2021-11-23 15:20
Давид САРКИСЯН
0
ԹՈՒՐՔԸ՝ ԱՆՓՈՓՈԽ, ՄԵՆՔ՝ ԱՆՈՒՂՂԵԼԻ
Վերջին մեկ տարում շատ զուգահեռներ են տարվել հայաստանյան ներկայիս բարոյալքված վիճակի և Հայաստանի առաջին Հանրապետության անկման փուլի, հատկապես՝ 1920-ի թուրք-հայկական երկրորդ պատերազմի միջև։ 1920-ի սեպտեմբերից նոյեմբեր՝ 44-օրյա պատերազմից ճիշտ մեկ դար առաջ, թուրք զորահրամանատար Քյազիմ Կարաբեքերի խուժանին դիմակայող մեր բանակը փաստացի կազմալուծված վիճակում էր։ Մի կողմից՝ թիկունքում հայ բոլշևիկներն իրենց բարոյալքող քարոզչությամբ, մյուս կողմից՝ մի քանի տարի առաջ վերապրած ցեղասպանությունը թուրքական կանոնավոր զորքին հաղթելու կամ անգամ դիմադրելու հնարավորություն չէին թողնում։
Եվ քանի որ թուրք ազգի հոգեկերտվածքը կայսերական հիշողություն ունի և սիրում է հիմնվել պատմական խորհրդանշանների վրա, 44-օրյա պատերազմի հանգամանքները զարմանալիորեն միանման էին 1920-ի պատերազմի հետ՝ պատերազմի սկզբի և ավարտի թվական ճշգրտությամբ, ներսից տարվող քայքայիչ քարոզով, թե իբր Թուրքիան ու Ադրբեջանն արդեն որակապես այլ, խաղաղասեր երկրներ են, և այլն։ Մինչդեռ թվում էր՝ անկախ պետականությունը, հաղթողի հոգեբանությունը, ցեղասպանվածի բարդույթի հաղթահարումը պետք է մեզ որակապես այլ քայլերի մղեին՝ ոչ մի դեպքում թույլ չտալով մեկդարյա վաղեմության ճակատագրական սխալների կրկնությունը։
Այդ սխալների կրկնության արդյունքում Թուրքիան մեր տարածաշրջանում հասել է վերջին մեկ հարյուրամյակում աննախադեպ մեծ ներկայացվածության՝ ընդլայնելով իր ազդեցությունն Ադրբեջանում և Վրաստանում, ուղղակիորեն ներազդելով նաև հայաստանյան գործընթացների վրա։ Հարևան Իրանը զգուշավորությամբ է վերաբերվում թուրքական «3+3» տարածաշրջանային նախաձեռնությանը։ Իրանի և Թուրքիայի միջև դարեր ի վեր առկա տարածաշրջանային մրցակցության ներկա փուլը կարող է որոշակիորեն մեղմվել Էրդողանի՝ Թեհրան սպասվող այցի արդյունքներով։ Թուրք-իրանական հարաբերությունների ջերմացումը հասկանալիորեն մեր շահերից չի բխելու։
Երբ 44-օրյա պատերազմի օրերին շատ փորձագետներ մտավախություն էին հայտնում, որ Ադրբեջանի թիկունքին կանգնած Թուրքիայի հիմնական նպատակը ոչ այնքան Արցախն է, որքան Հայաստանի հարավի բռնազավթումը, պարզամիտները հակադարձում էին՝ կարծելով, թե ճանաչված պետությունների սահմաններն անձեռնմխելի են։ Մինչդեռ Օսմանյան կայսրության փլուզումից և քեմալական Թուրքիայի առաջացումից ի վեր պանթուրանական ծրագիրը շարունակում է մնալ նույնը՝ Նախիջևանը ցամաքով միացնել Ադրբեջանին։ Պարզվում է՝ Հայաստանի իշխանությունն ու հայ ժողովուրդն առանձնապես խնդրահարույց չի համարում այս ծրագրի իրականացումը, ավելին՝ այն համարում է տարածաշրջանի ապաշրջափակման մի մաս։
Հայաստանն այսօր մեծագույն ցանկության դեպքում այլևս ի զորու չէ հասնելու Թուրքիայի մասնակցության բացառմանը տարածաշրջանային գործընթացներին։ Ներքին վախերից ելնելով՝ Երևանը վաղուց արդեն չի խոսում, օրինակ, Արցախի ճանաչման մասին՝ որպես միջազգային իրավունքի լիիրավ սուբյեկտ։ Նման խոշորածավալ ագրեսիայի ենթարկված ցանկացած երկիր իր դաշնակիցների միջոցով կփորձեր Արցախի հարցով տրիբունալի ստեղծում նախաձեռնել, ինչպես բոսնիական պատերազմի դեպքում, սակայն Հայաստանը, պարզվում է, անգամ Միջազգային քրեական դատարանի կանոնադրությունը չի վավերացրել, հետևաբար՝ չի կարող գնալ այդ քայլին։ Հետաքրքրական է՝ փաշինյանական վարչակարգի իրավախորհրդատուները գաղափար ունե՞ն սովորութային նորմերից, տեղյա՞կ են, որ, օրինակ, կարող են քրեական հետապնդում իրականացնել և միջազգային հետախուզում հայտարարել Արցախում մեր դեմ կռված ահաբեկիչների և ռազմական հանցագործների դեմ։
Եթե մեր իշխանությունը պնդում էր, որ 44-օրյա պատերազմը կազմակերպվել և հրահանգավորվել է Թուրքիայի ԶՈՒ Գլխավոր շտաբի կողմից, կարևորագույն որոշումները ևս ընդունվել են Անկարայում, ապա փոխանցվել Բաքվին, ո՞ւր է Թուրքիայի պատասխանատվության գոնե հպանցիկ հիշատակումը։ Ինչպես երևում է, ռուսական կամ իրանական հակազդեցությունը Թուրքիային բնավ բավարար չէ, և այդ հանգամանքի ուժով էլ Անկարան մեր տարածաշրջանում ավելի լկտի արկածախնդրությունների է դիմում։
ПОСЛЕДНИЕ ОТ АВТОРА
-
2022-02-28 10:26Кто сегодня помнит, что именно наобещал с приходом к власти Пашинян в сфере внешней политики и дипломатии в числе множества других популистских обещаний социально-экономического характера? Выяснилось, в Министерстве иностранных дел, так же, как и в других сферах, не только растеряны многолетние институциональные традиции, но и дипломатическая служба и межгосударственные контакты стали предметом насмешек. Все это более чем наглядно было продемонстрировано в течение всей 44-дневной войны и после ее окончания – по сей день. Тогда как именно в этот критический период необходима была неустанная внешнеполитическая работа.
-
2022-02-24 13:26Провал правящим большинством проекта заявления, осуждающего «Шушинскую декларацию», - отнюдь не экстраординарный и вполне ожидаемый шаг. Куда более удивительным было бы обратное, поскольку не изменились ни Турция с Азербайджаном, ни наши власти. Армянская дипломатия, в том числе и парламентская, сегодня настолько беззубая и услужливая, что не может позволить себе даже обсудить, а уж тем более - осудить очевидно антиармянский документ. Только заслужившие звание национального героя Азербайджана деятели могут обосновать свой отказ так, как это несколько дней назад сделали члены правящей ГД на заседании комиссии НС по внешним связям.
-
2022-02-24 10:29Кто испытывает боль от потерь в войне? Власть, оппозиция, национальная элита или весь народ? Может, никто? Если бы мы ощущали общую боль утраты, вряд ли после такого тяжелого поражения проявили бы столь недопустимое национальное равнодушие и игнорировали постоянные предупреждения и угрозы. Народ, осознающий потерю, не пошел бы за виновным в ней, не поверил бы более его лжи, сориентировался бы, наконец, что для него важнее: ненависть к предыдущим властям или любовь к государству и Родине.
-
2022-02-22 10:57Системный государственный кризис в стране власти пытаются замаскировать фрагментарными решениями и реформами, приправив их завесой своей легитимности. Тезисы Пашиняна о собственной легитимности на самом деле, конечно же, надуманны и ничтожны, поскольку его решения - от кадровой политики до отраслевых реформ - не сопровождаются публичными обсуждениями.