2021-08-12 14:04
Давид САРКИСЯН
ԾԱՆՐ Է ԻՇԽԱՆԱԼԵԶ ՄՏԱՎՈՐԱԿԱՆՆԵՐԻ ԲԵՌԸ
Նաիրի Զարյանը մի հրաշալի բանաստեղծություն ունի, որը կոչվում է «Երկու հանճարեղ գլուխ»։ Դրանում նկարագրվում է, թե ինչպես է գերմանացի աշխարհահռչակ բանաստեղծ Յոհան Վոլֆգանգ Գյոթեն գլուխ խոնարհում Գերմանիայի արքայի առջև՝ փորձելով հաճոյանալ նրան, իսկ կոմպոզիտոր Լյուդվիգ վան Բեթհովենը նախատում է բանաստեղծին դրա համար։ Գյոթեն արքունիքի հովանավորությունը վայելող և պետական պարգևներից առատորեն օգտվող, իսկ Բեթհովենը՝ սկզբունքային և արժանապատիվ արվեստագետի կերպարն է:
Այս բանաստեղծությունը շատ տիպական է նաև մերօրյա Հայաստանի մտավորականության պատկերի առումով։ Նորություն չէ, իհարկե, որ մշտապես էլ եղել են մի կողմից հաճոյակատար և իշխանասեր, մյուս կողմից՝ սեփական անձի և արվեստի արժանիքները որևէ իշխանությունից բարձր դասող և ճշմարտախոս արվեստագետներ։ Բայց պետք է ընդունել, որ 2020-ի համազգային աղետը մի իսկական փորձաքար դարձավ՝ պարզելու, թե ինչ դիրքորոշում կհայտնեն իրենց ոլորտներում նշանակալի հաջողության հասած և հանրահայտ շատ արվեստագետներ։
Մասնավորապես, մեր տուն պարտություն բերած իշխանության նկատմամբ մտավորականների կեցվածքը շատ բնորոշ էր՝ մի մասը լռեց և համակերպվեց, մյուս մասն ավելի հեռուն գնաց և փորձեց արդարացնել այս պատերազմում մեր պարտությունը, պնդել, թե մենք կարողացանք նվազագույն կորուստներով դուրս գալ պատերազմից, թե հաղթելու տարբերակ չունեինք, և այլն։ Ի դեպ, պարտությունն արդարացնող կամ դրա վրա աչք փակող արվեստագետների շարքում քիչ չէին այնպիսիք, որոնք 44-օրյա պատերազմի ընթացքում մարտակոչերով էին հանդես գալիս՝ «Հաղթելու ենք», «Հաղթում ենք», և այլն։
Ուշագրավ է, որ այդ անձանցից շատերը՝ դերասաններ, նկարիչներ, երաժիշտներ, գրողներ, արվեստի այլ մշակներ, մեծ պատրաստակամությամբ քծնում էին նաև նախկին իշխանություններին նրանց պաշտոնավարման տարիներին, լայն ժպիտներով նրանցից մեդալներ և կոչումներ էին ստանում։
Պարզ է, որ մարդկանց, այն էլ՝ հախուռն բնույթով արվեստագետների քաղաքական դիրքորոշումները կարող են շատ տարբեր լինել, դա բնական է, բայց ո՞վ կարող է պնդել, որ հայրենիքի համար իրապես ցավող մտավորականը կարող է համակերպվել իր հայրենազրկման, Արցախի կորստի, հազարավոր հայորդիների նահատակման հետ, փորձել դա արդարացնել, ավելին՝ դեռ մի բան էլ հրապարակային հարթակներից դրանում համոզել մյուսներին։
Հանրության լայն շերտերը՝ տաքսիստները, վարսավիրները, խանութպանները և այլք, հաճախ կենցաղային մակարդակի դատողություններ են անում՝ հիմնվելով չստուգված լուրերի կամ սեփական նախապաշարումների ու միֆերի վրա։ Իրապես, հանրության բոլոր անդամները չեն կարող խորությամբ ընկալել այս ազգային աղետի պատճառներն ու հետևանքները։ Իսկ մտավորական էլիտա՞ն։ Նրանք չե՞ն տեսնում, թե՞ տեսնելով՝ չե՞ն հասկանում տեղի ունեցածի ամբողջ լրջությունը։ Եթե այդպես է, քանի՞ գրոշի արժեք ունի նրանց արվեստը։
2018-ի իշխանափոխության օրերին գտնվեցին արվեստագետներ, որոնք ոչ միայն ելույթ ունեցան Հանրապետության հրապարակի հեղափոխական հարթակում, այլև վերադարձրին իրենց կոչումներն ու շքանշանները՝ համերաշխություն հայտնելով փողոցի ինքնահռչակ կառավարությանը։ Որքան էլ ցավալի է, պարտությունն ու հայրենազրկումը այդ և մի շարք այլ մտավորականների համար ոչ միայն սեփական սխալներն ընդունելու, այլև իշխանության մասին ճշմարտությունն ասելու պահը չդարձավ։
Թեև մյուս կողմից էլ՝ մտավորական բառն այսօր հեգնական երանգ է ձեռք բերել, և հաշվի առնելով, թե ովքեր են որպես այդպիսիք ներկայանում՝ պարզ է, թե ինչու։ 1997-ին նախագահականում Մովսես Խորենացու առաջին մեդալներին էին արժանանում Գոհար Գասպարյանը, Հակոբ Հակոբյանը, Հրանտ Մաթևոսյանը, Սոս Սարգսյանը, Մկրտիչ Ներսիսյանը, Տիգրան Լևոնյանը, Օհան Դուրյանը։ Իսկ ովքե՞ր են այսօր մեր մտավորական էլիտայի դեմքերը։
ПОСЛЕДНИЕ ОТ АВТОРА
-
2022-02-28 10:26Кто сегодня помнит, что именно наобещал с приходом к власти Пашинян в сфере внешней политики и дипломатии в числе множества других популистских обещаний социально-экономического характера? Выяснилось, в Министерстве иностранных дел, так же, как и в других сферах, не только растеряны многолетние институциональные традиции, но и дипломатическая служба и межгосударственные контакты стали предметом насмешек. Все это более чем наглядно было продемонстрировано в течение всей 44-дневной войны и после ее окончания – по сей день. Тогда как именно в этот критический период необходима была неустанная внешнеполитическая работа.
-
2022-02-24 13:26Провал правящим большинством проекта заявления, осуждающего «Шушинскую декларацию», - отнюдь не экстраординарный и вполне ожидаемый шаг. Куда более удивительным было бы обратное, поскольку не изменились ни Турция с Азербайджаном, ни наши власти. Армянская дипломатия, в том числе и парламентская, сегодня настолько беззубая и услужливая, что не может позволить себе даже обсудить, а уж тем более - осудить очевидно антиармянский документ. Только заслужившие звание национального героя Азербайджана деятели могут обосновать свой отказ так, как это несколько дней назад сделали члены правящей ГД на заседании комиссии НС по внешним связям.
-
2022-02-24 10:29Кто испытывает боль от потерь в войне? Власть, оппозиция, национальная элита или весь народ? Может, никто? Если бы мы ощущали общую боль утраты, вряд ли после такого тяжелого поражения проявили бы столь недопустимое национальное равнодушие и игнорировали постоянные предупреждения и угрозы. Народ, осознающий потерю, не пошел бы за виновным в ней, не поверил бы более его лжи, сориентировался бы, наконец, что для него важнее: ненависть к предыдущим властям или любовь к государству и Родине.
-
2022-02-22 10:57Системный государственный кризис в стране власти пытаются замаскировать фрагментарными решениями и реформами, приправив их завесой своей легитимности. Тезисы Пашиняна о собственной легитимности на самом деле, конечно же, надуманны и ничтожны, поскольку его решения - от кадровой политики до отраслевых реформ - не сопровождаются публичными обсуждениями.