղ, հետխորհրդային ողջ ընկերախմբով, կոչ անեն Ալիևին ստորագրել խաղաղության պայմանագիրը։

Փաշինյանը զանգեց նաև Հայաստանի տարածքային ամբողջականության հարցում Երևանի դաշնակից Իրանի նախագահին։ Թեհրանն արձագանքեց, Իրանի ԱԳՆ-ը հերթական անգամ ողջունեց «Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության միջև խաղաղության և միջպետական հարաբերությունների հաստատման մասին համաձայնագրի» նախագծի համաձայնեցման շուրջ բանակցությունների ավարտը և հույս հայտնեց, որ մոտ ապագայում հնարավոր կլինի այդ փաստաթղթի ստորագրումը, ինչը կնպաստի տարածաշրջանային կայունությանն ու խաղաղությանը:

Վաշինգտոն Փաշինյանը չզանգեց, բայց լոկ այն պատճառով, որ գիտեր. Թրամփը լսափողը չի վերցնի, Փաշինյանով զբաղվելու ժամանակ ու տրամադրություն նա չունի։ Բայց Վաշինգտոնը լիովին ներգրավված է այդ ամենում։ Անցած ուրբաթ Բաքու էր այցելել Թրամփի հատուկ ներկայացուցիչ Սթիվ Ուիթքոֆը, իսկ հետո արդեն Թրամփի անվտանգության հարցերով խորհրդական Մայք Ուոլցը հայտարարեց, որ զրույց է ունեցել Ալիևի խորհրդական Հիքմեթ Հաջիևի հետ. «Ես նրան ասացի, որ մենք պետք է ավարտենք խաղաղության այդ համաձայնագիրը հիմա, ազատ արձակենք բանտարկյալներին և աշխատենք միասին, որպեսզի տարածաշրջանն ավելի անվտանգ և ծաղկուն դարձնենք»:

ՈՂՋ ԱՇԽԱՐՀՈՎ ՀԱՄՈԶՈՒՄ ԵՆ ԱԼԻԵՎԻՆ ՍՏՈՐԱԳՐԵԼ ԱԴՐԲԵՋԱՆԻՆ ՁԵՌՆՏՈՒ ԹՂԹԻ ԿՏՈՐԸ։ Պայմանագրի համաձայնեցված տեքստի 17 կետերն ուղղված են Բաքվի պահանջների բավարարմանը, «խաղաղության պայմանագիրը» փակում է Արցախի էջը, միջազգային ատյաններում արդարության հասնելու հնարավորությունը, այդպիսով փաստացի արդարացնելով Բաքվի բոլոր գործողությունները. և՛ 44-օրյա պատերազմի սանձազերծումը, և՛ Արցախի շրջափակումն ու հայկական երկրամասի էթնիկ զտումը։

Ինչո՞ւ, օրինակ, պայմանագրի տեքստում ոչինչ չկա պահվող բոլոր անձանց ազատ արձակելու մասին, ինչը ամրագրված է 9.11.2020թ. Եռակողմ հայտարարության մեջ։ Երևանը փորձում է փաստարկել, թե պայմանագրի տեքստում կան կետեր, որոնք հավասարապես պարտադիր են երկու կողմերի համար։ Ասել է թե՝ Հայաստանում պահվող անձինք չկան, ուստի այդ դրույթը չի հաջողվել ներառել տեքստում։

Սակայն խաղաղության պայմանագրի տեքստում կա սահմանի վրա երրորդ ուժերի բացակայության մասին կետը, թեև կիրառական իմաստով այդ դրույթը վերաբերում է միայն Հայաստանին, ավելի ճիշտ՝ եվրադիտորդների ներկայությանը, քանզի ադրբեջանական կողմում վերջիններս չկան։ Ավելին, ամենից շատ այդ կետը ձեռնտու է... Անկարային, քանի որ հետագայում հարց կառաջանա նույնպիսի պայմանագիր կնքել Հայաստանի և Թուրքիայի միջև։ Եվ այդ ժամանակ Անկարան ծանրակշիռ փաստարկ կունենա պահանջելու, որ սահմանից երրորդ երկրների ուժերի դուրսբերման նույն կետը տեղ գտնի նաև հայ-թուրքական պայմանագրում։ Հասկանալի է, որ դա կվերաբերի Ռուսաստանի ԱԴԾ սահմանապահ զորքերին։

Եթե խաղաղության պայմանագրի տեքստում ներառված են դրույթներ, որոնք հավասարապես պարտադիր են երկու կողմերի համար, ապա ինչո՞ւ այնտեղ ոչինչ չկա տրանսպորտային բոլոր կապուղիների ապաշրջափակման մասին։ Պարզ և տրամաբանական փոխադարձ պարտավորություն, որն առկա է եղել միջազգային միջնորդների գրեթե բոլոր առաջարկություններում, սկսած Մինսկի խմբից, վերջացրած Եռակողմ հայտարարությամբ։ Սակայն խաղաղության պայմանագրի տեքստի 17 կետերում այդ դրույթը չի ներառվել, քանի որ ավելի շատ համապատասխանում է Թուրքիայի և Ադրբեջանի գելոցի մեջ սեղմված Հայաստանի շահերին։

Ահա այսպիսի պայմանագիր է մտադիր դեմ տալ Հայաստանին Փաշինյանը՝ որպես մեծ հաջողություն. հանուն դրա նա գնում է «համարձակ զիջումների»։ Ըստ էության, պայմանագրի տեքստը հայկական դիվանագիտության ապիկարության վկայությունն է, քանզի այն ձեռնտու է Բաքվին, բայց շուտափույթ ստորագրումը լոբբինգավորում է Երևանը…

Հ.Գ. – Չենք խոսում արդեն «ռևանշիզմին» հակազդեցության վերաբերյալ կետի մասին։ Այսինքն եթե պայմանագրի ստորագրումից հետո որևէ քաղաքական ուժ հայտարարի, որ Արցախը երբեք չի եղել անկախ Ադրբեջանի մաս, Փաշինյանի համար դա հիանալի առիթ կլինի արգելելու այդ քաղաքական ուժին: ՀՅԴ, պատրաստվե՛ք: