Քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանն Alpha News-ի եթերում «Վերնագիր» հեղինակային հաղորդման ընթացքում ներկայացրել է թեմայի շուրջ մասնագիտական վերլուծություն, որում մասնավորապես ասվում է.  

Եթե մենք շարունակենք այս լրջությամբ և մակերեսայնությամբ պատկերացնել մեր վիճակը և անելիքները, ապա որոշ ժամանակ անց սեպտեմբերի 21-ը նշելու ենք Արցախի սեպտեմբերի 2-ի պես՝ ինչ-որ մի տեղ, ինչ-որ մի կերպ։

Հայաստանի իշխանություններն իրենց ոչ մի կերպ չդրսևորեցին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հռչակման օրը։ Ոչ մի բառ չասացին: Չի եղել նման բան՝ իրենց տրամաբանությամբ։ Պետք է շուտ մոռանալ: Իսկ դրանից երկու օր առաջ, ասես առաջ ընկնելով իրադարձություններից, Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, թե ինքը չէ մեղավորը (ոչ ոք չէր էլ կասկածում, որ նա կասի դա), ինքը չէ, որ լուծարել է Արցախի պետականությունը։

Եկավ սեպտեմբերը. ամիս, որն ընդամենը 4 տարի առաջ իր հետ բերում էր մեր միանգամից երկու կարևորագույն տոներ։ Եվ ընդամենը 4 տարի անց սեպտեմբերը, նույնիսկ դեռ նոր սկսված, կրկին ալեկոծեց մեր հոգին սարսափելի, անտանելի աղետի, աներևակայելի վշտի, ամենակործան իրադարձությունների զգացումով, որոնց մասշտաբները կբավականացնեին տասնամյակների, բայց դրանք տեղի ունեցան ընդամենը մի քանի տարվա ընթացքում: Եվ այն, ինչ տեղի ունեցավ ընդամենը մեկ տարի առաջ, այս օրերին նոր ուժով այրում է հոգիդ՝ հիշեցնելով այն մասին, թե ինչպես կորցրեցինք մեր Արցախը: Եվ նաև՝ թե ինչ գնով փրկվեցին 120 000 հայի կյանքեր։ Հայ զինվորի հերոսության և անձնազոհության մասին:

Անկախ քաղաքացու՝ գործող իշխանությունների նկատմամբ վերբերմունքից, պետությունը պարտավոր է զբաղվել իր քաղաքացու իրավունքների պաշտպանությամբ: Այս մասին News.am-ի հետ զրույցում նշեց Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում ռազմագերիների ներկայացուցիչ, Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի նախագահ Սիրանուշ Սահակյանը։  

Մեզ համար դժվար է այսօր նշել և արժևորել Արցախի հանրապետության օրը, երբ Արցախը հայաթափված է, իսկ Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը՝ Բաքվի բանտերում։ Բայց մենք պետք է արժևորենք այս օրը, որովհետև մեզ համար Արցախի Հանրապետության և Արցախի էջը փակված չէ։ Այս մասին, այսօր՝ սեպտեմբերի 2-ին, «Վերադարձ» միջոցառման ժամանակ իր ելույթում նշեց ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր, ՀՅԴ բԳՄ ներկայացուցիչ Իշխան Սաղաթելյանը:  

Մամուլի ասուլիսի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանին տվեցին այն հարցը, որն ավելի վաղ հնչեցրել էր Մարիա Զախարովան: Վերջինս, հիշեցնենք, իր ճեպազրույցի ժամանակ նշել էր, որ ադրբեջանական կողմն ունի արցախցիներին վերադարձնելու ծրագիր, անձամբ տեսել է այդ ծրագիրը, բայց, ինչպես ընդգծեց ՌԴ ԱԳՆ խոսնակը, ինքը չգիտի՝ ունի արդյոք հայկական կողմը համապատասխան ծրագիր, թե ոչ։

«Հատկապես 2020թ. պատերազմից հետո, տեսնելով թե որքան վտանգված է Արցախի ապագան, Ռուբեն Վարդանյանի համար Արցախի ժողովրդի ճակատագիրը դարձավ կարևորագույն առաջնահերթություն։ Եվ նա համարում էր, որ այդ հարցը պիտի առաջնային դառնա ողջ հայության համար: Ռուբենը միշտ հանդես է եկել Արցախի ժողովրդի շահերից և իր կողմից փորձել է հնարավոր ու անգամ անհնարին ամեն բան անել, որպեսզի արցախցիները շարունակեն խաղաղ ապրել իրենց բնօրրանում:

Ինչպես պնդում են տարբեր աղբյուրներ, փակ հարցումների տվյալներով՝ Փաշինյանի հակավարկանիշը 60%-ի մակարդակում է։ Այսինքն այդքան մարդ ընտրությունների ժամանակ ձայն չի տա նրան ոչ մի պարագայում։ Չնայած հեծանվին, զվարճալի տրիկոյին՝ զրահաբաճկոնով, և նույնիսկ այնպիսի համարձակ քայլին, ինչպիսին է սառը Սևան իր երկչոտ մուտքի ցուցադրումը…