2021-12-07 10:50
Ашот АРАМЯН
0
ԱՂԵՏԻ ԳՈՏԻ. ԿԵՍ ԿՅԱՆՔ ԱՐԺԵՑԱԾ ՎԵՐԱԿԵՆԴԱՆԱՑՈՒՄ
Ժամանակավոր և վթարային կացարանները առ այսօր պահպանված իրողություններ են
33 տարի առաջ Սպիտակի երկրաշարժը ցնցեց երկիրը։ Բայց այն ժամանակ դա անծայրածիր, ահռելի երկիր էր՝ վիթխարի ռեսուրսներով, թեև նրա գոյությունը մոտենում էր ավարտին։ Պատմական հեռանկարում…
Ըստ պաշտոնական տվյալների՝ 1989-2008 թվականներին խորհրդային, պետական և միջազգային կազմակերպությունների ֆինանսավորմամբ լուծվել է շուրջ 60 հազար մարդու բնակարանային հարցը: ԽՍՀՄ փլուզումից հետո միայնակ մնալով սարսափելի աղետի հետևանքների առջև՝ փոքրիկ Հայաստանը, ընդ որում լինելով պատերազմի վիճակում, փորձում էր հաղթահարել աղետի գոտու վերականգնման խնդիրը։ Ստացվեց շատ տևական, հաճախ քաոսային և հիմնականում՝ ֆինանսավորման մնացորդային սկզբունքով։ 2008 թվականին մեկնարկեց աղետի գոտու անօթևան ընտանիքներին ցուցաբերվելիք պետական աջակցության ծրագիրը, որի շահառուն դարձավ 5381 մարդ Լոռու և Շիրակի մարզերում:
Իշխանությունները պարբերաբար հայտարարում էին, թե մենք վերջնականապես հրաժեշտ ենք տվել «աղետի գոտի» բուն հասկացությանը, բայց հետո պարզվում էր, որ տարերքի մոլեգնության հետևանքով անօթևան մնացածները շարունակում են փոխհատուցիչ բնակտարածք ստանալ պետությունից։ Այսպես, և՛ 2019, և՛ 2020 թվականներին աղետի գոտում դեռևս մնացել էին փտած տնակներում ապրող ընտանիքներ, թեև հերթական անգամ հայտարարվել էր, թե Հայաստանի իշխանությունները ծրագրում են 2020-ին վերջնականապես լուծել 1988-ի երկրաշարժի հետևանքով անօթևան մնացած բոլոր մարդկանց տանիքով ապահովելու հարցը։ Հայաստանի 2020 թվականի պետբյուջեով աղետի գոտուն հատկացվել էր 3 մլրդ դրամ։ Այդ գումարով պետք է լուծվեին մնացած 226 ընտանիքների բնակարանային խնդիրները, որոնց նկատմամբ ՀՀ կառավարությունը դե յուրե պարտավորություններ ունի։
Փաստորեն, 2018 թվականին իշխանության եկած Փաշինյանի կառավարությանը մնում էր «վերջին զարկով» ավարտին հասցնել երկրաշարժի գոտու ընտանիքների բնակարանային ապահովման ծրագիրն ու գեղեցիկ ձևով իրեն վերագրել «աղետի գոտի» հասկացությունը մեր կյանքից վերացնելու դափնիները։ Սակայն տարբեր պատճառներով, այդ թվում՝ բյուջեում ներառված կապիտալ շինարարության ծրագրերի քրոնիկ թերակատարման պատճառով, մենք այսօր էլ՝ 3,5 տարի անց, չենք կարող լիարժեք արձանագրել, որ երկրում չի մնացել ոչ մի ժամանակավոր կացարան և ոչ մի մարդ, ում առջև պետությունը չի կատարել բնակարան հատկացնելու իր պարտավորությունները:
Այստեղ պետք է առանձնահատուկ ընդգծել նաև ժողովրդագրական գործոնը, որը թույլ չի տալիս լրացնել մարդկային աշխատանքային ռեսուրսների պակասուրդը։ Հայտնի է, որ միայն այս տարվա 9 ամիսների ընթացքում Հայաստանից հեռացել է ավելի քան 103,5 հազար մարդ, իսկ միայն օդային ճանապարհով արտագաղթի բացասական սալդոյի տեմպերը 3 ամսում աճել են 33%-ով, և դա վատթարագույն ժողովրդագրական ցուցանիշն է 2010 թվականից ի վեր։ Դեպոպուլյացիան լրջորեն թուլացնում է մեր երկիրը, թույլ չտալով հաղթահարել վերջին տարիներին հասունացած լուրջ մարտահրավերները։ Պարզ ասած, երկրում տարրականորեն չեն բավականացնում աշխատող ձեռքերը։ Ավաղ, մենք այդպես էլ չտեսանք ներկայիս իշխանությունների խոստացած ո՛չ հայրենադարձությունը, ո՛չ էլ շինարարական բումը։
Եվ այսպես, ի՞նչ վիճակ է ստեղծվել աղետի գոտում Սպիտակի երկրաշարժի 33-րդ տարելիցի նախօրեին։ Ինչպես արդեն նշեցինք, ծրագրի հերթական, եզրափակիչ փուլը մեկնարկել է 2020 թվականին և պետք է ամբողջությամբ կատարված լիներ 2021 թվականի վերջին։ Այս երկու տարիների ընթացքում բնակարանով պետք է ապահովված լինեին ոչ թե ավելի վաղ նշված 226, այլ 242 ընտանիքներ, քանի որ այս ժամանակահատվածում որոշ բնակիչների հաջողվել է դատական կարգով վերականգնել պետությունից բնակարան ստանալու իրենց իրավունքը:
Այդ ընտանիքներից 214-ը, ինչպես տեղեկացրեցին «ԳԱ»-ի թղթակցին Քաղաքաշինության կոմիտեում, բնակարանային խնդիրը լուծելու համար պետական բյուջեից ստացել են 3,37 մլրդ դրամ։ Մնացած 28 ընտանիքները Շիրակի մարզի Ջրաձոր համայնքի բնակիչներն են, որոնց բնակարանային խնդրի լուծման և ֆինանսավորման հարցը կքննարկվի կառավարության 27.08.2010 թ. թիվ 1411-Լ որոշման շրջանակներում: Բանն այն է, որ Կապսի ջրամբարի կառուցման հետ կապված՝ նախատեսվում է Ջրաձորի բնակիչների վերաբնակեցում նորակառույց գյուղում և նրանց հարցը կլուծվի համակողմանիորեն: Հավելենք, որ Կապսի ջրամբարի կառուցման նախագիծը ԽՍՀՄ փլուզումից հետո վերսկսվել է 2014-ին և ներկայումս ընթանում է մրցութային գործընթաց։ Տներ կառուցելու և ջրաձորցիներին նոր գյուղում վերաբնակեցնելու համար կպահանջվեն շուրջ 5 մլրդ դրամ բյուջետային միջոցներ։
Քաղաքաշինության կոմիտեում համարում են, որ ծրագրի շրջանակներում ձևավորված պետական պարտավորություններն այդքանով կավարտվեն, սակայն արդարացիորեն ուշադրություն են դարձնում որոշ էական հանգամանքների վրա: Բանն այն է, որ ծրագրի ավարտից հետո աղետի գոտում դեռևս չլուծված կմնան ոչ հիմնական շինություններում (տնակներում) և տեխնիկական անբավարար վիճակում գտնվող (վթարային) բնակֆոնդում ապրող քաղաքացիների բնակարանային խնդիրները։
2021-2026 թվականների կառավարական ծրագրում տնակների, ժամանակավոր կացարանների մասով նախատեսված է իրավական հիմքեր ստեղծել երկրաշարժից հետո տեղադրված և կառուցված ավելի քան 7000 ոչ հիմնական շինություններում բնակվող ընտանիքների վերաբնակեցման համար, միաժամանակ իրականացնելով այդ շինություններից ազատվելու և աղետի գոտու տարածքում քաղաքաշինական միջավայրը վերականգնելու գործընթաց: Այն բանից հետո, երբ կառավարությունը կկողմնորոշվի այդ խնդրի նկատմամբ մոտեցումների հարցում, նոր ծրագրի բուն մեկնարկը փուլ առ փուլ կսկսվի միայն 2023 թվականից, ընդ որում որպես առաջնահերթություն կդիտարկվեն վերաբնակեցման կարիք ունեցող այն ընտանիքները, որոնք բնակվում են պետությանը և համայնքներին պատկանող հողերի վրա տեղադրված/կառուցված ժամանակավոր կացարաններում:
Իսկ ինչ վերաբերում է վթարային բնակֆոնդին, ապա կառավարությունը մտադիր է մշակել իրավական հիմքեր և նպատակային ծրագրեր, ինչպես նաև կողմնորոշվել խնդրի փուլային լուծման նկատմամբ մոտեցումների և սկզբունքների հարցում, ինչի մեկնարկը նախատեսվում է 2024 թվականից ոչ շուտ: Մասնավորապես, մինչև 2026 թվականը նախատեսվում է սկսել 4-րդ աստիճանի վնասվածքներով բազմաբնակարան շենքերի 70%-ի խնդրի լուծումը։ Ընդհանուր առմամբ, ըստ Քաղաքաշինության կոմիտեի տվյալների, հանրապետությունում այսօր առկա են 3-րդ և 4-րդ աստիճանի վթարայնությամբ շուրջ 620 բազմաբնակարան շենքեր և ավելի քան 1200 բնակելի տներ, որոնց բնակիչները ամեն րոպե ենթարկվում են վտանգի…
Ինչևէ, 33 տարի առաջ մոլեգնած տարերքի հետևանքներից հրաշալի ապաքինում տեղի չունեցավ։ «ԳԱ»-ն այն ժամանակից ի վեր հարյուրավոր հոդվածներ է գրել՝ պնդելով, մասնավորապես, որ աղետի գոտու խնդիրների լուծմանը նկատմամբ պետք է ցուցաբերել համակողմանի մոտեցում, այլ ոչ թե սահմանափակվել այդ ցավի դեմ մեկանգամյա «սպեղանիներով»։ Այսինքն շեշտը պետք է դրվեր ոչ միայն բնակարանները շահագործման հանձնելու, այլև հիմնականում պահպանված արտադրական հզորությունների կայուն գործունեությունն ապահովելու վրա, չենք խոսում արդեն նոր ձեռնարկություններ հիմնելու մասին։ Այս սկզբունքից շեղվելու հետևանք դարձավ, մասնավորապես, այն իրավիճակը,երբ պետությունից բնակարաններ ստացողները բնակարանամուտից կարճ ժամանակ անց, չունենալով աշխատանք և, համապատասխանաբար, ունենալով փողի կարիք, վաճառում էին դա և վերադառնում խարխլված տնակներ։ Ապրում են այնտեղ առ այսօր։
Մեզ պետք էր ոչ թե «հրշեջ թիմ», այլ համակարգված ազդեցություն իրավիճակի վրա։ Իսկ արագ ու իրական վերածննդի աղբյուր կարող էին լինել միայն կայուն սեփական ռեսուրսները, այն է՝ աշխատող արդյունաբերությունը։ Միայն դա կարող է ապահովել մարդկանց աշխատատեղերով, մշտական եկամուտներով, և միայն գործող արտադրությունը կարող է հարկերի ու վճարումների տեսքով հագեցնել ինչպես պետական, այնպես էլ տեղական բյուջեն, որոնք նորից ու նորից կներդնեին այդ միջոցները վերականգնողական աշխատանքների մեջ։
ПОСЛЕДНИЕ ОТ АВТОРА
-
2024-11-22 09:32Пашинян, наконец, догадался, что информация, которой его бережно вскармливают подчиненные, сильно приукрашена и мало соприкасается с действительностью. К примеру, ему доложили, что в таком-то селе детсад откроется в октябре, и он обещал это жителям и еще и написал об этом в соцсетях, но уже ноябрь на исходе, а детсад не работает. «Получается, что я солгал», - заявил премьер. Это дало ему повод на заседании правительства 21-го ноября пригрозить тем, кто даст ему ошибочную, непроверенную информацию, что отныне они будут нести за это личную ответственность…
-
2024-11-21 10:22Неродившихся телят обменяли на пчел, а российским свиньям поставили шлагбаум Судя по вынесенным на заседание правительства 21 ноября вопросам, различные министры продолжают терзать многострадальный госбюджет на этот год, внося в него многочисленные поправки, перераспределения, дополнения и изменения. Спрашивается, зачем тогда принимать бюджет, который после этого, между прочим, становится законом, если к концу срока его действия он становится практически неузнаваемым…
-
2024-11-20 10:15В Ереване наградили победителей международной олимпиады по микроэлектронике 18 ноября Ереван принял 34-х участников (из них 10 представляли Армению) финального этапа 19-й ежегодной международной олимпиады по микроэлектронике из 16-ти стран. А всего в борьбу за призы на первоначальном этапе включились 332 студента из США, ОАЭ, Бразилии, Израиля, Италии, Ливана, Иордании, Чили, Португалии, России, Сербии, Вьетнама, Франции, Шри-Ланки, Перу и, конечно же, из Армении. В тот же день были подведены итоги и объявлены победители проведенного 15-го ноября в Учебном департаменте ЗАО «Синопсис Армения» финального этапа…
-
2024-11-19 09:19Армения выпала из одного МТК, на очереди – другой? Кажется, уже всем ясно, что, скорее, ад замерзнет, чем бакинский диктатор устранит «кольца анаконды», удушающие Армению. Всем, у кого коэффициент умственного развития находится на уровне несколько выше комнатной температуры. Увы, к их числу никак не отнесешь абсолютное большинство представителей действующей власти и лично Пашиняна, которые безосновательно еще на что-то надеются…
ПОСЛЕДНЕЕ ПО ТЕМЕ
-
2021-09-27 20:16Կապիտուլյանտի խղճին ծանրացած են հազարավոր կյանքեր 2020 թ. հոկտեմբերի 10-ին մարտական գործողությունների ժամանակ զոհված Արման Արզումանյանը 8 երեխաների հայր էր, որոնցից 5-ը՝ անչափահաս: Արզումանյանը որպես կամավոր մասնակցել է Արցախյան առաջին ազատամարտին, ապա 2016-ի Քառօրյա պատերազմին: 44-օրյա պատերազմին էլ կամավոր գնաց:
-
2020-08-07 18:15Անբաժան զուգահեռներ Հայաստանում և Լիբանանում տեղի ունեցած աղետների միջև «Դու ինչ է, մտադիր ես մեկնել Բեյրո՞ւթ». Հոլիվուդյան այս հանրահայտ հումորային կաղապարը, որպես կանոն, ուղղված էր բազմազան հանդերձավորմամբ գերբեռնված, իսկ երբեմն էլ նաև զինված ամերիկացիներին, որոնք ընդամենը պատրաստվում էին որսի գնալ, մեկնել քաղաքից դուրս կամ մանր քրեական հաշվեպարզումի։
-
2019-09-12 10:49Շիրակի մարզում 114 բազմաբնակարան շենքեր վթարային են համարվում ու, չնայած այս հանգամանքին, վերջին անգամ մարզում 2003–ին են վթարայինների ամրակայման աշխատանքներ կատարվել։ Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում այս մասին ասաց Շիրակի մարզի քաղաքաշինության վարչության պետ Ալբերտ Մարգարյանը։