2021-09-17 10:46
Давид САРКИСЯН
ՀԱՎԱՔԱԿԱՆ ԻՆՔՆԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ՝ ԻԲՐԵՎ ԳԻՏԱԿՑՎԱԾ ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆ
Շատերի համար ուշագրավ մտավարժանք է դարձել պատկերացնելը, թե ինչ կլիներ մեր պետության հետ, եթե պատերազմի օրերին և դրանից հետո Հայաստանը ղեկավարեր այլ մեկը, օրինակ՝ նախկին նախագահներից յուրաքանչյուրը։ Կսկսվե՞ր պատերազմը, ինչպե՞ս կընթանար, ե՞րբ կավարտվեր, ի՞նչ կորուստներով, թե՞ հակառակը՝ միգուցե անգամ հաջողություններով։ Հետաքրքրական է, որ այս օրերին ամենաշատը Սպարապետ Վազգեն Սարգսյանի անունն է մարդկանց շուրթերին։ Ընդ որում, իշխանական ստահակները չեն խորշում անգամ Սպարապետի անունն իրենց ճղճիմ ներքաղաքական շահարկումներում օգտագործելուց։
Այսօր առավել քան արդիական են հնչում նաև Գարեգին Նժդեհի խոհերը հայության պատմական սխալների մասին։ Օրինակ, այս մեկը՝ «Սեփական ուժերով ինքնապաշտպանվելու անընդունակ ժողովուրդները պատժվում են մահվամբ»։ Արժե նախևառաջ սեփական մեղավորության մասին հիշել՝ նախքան ՌԴ-ին, ԱՄՆ-ին, ԵՄ-ին, անգամ Թուրքիային և Ադրբեջանին մեղադրելը։ Որևէ երկիր՝ դաշնակից, թե թշնամի, պարտավոր չէ առաջնորդվել հայկական պետական շահերով, եթե մենք ինքներս դա չենք անում։
Այն, որ արդեն մոտ մեկ տարի է՝ պարզապես խաղաղություն ենք մուրում թշնամուց, օգնություն՝ դաշնակցից, սակայն չենք ստանում ոչ մեկը և ոչ մյուսը, նախևառաջ ներքին խոր մտահայեցման ենթակա փաստ է։ Չի կարող մի իրավիճակ լինել, երբ բոլոր ազգերն ու պետությունները սխալ լինեն, մեզ թշնամի կամ դավաճան, չգիտակցեն մեր և իրենց շահերի համընկնումները, և գործեն մեր դեմ։ Անհրաժեշտ է գտնել այն բեկումը, խզվածքը, որը սկիզբ և պատճառ դարձավ հակազգային և հակապետական օրակարգի՝ համազգային և համապետական մասշտաբով սպասարկման։
Աբսուրդի գրականության մեծագույն ներկայացուցիչներից մեկը՝ Ալբեր Քամյուն, կարծում էր, թե կա միայն մեկ իրապես կարևոր փիլիսոփայական հարց՝ ինքնասպանությունը։ Եթե մարդը տալիս է այդ հարցի պատասխանն ինքն իր համար, այսինքն որոշում է՝ արժե՞ ապրել այս կյանքը, թե՞ ոչ, նա լուծում է փիլիսոփայության կենտրոնական հարցը և իր գոյաբանական հիմնախնդիրը։
Քամյուի այս գաղափարախոսությունը հանգիստ կարելի է տարածել նաև ժողովուրդների վրա։ Ակնհայտորեն այն միայն մարդկանց չի վերաբերում, այլ նաև հանրույթներին, ազգերին և պետություններին։ Եթե մի հանրույթ հավաքական որոշում է կայացրել՝ լռելյայն զրկվելու պետությունից, ավելի ճիշտ՝ որևէ կերպ չդիմադրելու պետականազրկմանը, ստացվում է՝ գնում է գիտակցված ինքնասպանության՝ իբրև ազգ, հավաքականություն և պետություն։ Այդպիսով՝ հանրույթը փաստորեն լուծում է իր գոյաբանական խնդիրը հօգուտ չգոյության, և որևէ մեկը չի կարող նրան կանգնեցնել։
Մեկ այլ փիլիսոփա էլ՝ դանիացի Սյորեն Կիերկեգորը, որպես մարդկային գոյության աբսուրդի օրինակ՝ բերում է Աբրահամի որդի Իսահակի զոհաբերման աստվածաշնչյան առասպելը, և պարադոքսն այն է, որ սպանության փորձը վերածվում է սրբազան ծիսակատարության, ինչի շնորհիվ Աբրահամը փրկում է իր զավակին՝ Իսահակին։
Մեր դեպքում կա պայմանական Իսահակն էլ, կա զոհասեղանն էլ, բայց այդ սպանությամբ մենք ոչինչ չենք վերադարձնելու, ճիշտ հակառակը՝ կորցնելու ենք, և անդառնալիորեն՝ մի վերջին անգամ։ Ինքնիշխան պետության կորստի հեռանկարը թվում է ինչ-որ հեռավոր, մշուշոտ և անհնարին սցենար, մինչդեռ վերջին տասնամյակներում մեր աչքի առաջ շատ ավելի հզոր ինքնիշխան պետություններ են վերացել քարտեզից։
Ի վերջո, պետության նոմինալ գոյությունը որևէ մեկին պետք չէ։ Սիրիան, Լիբիան, Եմենը, Աֆղանստանը ևս անվանապես գոյություն ունեն և նույնիսկ ՄԱԿ-ի անդամ են, բայց դրանցից որևէ մեկում կենտրոնական իշխանությունը չի վերահսկում երկրի ամբողջ տարածքը, ավելին՝ գործում են տեղական ինքնահռչակ կառավարություններ, զինված խմբեր ու խունտաներ, որոնք սեփական կարգն են սահմանում իրենց զբաղեցրած տարածքներում։
Մեծ եղեռնից հետո ֆրանսիացի գրող Անատոլ Ֆրանսն ասում էր, թե Հայաստանը վերջին շնչում է, բայց կհառնի, իսկ հայերի հեղած արյունից կծնվի մի նոր հերոսական սերունդ։ Հիմա ճիշտ հակառակն է՝ հերոսական սերունդն արյուն հեղեց և նահատակվեց պատերազմում, իսկ վերջին շնչում գտնվող Հայաստանի հառնելու հեռանկարը խիստ մշուշոտ է։
ПОСЛЕДНИЕ ОТ АВТОРА
-
2022-02-28 10:26Кто сегодня помнит, что именно наобещал с приходом к власти Пашинян в сфере внешней политики и дипломатии в числе множества других популистских обещаний социально-экономического характера? Выяснилось, в Министерстве иностранных дел, так же, как и в других сферах, не только растеряны многолетние институциональные традиции, но и дипломатическая служба и межгосударственные контакты стали предметом насмешек. Все это более чем наглядно было продемонстрировано в течение всей 44-дневной войны и после ее окончания – по сей день. Тогда как именно в этот критический период необходима была неустанная внешнеполитическая работа.
-
2022-02-24 13:26Провал правящим большинством проекта заявления, осуждающего «Шушинскую декларацию», - отнюдь не экстраординарный и вполне ожидаемый шаг. Куда более удивительным было бы обратное, поскольку не изменились ни Турция с Азербайджаном, ни наши власти. Армянская дипломатия, в том числе и парламентская, сегодня настолько беззубая и услужливая, что не может позволить себе даже обсудить, а уж тем более - осудить очевидно антиармянский документ. Только заслужившие звание национального героя Азербайджана деятели могут обосновать свой отказ так, как это несколько дней назад сделали члены правящей ГД на заседании комиссии НС по внешним связям.
-
2022-02-24 10:29Кто испытывает боль от потерь в войне? Власть, оппозиция, национальная элита или весь народ? Может, никто? Если бы мы ощущали общую боль утраты, вряд ли после такого тяжелого поражения проявили бы столь недопустимое национальное равнодушие и игнорировали постоянные предупреждения и угрозы. Народ, осознающий потерю, не пошел бы за виновным в ней, не поверил бы более его лжи, сориентировался бы, наконец, что для него важнее: ненависть к предыдущим властям или любовь к государству и Родине.
-
2022-02-22 10:57Системный государственный кризис в стране власти пытаются замаскировать фрагментарными решениями и реформами, приправив их завесой своей легитимности. Тезисы Пашиняна о собственной легитимности на самом деле, конечно же, надуманны и ничтожны, поскольку его решения - от кадровой политики до отраслевых реформ - не сопровождаются публичными обсуждениями.