ՍՊԻՏԱԿ ԵՎ ԲԵՅՐՈՒԹ. ԱՂԵՏԻ ԵՐԿՈՒ ԳՈՏԻ՝ ՄԵԿ ՃԱԿԱՏԱԳԻ՞Ր
Անբաժան զուգահեռներ Հայաստանում և Լիբանանում տեղի ունեցած աղետների միջև
«Դու ինչ է, մտադիր ես մեկնել Բեյրո՞ւթ». Հոլիվուդյան այս հանրահայտ հումորային կաղապարը, որպես կանոն, ուղղված էր բազմազան հանդերձավորմամբ գերբեռնված, իսկ երբեմն էլ նաև զինված ամերիկացիներին, որոնք ընդամենը պատրաստվում էին որսի գնալ, մեկնել քաղաքից դուրս կամ մանր քրեական հաշվեպարզումի։
Արդեն տասնամյակներ շարունակ բազմաչարչար, հակասություններից ծվատվող Լիբանանի մայրաքաղաքը դարձել է տարբեր ուժերի անհաշտ հակամարտության, քաղաքացիական պատերազմների և ահաբեկչության, մի խոսքով՝ թեժ և ծայրաստիճան անկայուն կետի խորհրդանիշը երկրագնդի վրա: Այսօր դրանց գումարվել են տնտեսական խնդիրները, գործադուլներն ու գործազրկությունը, քաղաքացիական բախումները՝ ճանապարհների արգելափակումով ու հրաձգությամբ, ընդ որում է՛լ ավելի ծանրացած COVID-19-ի համաճարակի մոլեգնությամբ։ Եվ ահա օգոստոսի 4-ին հզոր պայթյուն է որոտում Բեյրութի ծովային նավահանգստում։ Բեյրութը հայտարարված է աղետի գոտի։ Զգացողական հիշողության մեջ անմիջապես հառնեց աղետի մեկ այլ գոտու՝ մեր Սպիտակի երկրաշարժի արդյունքում տեղի ունեցածի պատկերը…
Իհարկե, ողբերգության մասշտաբներով Բեյրութն ու Սպիտակը անհամեմատելի են, բայց եթե ելնենք մեր անցանկալի, բայց հարկադիր ձեռք բերած փորձից, Լիբանանի մայրաքաղաքը դատապարտված է վերականգնման ծանր ու քրտնաջան գործընթացի տարիների, եթե ոչ տասնամյակների։ Ընդհանուր վնասը Լիբանանի իշխանությունները գնահատում են 3-5 մլրդ դոլար (այլ գնահատականներով՝ մինչև 15 մլրդ դոլար), իսկ դա երկրի ՀՆԱ-ի գրեթե 10%-ն է: Մայրաքաղաքի նահանգապետ Մարվան Աբբուդի խոսքերով՝ պայթյունից այս կամ այն չափով վնասվել է քաղաքի կեսը (մեր կողմից նշենք, որ հիմնովին ավերված է երկրի կարևորագույն նավահանգստային ենթակառուցվածքը, որն ընդունում էր ներկրվող ապրանքների, այդ թվում շինանյութերի զգալի մասը), ավելի քան 300 հազար մարդ մնացել է անօթևան, իսկ քաղաքը, ինչպես ժամանակին Սպիտակը կամ Գյումրին, ասես մարտական գործողությունների գոտի լինի: Բեյրութը հայտարարվել է աղետի շրջան, սահմանվել է արտակարգ դրության ռեժիմ, և իշխանություններն այսօր լուծում են բնակչության կենսական խնդիրները՝ տուժածներին սնունդ և գոնե ինչ-որ ժամանակավոր ապաստան տրամադրելու հետ կապված:
Մեր փորձով կարող ենք կանխատեսել տվյալ դեպքում այն ձևակերպման ընդունելիությունը, որն ասում է, թե «չկա աշխարհում ավելի մշտական բան, քան ժամանակավորը», քանզի Հայաստանում առ այսօր, երկրաշարժից 32 տարի անց, մի քանի հազար ընտանիք դեռևս ապրում է պիտանիության բոլոր ժամկետները սպառած «տնակներում»։ Ի դեպ, Բեյրութում ավերածությունները է՛լ ավելի զգալի կլինեին,եթե չլիներ հարվածային ալիքի մի մասն իր վրա վերցրած և դրա հետևանքով ամբողջությամբ ավերված հացահատիկային խոշոր էլեվատորի բազմահարկ շենքը։ Արդյունքում ցորենի մոխրացած ռազմավարական պաշարը պայմանավորեց ևս մեկ լուրջ ռիսկ. իշխանությունները հայտարարել են պարենի հնարավոր անբավարարության մասին, քանի որ առանց այդ էլ տնտեսական խոր ճգնաժամ ապրող երկրում մնացել է ընդամենը մեկ ամսվա հացահատիկ:
Հայաստանի համար Լիբանանի վիշտը կրկնակի հասկանալի է. չէ՞ որ այդ երկրում ապրում է ընդարձակ հայ համայնք, որը տասնամյակներ շարունակ կառուցել է իր ազգային, կուսակցական, բարեգործական, կրոնական, կրթական, մշակութային և մարզական կառույցները, որոնք զգալի վնաս են կրել պայթյունի հետևանքով: Բացի այդ, մեր հայրենակիցներից շատերը մնացել են անօթևան, նրանցից 11-ը, ըստ վերջին տվյալների, զոհվել են, ևս 250-ը՝ տարբեր աստիճանի վնասվածքներ ստացել: Ամենամեծ վնասը կրել հայաբնակ Բուրջ Համուդ թաղամասը։ Լիբանանի ՀՅԴ ԿԿ անդամ Հակոբ Հավաթյանի խոսքերով՝ նյութական վնասն աննախադեպ է։
Այն, որ Բուրջ Համուդը և ընդհանրապես Լիբանանի մայրաքաղաքը կստանան համաշխարհային, այդ թվում՝ համահայկական համակողմանի աջակցություն, կասկածից վեր է։ Մինչ վարչապետ Փաշինյանը իր մամուլի խոսնակի շուրթերով բավականին զավեշտալի կերպով փորձում էր պարզաբանել, որ Հայաստանից մարդասիրական օգնությամբ ինքնաթիռը կմեկնի միայն օգոստոսի 8-ին, այսինքն աղետից չորս օր անց (մինչդեռ նման դեպքերում թանկ է գրեթե ամեն րոպեն) քանի որ պետք է, իբր, սպասել տուժածների «կարիքների գնահատմանը» (հավանաբար Փաշինյանի աշխատակազմի համար իսկապես յոթ փակի տակ պահվող գաղտնիք են նման իրավիճակներում անհրաժեշտ ապրանքները), արդեն Բեյրութ էին թռչում մարդասիրական բեռով ինքնաթիռներ, բժիշկներ ու փրկարարներ Ֆրանսիայից և Ռուսաստանից, իսկ բազմաթիվ այլ երկրներ հապշտապ պատրաստում էին համանման առաքելություններ։ Դեռ լավ է, որ, ինչպես միշտ (օրինակ, «հայկական ծիրան» գործողության ժամանակ, երբ կառավարությունը կրկին անտեսեց խնդիրը), չհիասթափեցրին և օպերատիվ օգնություն ցուցաբերեցին հայ մեծահարուստներն ու մեկենասները. մասնավորապես՝ Սամվել Կարապետյանի «Տաշիր» հիմնադրամը 200 հազար դոլար է հատկացրել Բեյրութի Սուրբ Գևորգ հայկական եկեղեցու վերականգնման համար, ևս 10.000-ական դոլար նրանից կստանան պայթյունից զոհվածների ընտանիքները՝ առանց բացառության, իսկ «Գագիկ Ծառուկյան» հիմնադրամը տուժածներին կուղարկի 100 մլն դրամ, այսինքն՝ նույնպես մոտ 200 հազար դոլար։
Մեզ նույնպես ժամանակին թվում էր, թե ընդգրկված լինելով հսկայական կայսրության կազմում և ընդ որում բազմազան օգնություն ստանալով գրեթե ողջ աշխարհից, տարերքի հետևանքները կարելի կլինի հաղթահարել երկու-երեք տարվա ընթացքում։ Չէ՞ որ ով ասես ու ինչ ասես, որ չէր կառուցում Սպիտակի երկրաշարժի աղետի գոտում։ Ողջ աշխարհն այն ժամանակ օգնության հասավ մեզ, և այդպես էլ մնաց՝ մինչ օրս կանգնած «իտալական ավանի», «ուկրաինական թաղամասի», «ֆրանսիական և չեխական դպրոցների», «նորվեգական ու ավստրիական հիվանդանոցների», «ֆիննական պոլիկլինիկայի», «ռուսական, ուզբեկական և էստոնական բնակելի թաղամասերի» տեսքով։
Սպիտակի երկրաշարժի գոտում կարճ ժամանակաՀԱՏՎԱԾում հզորագույն շինարարական բազա կենտրոնացվեց ողջ Խորհրդային Միությունից. ո՛չ շինանյութի, ո՛չ էլ կադրերի պակաս չենք չունեինք։ Այդուհանդերձ Միության փլուզմանը նախորդած 3 տարիների ընթացքում գոտին վերականգնվեց հազիվ 10-15%-ով, չենք խոսում արդեն հետագա տեմպերի մասին։ Վախենամ, որ Բեյրութի պարագայում նույնպես, որը չունի անվերջանալի ռեսուրսներով հսկայական երկրի կազմում ընդգրկվածության առավելությունները, պետությունը ստիպված է լինելու բախվել ավերվածի վերականգնման ծանր ու երկարատև ժամանակահատվածի, և կյանքն այնտեղ դեռ երկար ժամանակ հնարավոր չի լինի անվանել նորմալ։ Այս առնչությամբ միանգամայն տրամաբանական է թվում նախկին փոխվարչապետ Արմեն Գևորգյանի առաջարկը՝ շտապ նախապատրաստելու ժամանակավոր կացարաններ և հյուրանոցային դատարկ համարներ, պատմական հայրենիք տեղափոխվել ցանկացողներին ընդունելու համար:
Բեյրութի պարագայում իրավիճակը բարդանում է նաև նրանով, որ այդ երկրի ազգային արդյունաբերությունն աննշան է, և շատ բան էր ներկրվում ներկայումս ավերված ծովային նավահանգստի միջոցով։ Այսպիսով, բնակարանների անմիջական վերականգնման (կանգուն մնացած շենքերի ամրացում և նորերի կառուցում, ընդ որում առաջինը շատ ավելի էժան է նստում, քան դրանց քանդումը, փլատակների հետագա մաքրումն ու տեղում նոր տների կառուցումը) և տնտեսական գոնե ինչ-որ ակտիվության համար երկրի իշխանություններից նախ բավականաչափ ժամանակ կպահանջվի ափամերձ տարածքի տարրական մաքրման, փլատակների դուրսբերման և նավահանգստային ենթակառուցվածքի նվազագույն կարգավորման համար, որպեսզի այն կարողանա ընդունել քաղաքի վերականգնման համար անհրաժեշտ բեռները (օդային փոխադրումները, բնականաբար, չափազանց թանկ են նստում)։
Ընդ որում, ինչպեսև Սպիտակի երկրաշարժի դեպքում, պետությունը պարտավոր կլինի բնակարաններով ապահովել պայթյունի ժամանակ դա կորցրած բոլոր անձանց, իսկ մենք հիշում ենք, որ ժամանակին մեզ մոտ բնակարանի կարիք ունեցող քաղաքացիները բաժանված էին ամբողջ 30 կատեգորիայի (փոխհատուցման կհավակնեն և՛ մասնավոր ընկերությունները, և՛ գրասենյակներն ու կազմակերպությունները, որոնց սեփականությունը քանդվել է, ինչը չկար խորհրդային սոցիալիստական Հայաստանում)։ Լիբանանում արդեն կարծիքներ են հնչում, որ «միակ լուծումը ԱՄՀ-ի հետ համագործակցությունն է», իսկ դա, ինչպես մենք գիտենք, գործնականում նշանակում է երկրի բազմամյա պարտքային գերկախվածություն, ինչն ուղեկցվում է այդ միջազգային դոնորական կազմակերպության տարբեր և բնավ ոչ միշտ ազգային շահերից բխող պահանջներով։
ПОСЛЕДНИЕ ОТ АВТОРА
-
2023-02-01 09:32734Разрыв между импортом и экспортом стремительно растет! В последний день января Статкомитет Армении (Armstat) обнародовал макроэкономические показатели всего 2022 года в сравнении с 2021 годом. Сразу скажем, что Армения в полной мере продолжает пожинать позитивные плоды от «понаехавших» в нашу страну и их капиталов в результате специальной военной операции России на Украине, хотя устойчивым и долговременным этот фактор считать нельзя…
-
2023-01-31 10:341310В последнее время Пашинян что-то часто стал пенять на свои ошибки. В своем новогоднем обращении он пожаловался на то, что допускает ошибки из-за великой и неизбывной любви к народу, которая нет-нет да и затмевает его разум. А в обращении по случаю Дня армии он заявил, что «нестабильная обстановка в сфере безопасности несет с собой новые вызовы, которые иногда провоцируют ошибки». Сразу вслед за этим последовало извинение за трагедию в воинской части в Гегаркунике. Это дорогого стоит, ведь можно сказать, что до сих пор считавший себя безгрешным «мессия» чуть ли не покаялся. Другое дело, что с премьера, как с гуся вода: ошибки ошибками, извинения извинениями, а где хоть какое-то наказание, какая-то ответственность…
-
2023-01-28 16:172775День армии: о чем предупреждал спарапет 28 января в Армении отмечается День армии. Армии, которую с нуля создал спарапет Вазген Саркисян и которая сумела в тяжелейших условиях выстоять и победить в карабахской войне. В день 31-летия создания армянской армии, когда оптимистические бравурные речи представителей власти воспринимаются далеко неоднозначно, а порой звучат просто как издевательство, нелишним будет обратиться к наследству полководца Вазгена Саркисяна…
-
2023-01-27 16:26217727 января – день, когда Ленинград был полностью освобожден от удушающей блокады в 1944 году – является одним из дней воинской славы России. В этот же день, но годом раньше началось потопленное в крови восстание варшавского гетто, которое отмечается как Международный день памяти жертв холокоста, а в Израиле – как День катастрофы и героизма. И именно в этот день в 1945 году советские войска освободили самый страшный лагерь смерти Освенцим или, как его называют немцы, Аушвиц. «В награду» Россия в этом году не приглашена на этот скорбный юбилей, но это так, к слову. А главное - какой скрытый смысл или, говоря современным языком, мессидж содержится в этом дне для нас, армян?..
ПОСЛЕДНЕЕ ПО ТЕМЕ
-
2021-12-07 10:501397Ժամանակավոր և վթարային կացարանները առ այսօր պահպանված իրողություններ են 33 տարի առաջ Սպիտակի երկրաշարժը ցնցեց երկիրը։ Բայց այն ժամանակ դա անծայրածիր, ահռելի երկիր էր՝ վիթխարի ռեսուրսներով, թեև նրա գոյությունը մոտենում էր ավարտին։ Պատմական հեռանկարում…
-
2021-05-15 12:594712Արդեն 15 տարի է, ինչ մարսելցի մեր հայրենակից Կարեն ԽՈՒՐՇՈՒԴՅԱՆԸ բարձր է պահում Հայոց եռագույն դրոշը Ֆրանսիայում: Եվ դա պատահական չէ: Կարենի Վիքիպեդիայի էջում կենսագրության, կրթության, գործունեության, կյանքի հիմնական փուլերի մասին տեղեկությունից բացի նշված են նրա բազմաթիվ ուսուցիչների անունները, որոնցից յուրաքանչյուրը` դպրոցում, պարարվեստի ոլորտում, համալսարանների իրավաբանական ֆակուլտետներում իր կարևոր դերն է ունեցել Կարենի բազմակողմանի զարգացման մեջ, կերտելով իրենից պարող, ուսուցիչ իրավաբան, բանաստեղծ, գրող, թարգմանիչ, հասարակական գործիչ և, վերջապես, հայրենասեր:
-
2020-12-25 10:051123Երևանի «Նարեկացի» արվեստի կենտրոնում իրարանցում էր և չնայած որ բոլորը խիստ զբաղված էին, այնուամենայնիվ ինձ անհամբեր սպասում էին «տան տերերը» և իրենց մտերիմները՝ կենտրոնի հիմնադիր Նարեկ Հարությունյանը, իր եղբորորդի Արամը, ԱՄՆ-ից ժամանած ընկերներ Հարություն Աղավյանն ու Գրեգ Բադիշխանյանը և «Նարեկացու» Շուշիի մասնաճյուղի տնօրեն Հայկ Պապյանը: «Նարեկացին» լի էր արցախցիներով՝ Շուշիից և Արցախի այլ բնակավայրերից, որոնք ներառվել են այս արվեստի կենտրոնի բարեգործական ծրագրերի ցուցակում՝ ի նպաստ փախստականների և տեղահանվածների:
-
2020-12-21 12:20720Դեկտեմբերի 14-20-ին Artscoops հարթակում կայացավ «Պահպանենք Արցախը», կամ Protect ARTsakh անվանումը կրող բարեգործական աճուրդը՝ Արցախին օգնության ձեռք մեկնելու նպատակով: Աճուրդին մասնակցեցին արվեստագետներ աշխարհի 4 մայրցամաքներից: Ողջ հասույթը կփոխանցվի Արցախում պատերազմից վնաս կրած մեր հայրենակիցների ընտանիքների օգնությանը: