ԿԱՐԵԼԻ Է ԵՎ ԱՎԵԼԻ ԼԱՎ, ԲԱՅՑ ՈՉ ԱՅՍ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՕՐՈՔ

«Վալդայի միջազգային ֆորումի» ընթացքում պատասխանելով հարցերին, Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը երեկ մի շարք նշանակալի հայտարարություններ է արել, որոնք վերաբերում են Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության տարածաշրջանում իրավիճակի զարգացման հեռանկարներին: Անդրադառնանք ամբողջապես տարածաշրջանում երկարաժամկետ կարգավորման առանցքային թեզերին։

«Այդ պայմանները կարող են ստեղծվել միայն այն դեպքում, եթե երկու կողմերն էլ ընդունեն ձեռք բերված պայմանավորվածությունները որպես երկարաժամկետ, և երկու կողմերից էլ գնահատեն, ցանկանում եմ ընդգծել դա, խաղաղ գոյակցության առավելությունները»,- հայտարարեց Պուտինը:

Ի՞նչ է նշանակում երկու կողմերի միջև պայմանավորվածությունների ընդունումը որպես երկարաժամկետ։ Ռուսաստանի նախագահի կողմից հնչեցմամբ դա նշանակում է, որ և՛ Երևանը, և՛ Բաքուն չպետք է տրվեն պատրանքների, թե իրավիճակն Արցախում կարող է սկզբունքորեն փոխվել տեսանելի ապագայում. այսօր ստեղծված իրադրությունը լոկ նոր ստատուս քվո է 44-օրյա պատերազմի արդյունքներով։

Բաքվի համար դա այն փաստի գիտակցման անհրաժեշտությունն է, որ Արցախի իր կողմից չբռնազավթված մասը փաստացի հայկական տարածք է և այնտեղ ապրող մարդկանց անվտանգությունը երաշխավորված է։ Ինչպես ընդգծեց Պուտինը, ռուս խաղաղապահներն արժանավայել կատարում են իրենց պարտքը, Արցախ է վերադարձել ավելի քան 50 000 փախստական: Իսկ հայկական կողմի համար դա այն գիտակցումն է, որ Հադրութն ու Շուշին կորսված են…

Պուտինը նշեց, որ և՛ Հայաստանում, և՛ Ադրբեջանում կան քաղաքական ուժեր, որոնք դժգոհ են ստեղծված իրավիճակից և կարծում են, որ կարելի էր ավելի լավ անել: «Բայց միշտ ի հայտ է գալիս պատասխանը. «Փորձեք ավելի լավ անել»,- հավելեց Ռուսաստանի առաջնորդը:

Կարելի՞ էր արդյոք ավելի լավ անել։ Ադրբեջանական կողմից այս հարցի պատասխանը թող փնտրեն ադրբեջանցիները։ Ինչ վերաբերում է հայկական կողմի պատասխանին... Ավաղ, Պուտինը իրավացի է։ Ստեղծված իրավիճակում, և ինչը ոչ պակաս, այլ թերևս շատ ավելի կարևոր է, այս իշխանությունների օրոք դժվար թե հնարավոր էր ավելիին հասնել Հայաստանի և Արցախի համար... Դա էր մեր խնդրի էությունն այն ժամանակ, և դա է մեր շարունակվող խնդիրների էությունը հունիսի 20-ի ընտրություններից հետո։

Այնուհետ Պուտինը հայտարարեց, որ որպեսզի ստեղծված իրավիճակը դառնա երկարաժամկետ լուծում, անհրաժեշտ է առաջ շարժվել, այլ ոչ թե ապավինել տարածաշրջանում ռուս խաղաղապահների ներկայության ժամկետի երկարաձգման հնարավորության մասին նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության համապատասխան հոդվածին: «Խնդիրը երկու երկրների միջև հարաբերությունների կարգավորումն է, այ թե որն է ամենակարևորը»,- ասում է ՌԴ նախագահն ու ընդգծում. «Ադրբեջանը շահագրգռված է, որ նորմալ իրականացվի կապը Նախիջևանի հետ, ապասառեցվեն հաղորդակցության ուղիները։ Սա առաջին խնդիրներից մեկն է, որ կանգնած է Հայաստանի առջև»։

Այսինքն, անվանենք իրերն իրենց անուններով, հերթական քայլը պետք է անի Երևանը։ Որպեսզի, ինչպես ասում է Պուտինը, «արդյունավետ տնտեսական կյանք, տարածաշրջանում արդյունավետ փոխգործակցություն հաստատվի, այդ թվում՝ հետագայում նաև Ադրբեջանի հետ»: Ռուսաստանի նախագահի գնահատականներով՝ Երևանը շահագրգռված է ապասառեցնել իր հարաբերությունները նաև Թուրքիայի հետ, և դա, ինչպեսև Բաքվի հետ հարաբերությունների կարգավորումը, «պետք է հանգեցնի գլխավոր նպատակի իրականացմանը. երկու պետությունների անվտանգ գոյակցության և տնտեսական զարգացման պայմանների ստեղծմանը»: «Հնարավոր է արդյոք դա անել, թե՞ ոչ։ Հնարավոր է»,- ընդգծում է Ռուսաստանի առաջնորդը։

Այսինքն, մեկ անգամ եվս նշենք. Պուտինի կարծիքով, որպեսզի ներկայիս իրավիճակը դառնա երկարաժամկետ լուծում ու երաշխավորվի ոչ միայն ռուս խաղաղապահների կողմից, պետք է լրացուցիչ ջանքեր գործադրել։ Այդ տեսանկյունից, Անկարայի և Բաքվի հետ հարաբերությունների կարգավորման համար իր քայլը պետք է անի Երևանը. ապաշրջափակի հաղորդակցության ուղիները Ադրբեջանի արևմտյան շրջանների և նրա նախիջևանյան ինքնավարության միջև:

Երևանը երբեք դեմ չի արտահայտվել հաղորդակցության ապաշրջափակմանը։ Խնդիրը պայմաններն են, և դատելով Փաշինյանի կառավարության զուսպ արձագանքից ու Ալիևի հոխորտալից արտահայտություններից, ապաշրջափակման այն պայմանները, որոնք դրված են բանակցային սեղանին, հիմա ավելի ձեռնտու են Բաքվին, քան Երևանին։ Եվ մենք կրկին վերադառնում ենք խնդրի էությանը. կարելի՞ է արդյոք ձեռնամուխ լինել տարածաշրջանում հաղորդակցության ապաշրջափակմանը ավելի բարենպաստ պայմաններով, քան այն, ինչ առաջարկվում է մեզ հիմա։ Կարելի է։ Բայց ոչ այս իշխանության օրոք։

Սեյրան Օհանյանը երեկ հայտարարեց, որ եթե ինքը հայտնվեր այնպիսի իրավիճակում, որում Նիկոլ Փաշինյանն է, ապա իր համարձակությունը կբավարարեր «ստորագրելու հրաժարականի դիմում և իշխանության բերելու այնպիսի մարդկանց, որոնք կարող են արժանապատիվ ձևով շարունակել բանակցային գործընթացը»։ Հենց երեկ էլ, ըստ ԶԼՄ-ների հաղորդագրությունների, Նիկոլը խորհրդարանում հանդիպել է իր թիմի անդամների հետ՝ ներկա տխուր իրավիճակի քննարկման համար։

Կբավականացնի՞ արդյոք Փաշինյանի համարձակությունը՝ հրաժարական տալու և Հայաստանին նոր հնարավորությունների պատուհան տրամադրելու՝ հանրապետության առջև ծառացած խնդիրները լուծելու համար։ Ծիծաղելի հարց է, այնպես չէ՞։