2021-08-09 11:53
Давид САРКИСЯН
ԱԴՐԲԵՋԱՆՆ ԱՌԱՆՑ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ԷԼ ՍՏԱՆՈՒՄ Է ԱՅՆ, ԻՆՉ ՈՒԶՈՒՄ Է
ՀՀ սահմանադրության 205-րդ հոդվածով՝ Հայաստանի տարածքի փոփոխությանը վերաբերող ցանկացած հարց լուծվում է բացառապես հանրաքվեի միջոցով։ Դա նշանակում է, որ եթե ՀՀ 29 հազար 743 քառ. կմ տարածքից անգամ մեկ հեկտար օտարվում է որևէ այլ պետության, այդ հարցով պետք է հանրաքվե կազմակերպվի։ Ընդ որում, քանի որ Հայաստանը հարևան պետությունների հետ սահմանազատման պայմանագրեր չունի, պետական սահմանագիծ է համարվում փաստացի սահմանը՝ կահավորված կա՛մ սահմանապահ ուղեկալներով ու ինժեներական արգելափակոցներով, ինչպես Վրաստանի, Իրանի և Թուրքիայի դեպքում է, կա՛մ էլ խրամատավորված մարտական հերթապահության իրականացմամբ, ինչպիսին հայ-ադրբեջանական առաջնագիծն է։
Հայաստանի պետական սահմանագծի ապօրինի փոփոխումը, ասել է թե՝ սահմանադրական կարգի տապալումը, սկսվեց դեռևս 2020-ի նոյեմբերին՝ պատերազմի ավարտից անմիջապես հետո, երբ օգտվելով Հայաստանում կառավարման քաոսից՝ Ադրբեջանն սկսեց կասկածելի սահմանազատումներ իրականացնել Սյունիքի և Գեղարքունիքի մարզերում, որոնց հետ անմիջական սահման էր ձեռք բերել։ Քարվաճառի հանձնումով թշնամու վերահսկողության տակ հայտնվեցին նաև Ալ լճերը, Սոթքի հանքի մեծագույն մասը և հարակից բարձունքները, Սյունիքում՝ Սոսիների պուրակը, Գորիս-Կապան ճանապարհահատվածի մի շարք բլրակներ։
Ձմռան ամիսներն օգտագործելով ամրապնդվելու և դիրքային աշխատանքների համար՝ Ադրբեջանն արդեն ուշ գարնանը՝ մայիսի 12-ին, այդ երկու մարզերի ուղղությամբ մխրճվեց թիկունք՝ զինական ուժ և տեխնիկա կենտրոնացնելով սահմանապահ դարձած բնակավայրերի անմիջական հարևանությամբ։ Ապա հաջորդեցին նաև օդային սահմանի շարունակական խախտումները, հետախուզական ԱԹՍ-ների թռիչքները, կանոնավոր և անկանոն կրակահերթերը, անասնագողությունները և այլն։
Մի քանի հարյուր կիլոմետրով երկարած հայ-ադրբեջանական շփման գծի հարևանությամբ են նաև Վայոց ձորի, Արարատի և Տավուշի մարզերի տասնյակ գյուղերի և մի քանի քաղաքների բնակիչներ։ Ճիշտ է, Արարատում և Տավուշում արդեն իսկ կահավորված առաջնագիծ կա, սակայն ադրբեջանական անկլավների՝ այս իշխանության բացած խոսույթի ծիրում մեր դիրքերը և՛ Երասխում, և՛ Բերդի ու Նոյեմբերյանի տարածաշրջաններում պարբերաբար գնդակոծվում են, նույնիսկ զոհեր ունենք։
Տավուշի Ոսկեպար գյուղում ռուսական սահմանապահ ուղեկալ է սկսել գործել, ռուսական զորակազմի ներկայացուցիչները պարբերաբար այցելում են նաև Կութի, Վերին Շորժայի և Գեղարքունիքի այլ սահմանապահ համայնքների դիրքեր։ Իրողությունն այն է, որ մի քանի մարզերի սահմանամերձ համայնքների տասնյակ հազարավոր բնակիչներ սպասման ռեժիմում են, չգիտեն, թե իրենց բնակավայրերի կամ հողատարածքների հետ ինչ կարող է լինել։
Իհարկե, քաղաքական այս մեծամասնությունը փորձ ունի նախ հակասահմանադրական հանրաքվե նշանակելու, ապա այն չեղարկելու, և սեփական ուժերով՝ բացառապես խորհրդարանական ձայներով, փոփոխելու սահմանադրության անցումային դրույթները։ Ոչինչ չի խանգարում ՔՊ-ական մեծ սահմանադրագետներին ինքնուրույն փոխելու նաև Մայր օրենքի այն հոդվածը, ըստ որի՝ ՀՀ տարածքը կարող է փոփոխվել միայն հանրաքվեով։ Եթե դա չանեն էլ, պողպատե մանդատը հո կա՞, կարելի է, չէ՞, որոշ գյուղերի հանձնումը որակել որպես ժողովրդի մեծամասնության կամարտահայտություն կամ ցանկացած այլ մանիպուլյատիվ մեկնաբանություն տալ այս խնդրին։
Բայց իրողությունը դրանից չի փոխվի, այն է՝ այսօր ՀՀ պետական սահմանագծի հարավ-արևելյան հատվածը՝ Գեղամասարից մինչև Նռնաձոր, և ոչ թե Սոթքից Խոզնավար, ինչպես ներկայացվում է, թերպաշտպանված է և կամ գրեթե անպաշտպան։
Հայաստանի կողմից դիմադրության բացարձակ բացակայության պարագայում նույնիսկ նոր պատերազմի կարիք չկա, քանի որ խոցոտելով Հայաստանի մարզերից հինգը, մշտապես հոգեբանական տեռորի, գերեվարման վտանգի մեջ պահելով սահմանապահ համայնքների բնակիչներին՝ թշնամին առանց լուրջ ջանքեր գործադրելու նախ հայաթափում է դրանք, զուգահեռաբար՝ տարածքային պահանջներ ներկայացնում արդեն ՀՀ ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ՝ խոսելով Զանգեզուրի, Սևանի և Երևանի նկատմամբ իր հավակնություններից։
ПОСЛЕДНИЕ ОТ АВТОРА
-
2022-02-28 10:26Кто сегодня помнит, что именно наобещал с приходом к власти Пашинян в сфере внешней политики и дипломатии в числе множества других популистских обещаний социально-экономического характера? Выяснилось, в Министерстве иностранных дел, так же, как и в других сферах, не только растеряны многолетние институциональные традиции, но и дипломатическая служба и межгосударственные контакты стали предметом насмешек. Все это более чем наглядно было продемонстрировано в течение всей 44-дневной войны и после ее окончания – по сей день. Тогда как именно в этот критический период необходима была неустанная внешнеполитическая работа.
-
2022-02-24 13:26Провал правящим большинством проекта заявления, осуждающего «Шушинскую декларацию», - отнюдь не экстраординарный и вполне ожидаемый шаг. Куда более удивительным было бы обратное, поскольку не изменились ни Турция с Азербайджаном, ни наши власти. Армянская дипломатия, в том числе и парламентская, сегодня настолько беззубая и услужливая, что не может позволить себе даже обсудить, а уж тем более - осудить очевидно антиармянский документ. Только заслужившие звание национального героя Азербайджана деятели могут обосновать свой отказ так, как это несколько дней назад сделали члены правящей ГД на заседании комиссии НС по внешним связям.
-
2022-02-24 10:29Кто испытывает боль от потерь в войне? Власть, оппозиция, национальная элита или весь народ? Может, никто? Если бы мы ощущали общую боль утраты, вряд ли после такого тяжелого поражения проявили бы столь недопустимое национальное равнодушие и игнорировали постоянные предупреждения и угрозы. Народ, осознающий потерю, не пошел бы за виновным в ней, не поверил бы более его лжи, сориентировался бы, наконец, что для него важнее: ненависть к предыдущим властям или любовь к государству и Родине.
-
2022-02-22 10:57Системный государственный кризис в стране власти пытаются замаскировать фрагментарными решениями и реформами, приправив их завесой своей легитимности. Тезисы Пашиняна о собственной легитимности на самом деле, конечно же, надуманны и ничтожны, поскольку его решения - от кадровой политики до отраслевых реформ - не сопровождаются публичными обсуждениями.