The National Interest. ՍԱ ԼԵՌՆԱՅԻՆ ՂԱՐԱԲԱՂԻ ՀԱԿԱՄԱՐՏՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐՋԸ ՉԷ, ՍԱ ՄԻԱՅՆ ՆՈՐ ԳԼԽԻ ՍԿԻԶԲՆ Է
Ղարաբաղում պատերազմը դադարեցնելու համաձայնագրի կապակցությամբ Հայաստանի ժողովրդի զայրույթը հասկանալի է, գրում է Մայքլ Ռուբինը The National Interest-ի իր հոդվածում:
«Հայաստանի համար այս համաձայնագիրը աղետ է՝ նա կորցրել է Լեռնային Ղարաբաղի հարավի մեծ մասը և վիճելի տարածքը շրջապատող առանցքային ռազմավարական տարածքները: Մշակութային մայրաքաղաք Շուշին լքած փախստականներին, ամենայն հավանականությամբ, թույլ չեն տա վերադառնալ: Ադրբեջանի ավտորիտար բռնապետ Իլհամ Ալիևը, որը պատերազմ էր մղում իսրայելական անօդաչու թռչող սարքերի, սիրիացի վարձկանների, թուրքական F-16-ների և սեփական հատուկջոկատայինների հետ, չարախնդում է: Ադրբեջանի նախագահը նշել է, թե չկան երաշխիքներ, որ Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար կառավարությունը կշարունակի գոյություն ունենալ:
Գործարքը, որի մասին, ինչպես հաղորդվում է, պայմանավորվել են ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը և Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը, ոչ միայն նախատեսում է ռուսական և թուրքական զորքերի տեղակայում շփման գծերի երկայնքով, այլ նաև երաշխավորում է Հայաստանի միջով տրանսպորտային ուղի Ադրբեջանի և նրա անկլավ Նախիջևանի միջև: Կետ, որն, ըստ Ալիևի, ավելացվել է իր պնդմամբ:
Այս երկու փաստերն էլ լուրջ խնդիրներ են առաջացնում, և ԱՄՆ պետքարտուղարությունը պետք է դրանք կասկածի տակ դնի: Թուրքիայի զորքերի մուտքը Հայաստան կամ Լեռնային Ղարաբաղի հայաբնակ տարածքներ թույլ տալը սարսափելի է, քանի որ Թուրքիայի կառավարությունը շարունակում է ժխտել Հայոց ցեղասպանությունը, և քանի որ Էրդողանը ու նրա կառավարության շատ տարրեր շարունակում են խոսել կրոնական պատերազմի մասին: Էրդողանը Սիրիայի հյուսիսում քրդաբնակ շրջաններ ներխուժած թուրքական զորքերին անվանել էր «Մուհամմեդի բանակ», իսկ Էրդողանի կողմից սիրված «Ենի Աքիտ» իսլամիստական թերթն գրել է. «Գնա անհավատներին ասա, որ Մուհամմեդի բանակը վերադարձել է»: Պարզ ասած ՝ պարզապես պատճառ չկա, որ թույլ տրվի Թուրքիան որևէ դեր խաղա հակամարտության մեջ: Եթե թույլատրվի նրան խաղալ այդ դերը, դա կպարգևատրի թուրքական ագրեսիան, կհաստատի Էրդողանի պանթյուրքական մոլորությունները և կխրախուսի նրան շարունակել մարտահրավեր նետել Թուրքիայի դարավոր սահմաններին:
Ադրբեջանի հարձակումը նաև ապտակ է Մինսկի գործընթացին: Այն փաստը, որ Ռուսաստանը ըստ էության բացառեց ԱՄՆ-ին համաձայնագրից, դա Ռուսաստանի հաղթանակն է, որը չի խուսափի տարածաշրջանում ԱՄՆ-ի հավանական դաշնակիցներից: Այն, որ Միացյալ Նահանգները, կարծես, հավանություն են տվել գործարքին, որը լիազորում է Ռուսաստանին իրավասություններով և խարխլում է նորաստեղծ ժողովրդավարությունը, ընդգծում է Պետդեպարտամենտի նվաստացումը և ռազմավարական շփոթությունը:
Հրադադարի մասին համաձայնագրի իրական խնդիրը Կոնգրեսն է: Գրեթե 7 ամսի է անցել այն բանից ի վեր, երբ պետքարտուղարի տեղակալ Սթիվեն Է. Բիգանը հրաժարվեց չեղարկել Ադրբեջանին զենքի մատակարարումն արգելող օրենքի 907-րդ հոդվածի դրույթների բացառումը և եզրակացության եկավ, որ այդ սպառազինությունը «չի խոչընդոտում խաղաղ բանակցությունների ջանքերին»: Կամ Բիգանը ստել է, կամ էլ, ամենայն հավանականությամբ, Բաքվում ԱՄՆ դեսպանատունը չի հասկացել, թե ինչ է մտածել Ալիևը: Սակայն հետախուզության ձախողումը պետք է հետևանքներ ունենա՝ նշված բացառման անհապաղ չեղարկում և Ադրբեջանի նկատմամբ պատժամիջոցների վերսկսում:
Կարճաժամկետ հեռանկարում Ադրբեջանը կարող է տոնել, իսկ Հայաստանը՝ բուժել վերքերը: Վաշինգտոնում ոչ ոք չի կարող չպետք է լռությունը հանգստության հետ շփոթի: Ադրբեջանը հող է նախապատրաստում հակամարտության մեջ նոր գլխի համար: Դա կարող է տեղի ունենալ մեկ ամսվա կամ տասնամյակների ընթացքում, սակայն Թուրքիան և Ադրբեջանը քաղաքական վակուում կզգան Էրդողանի կամ Ալիևի մահից հետո: Սա Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության վերջը չէ, սա միայն նոր գլխի սկիզբն է»: