2021-11-22 09:50
Давид САРКИСЯН
ՀԱՍԿԱՆԱԼ ՀԱՐԵՎԱՆՆԵՐԻ ԵՎ ԲԱՐԵԿԱՄՆԵՐԻ ՕՐԱԿԱՐԳԵՐԸ, ԹԵԼԱԴՐԵԼ ՍԵՓԱԿԱՆԸ
Հայաստանի լարված սահմանային իրավիճակում Ռուսաստանի դանդաղկոտ վարքը հասկանալու համար պետք է թռուցիկ հայացք գցել այդ երկրում և նրա շուրջ կատարվող առանցքային փոխակերպումներին։ Լեհ-բելառուսական սահմանային ճգնաժամը, դոնբասյան հակամարտության սրացումը, աֆղանական հիմնահարցը և դրա սպառնալիքը Միջին Ասիայի կայունությանը, ռուս ընդդիմադիր Ալեքսեյ Նավալնու թունավորման պատճառով Մոսկվայի նկատմամբ կիրառված պատժամիջոցները և մի շարք այլ հիմնախնդիրներ օբյեկտիվորեն մեծ դժվարություն են ստեղծում Ռուսաստանի համար՝ նոր ճակատ բացելու Հարավային Կովկասում։
Այս պայմաններում ՆԱՏՕ-յի անդամ Թուրքիան Կրեմլի համար վերստին դառնում է տարածաշրջանում կարևոր գործընկեր, և այդկերպ և՛ Անկարան, և՛ Մոսկվան փորձում են հակակշռել իրենց նկատմամբ արևմտյան ճնշումներին։ Ռուսաստանն իր միջնորդական առաքելությունն առավելապես իրականացնում է ոչ թե որպես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ, այլ տարածաշրջանում միանձնյա դերակատարման հավակնող երկիր։ Թուրքիան էլ օգտվում է տարածաշրջանում իր ընդլայնված դերակատարությունից՝ թերևս գիտակցելով, որ իր նկատմամբ, որքան էլ լկտիանա, սանկցիաներ չեն սահմանվի, քանի որ ՆԱՏՕ-յում դրանք պետք է կոնսենսուսային լինեն։
Ռուս-թուրքական ավանդական տարածաշրջանային մրցակցությունից անդին՝ այսօր առավել ցցուն են այդ երկու երկրների համադրված շահերը, որոնց միջոցով նրանք հակազդում են ԱՄՆ-ին և Եվրամիությանը՝ յուրաքանչյուրը սեփական նպատակին համահունչ։ Ռազմատեխնիկական պայմանագրերը, հատկապես՝ ռուսական «Ս-400» ՀՕՊ համակարգերի վաճառքն Անկարային, «Աքքույու» ատոմակայանի կառուցումը «Ռոսատոմի» կողմից և մի շարք այլ մեգանախագծեր վկայում են, որ դրանց մասնակիորեն կարող են զոհաբերվել անգամ Ռուսաստանի և Թուրքիայի տարածաշրջանային շահերը Մերձավոր Արևելքում, Հարավային Կովկասում, Կենտրոնական Ասիայում և այլուր։
Փաստն այն է, որ այսօր հարևան Թուրքիան իր վերջին մեկդարյա պատմության ընթացքում ազդեցիկության, հետևաբար՝ կայսերական նկրտումների առումով ամենաբարձր կետում է։ Այդ երկիրը քանիցս հարձակվել է Հայաստանի վրա՝ 1914-ին, երբ Հարավային Կովկասի վրա նրա ներխուժմամբ տեղի ունեցավ Սարիղամիշի ճակատամարտը, ապա՝ 1918-ին և 1920-ին՝ արդեն նորանկախ Հայաստանի Հանրապետության վրա։ 1941-42-ին Թուրքիան իր ցամաքային զորքերը կուտակել էր խորհրդային Հայաստանի և Վրաստանի սահմանին ու սպասում էր Գերմանիայի հաջողությանը՝ ներխուժելու ԽՍՀՄ կովկասյան հանրապետություններ։ Ի վերջո, 1992-93-ին ևս Թուրքիայի քաղաքական առաջնորդները՝ նախագահներ Թուրգութ Օզալն ու Սուլեյման Դեմիրելը հնչեցում էին Հայաստանի ֆիզիկական բնաջնջման սպառնալիքներ:
Հայտնի է, որ այդ ժամանակ ԽՍՀՄ պաշտպանության վերջին նախարար, ԱՊՀ միացյալ զինված ուժերի հրամանատար, ավիացիայի մարշալ Եվգենի Շապոշնիկովը զանգահարել է Անկարա և սպառնացել, որ Հայաստան թուրքական ցամաքային ներխուժման դեպքում կսկսվի երրորդ համաշխարհային պատերազմը: Այսօր հանգամանքները հիմնիվեր այլ են՝ Էրդողանը զգալիորեն ավելի մեծ ախորժակ ունի հարևանների հանդեպ, քան իր նախորդները:
Միաժամանակ, Թուրքիայի մեծացող ազդեցությունը հաշվի առնելով՝ այդ երկրին կարող է սաստել, զսպել կամ կարգի հրավիրել ընդամենը երկու պետություն՝ Ռուսաստանն ու ԱՄՆ-ն, ընդ որում՝ Ռուսաստանը՝ իր Զինված ուժերի հզորությամբ, իսկ Միացյալ Նահանգները՝ տնտեսական կարողություններով և Թուրքիայի դաշինքային կախվածության հանգամանքի ուժով։ Իրողությունը, սակայն, այն է, որ ո՛չ մեկը, ո՛չ մյուսը չեն շտապում զսպել Թուրքիայի ախորժակը, իսկ դա մեզ համար մշտապես ցավալի հետևանքներ է ունենում։
ПОСЛЕДНИЕ ОТ АВТОРА
-
2022-02-28 10:26Кто сегодня помнит, что именно наобещал с приходом к власти Пашинян в сфере внешней политики и дипломатии в числе множества других популистских обещаний социально-экономического характера? Выяснилось, в Министерстве иностранных дел, так же, как и в других сферах, не только растеряны многолетние институциональные традиции, но и дипломатическая служба и межгосударственные контакты стали предметом насмешек. Все это более чем наглядно было продемонстрировано в течение всей 44-дневной войны и после ее окончания – по сей день. Тогда как именно в этот критический период необходима была неустанная внешнеполитическая работа.
-
2022-02-24 13:26Провал правящим большинством проекта заявления, осуждающего «Шушинскую декларацию», - отнюдь не экстраординарный и вполне ожидаемый шаг. Куда более удивительным было бы обратное, поскольку не изменились ни Турция с Азербайджаном, ни наши власти. Армянская дипломатия, в том числе и парламентская, сегодня настолько беззубая и услужливая, что не может позволить себе даже обсудить, а уж тем более - осудить очевидно антиармянский документ. Только заслужившие звание национального героя Азербайджана деятели могут обосновать свой отказ так, как это несколько дней назад сделали члены правящей ГД на заседании комиссии НС по внешним связям.
-
2022-02-24 10:29Кто испытывает боль от потерь в войне? Власть, оппозиция, национальная элита или весь народ? Может, никто? Если бы мы ощущали общую боль утраты, вряд ли после такого тяжелого поражения проявили бы столь недопустимое национальное равнодушие и игнорировали постоянные предупреждения и угрозы. Народ, осознающий потерю, не пошел бы за виновным в ней, не поверил бы более его лжи, сориентировался бы, наконец, что для него важнее: ненависть к предыдущим властям или любовь к государству и Родине.
-
2022-02-22 10:57Системный государственный кризис в стране власти пытаются замаскировать фрагментарными решениями и реформами, приправив их завесой своей легитимности. Тезисы Пашиняна о собственной легитимности на самом деле, конечно же, надуманны и ничтожны, поскольку его решения - от кадровой политики до отраслевых реформ - не сопровождаются публичными обсуждениями.