2020-11-05 09:03
Ашот АРАМЯН
ՆԱԽԱԳԱՀԻ ԱՅՆ ՃԱԿԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՀՈԴՎԱԾԸ
Եվ կրկին «լրջանալու պահն է»
Ուղիղ 23 տարի առաջ՝ 1997թ. նոյեմբերի 4-ին, այն ժամանակ գործող ՀՀ նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հրապարակեց հասարակական քննարկումների ալիք բարձրացրած, իսկ շատ չանցած նաև իր իսկ հրաժարականին հանգեցրած «Պատերազմ, թե՞ խաղաղություն. լրջանալու պահը» հոդվածը։
Դրանում առաջին նախագահը մանրախույզ կերպով դատողություններ էր անում, իր իսկ խոսքերով, «Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման հնարավոր ուղիների մասին», միաժամանակ պատասխանելով սեպտեմբերի 26-ի իր մամուլի ասուլիսից հետո ընդդիմության բարձրացրած աղմուկին: «Երբ Արցախը վտանգի մեջ էր, երբ հակառակորդն ընդհուպ մոտեցել էր Գանձասարին, նրանցից ոչ ոք չարձագանքեց Վազգեն Սարգսյանի կոչին ու չմիացավ մահապարտների գնդին։ Ուրիշի արյան գնով փառք որոնողներից ու հերոս ձևացողներից մեր ժողովուրդը պետք է որ կուշտ լինի»…
Այսօր, երբ Արցախում արդեն 38 օր շարունակվում է պատերազմը, այդ հոդվածի շատ դրույթներ կորցրել են իրենց արդիականությունը։ Մեզ, օրինակ, արդեն ընտրություն չեն թողել խնդրի խաղաղ կամ ռազմական լուծման միջև։ Որոշ հարցերում ԼՏՊ-ն ակնհայտորեն մոլորության մեջ էր. օրինակ, պնդելով, թե «ստատուս-քվոն երկար ժամանակով պահպանել հնարավոր չէ, որովհետև դա թույլ չեն տա ո՛չ միջազգային հանրությունը, ո՛չ էլ Հայաստանի տնտեսական կարողությունները»։ Միջազգային հանրության գործոնը նախագահն ակնհայտորեն գերագնահատել է, իսկ Հայաստանի տնտեսական կարողությունները՝ հակառակը, խիստ թերագնահատել, քանի որ 23 տարի պահպանված ստատուս քվոն այնուամենայնիվ բավական երկար ժամանակաշրջան է։ Ասենք, Լևոն Տեր-Պետրոսյանը առանձնապես գլուխ չէր հանում տնտեսությունից, այլապես չէր ասի, թե արդյունաբերության վերականգնման, աշխատավարձի բազմապատիկ բարձրացման կամ օտարերկրյա ներդրումների ներհոսքի հնարավորությունը ֆանտաստիկա է՝ առանց ղարաբաղյան հարցի լուծման։ Անցած տարիների ընթացքում այդ ամենը և բազմաթիվ այլ բաներ հաջողվել է անել. գուցե ոչ այն չափով, որ կցանկանայինք, բայց այդուհանդերձ կան միանգամայն իրական, այլ ոչ թե մտացածին ձեռքբերումներ։
Բայց հանուն արդարության պետք է ընդունել, որ առաջին նախագահի որոշ թեզեր իսկապես մարգարեական գտնվեցին և պահպանում են իրենց արդիականությունը հենց մեր օրերում։ «Ղարաբաղի հարցի լուծման միակ տարբերակը փոխզիջումն է, որը նշանակում է ոչ թե մի կողմի հաղթանակ և մյուսի պարտություն, այլ հակամարտության հագեցման վիճակում ձեռքբերված հնարավոր համաձայնություն»: Եվ այնուհետ. «Փոխզիջման մերժումը և մաքսիմալիզմը (առավելագույնը և ոչ թե հնարավորը ձեռքբերելու ձգտումը) Ղարաբաղի իսպառ կործանման և Հայաստանի վիճակի վատթարացման ամենակարճ ճանապարհն է։ Խոսքը չի վերաբերում Ղարաբաղը տալուն կամ չտալուն։ Խոսքը վերաբերում է Ղարաբաղը հայկական պահելուն. 3000 տարի այն բնակեցված է եղել հայերով և 3000 տարի հետո էլ պետք է բնակեցված լինի հայերով… Ո՛չ Ադրբեջանը, ո՛չ էլ Ղարաբաղն ու Հայաստանը փոխզիջումից խուսափել չեն կարողանալու, ինչպես չկարողացան խուսափել բոսնիական և արաբա-իսրայելյան հակամարտության կողմերը… Փոխզիջումն ինչ-որ չափով բավարարելու է հակամարտության բոլոր կողմերին, բայց միաժամանակ ամբողջովին չի գոհացնելու ոչ մեկին»: Եվ վերջապես՝ ամենասուր արտահայտությունը. «Այն, ինչ մերժում ենք այսօր, ապագայում խնդրելու, բայց չենք ստանալու, ինչպես բազմիցս եղել է մեր պատմության մեջ»։
Այսօր, եթե բացառենք վարչապետ Փաշինյանի սկանդալային ուղերձը, որի ժամանակ նա նախատրամադրում էր հասարակությանը «ցավոտ զիջումների» և նույնիսկ 11 անգամ գործածեց «կապիտուլյացիա» բառը, ոչ ոք Ադրբեջանից ոչինչ չի խնդրում, իսկ փոխզիջման հնարավորությունը կերտվում է մարտադաշտում։ Եվ, իմիջիայլոց, ավելորդ չի լինի այդ առնչությամբ հիշեցնել ներկայիս իշխանավորներին Տեր-Պետրոսյանի ևս մեկ անվիճելի պնդումը. «Դժվար է հավատալ, որ անգամ խելակորույսի մտքով կանցներ, թե Ղարաբաղը ծախելով, որևէ մեկը Հայաստանում կարող է իշխանություն պահել»։ Եվ գլխավորը. «Մի բանում ձեզ կարող եմ լիովին վստահեցնել. Հայաստանը երբևէ չի ստորագրի որևէ փաստաթուղթ, որի տակ չի լինի նաև Լեռնային Ղարաբաղի ստորագրությունը»։
Եվ էլի՝ հատուկ Նիկոլ Փաշինյանի համար. «Մի՞թե ես չգիտեմ հերոս ձևանալու, ազգային բոլոր իղձերի իրականացնողը ներկայանալու, ժողովրդին ամեն գնով դուր գալու էժան հնարքները։ Մի՞թե ես չէի կարող… վերջնագիր ներկայացնել Ադրբեջանին, հայտարարել, որ (ուշադրություն-Խմբ.) ոչ մի թիզ հող չենք զիջի և այլն»։ Իսկապես պահն է արդեն, որ ոմն մեկը լրջանա…
Այսօր կարևոր են ոչ թե զգացմունքային պոռթկումներն ու մի ծայրահեղությունից մյուսի մեջ ընկնելը, այլ իրականության սթափ գնահատականը։ Ուստի համաձայնենք Լ.Տեր-Պետրոսյանի ևս մեկ մտքին. «Ինքնախաբեությամբ չզբաղվենք և զուր պատրանքներ չփայփայենք՝ Ղարաբաղի անկախության հարցում մենք դաշնակիցներ չունենք։ Ոչ ոք մեր փոխարեն չի լուծելու առկա կնճիռը։ Մենք ենք լուծելու, և լուծելու ենք մեր ուժերի ներածի չափով։ Մեր միակ դաշնակիցը արկածախնդրության մերժումն է»։
Եվ վերջապես, ինչ վերաբերում է գլխավորին՝ խնդրի փաթեթային կամ փուլային լուծմանը, ապա առաջին նախագահը երկու տարբերակն էլ անվանել է «իրագործելի», համարելով, թե «հնարավոր է այդ երկու տարբերակները հեշտությամբ համատեղել» (? - Խմբ.): Ավաղ, թե ինչպես դա անել, նա չի պարզաբանել։ Բայց չէ ՞ ԼՏՊ-ն այսօր էլ դեռ ողջ է…
ПОСЛЕДНИЕ ОТ АВТОРА
-
2025-07-16 09:50Пашиняновское апага все больше затягивается черными тучами и… безнадежными должниками. По данным Центрального банка РА, в стране, по положению на 1 октября 2024 года, 341 тысяча безнадежных должников, которые 3 с лишним года назад перестали обслуживать взятые кредиты. Их общая финансовая задолженность составляет внушительные 642 млрд драмов. И сегодня все эти показатели наверняка увеличились… Как известно, правительство выбрало из безнадежных должников тех, материнская сумма долгов которых не превышает 1 млн драмов, и решило оказать им поддержку в виде направления их подоходного налога на погашение задолженности, а банки в свою очередь обещали простить им 80% набежавших штрафов. Таких потенциальных бенефициаров оказалось 218 тысяч человек. И что?
-
2025-07-15 09:45Считать официальным предложением Центробанку РА Власти Британии намерены избавиться от изображения исторических личностей на банкнотах. Лица Уинстона Черчилля, Джейн Остин и «Вильяма, понимаете, нашего Шекспира» сменят другие символы национальной идентичности. Портреты исторических персонажей используются на фунтах стерлингов с 1970 года. Первой не монаршей особой на деньгах стал именно Уильям Шекспир.
-
2025-07-15 09:29«ГА» уже не раз писал о том, как правительство Пашиняна и столичная мэрия Авиняна всякий раз шлепаются задом в лужу, объявляя об очередных своих зловонных новациях. И при этом чинуши-дилетанты все никак не могут понять, что нельзя ставить телегу впереди лошади: сперва следует тщательно исследовать возможности инфраструктуры и должным образом подготовить ее к плавному проведению реформы. Вроде бы простая истина, но объяснить это властям – как об стенку горох. Но при этом на самом высоком уровне нам вещают об электронной системе госуправления (e-governance), цифровой повестке и безбумажных услугах…
-
2025-07-14 09:45Горнолыжный курорт «Майлер» «грозится» перерасти в национальный проект На днях в армянской столице прошел HIF (Hospitality Investment Forum) Yerevan 2025 – ведущий инвестиционный форум, формирующий будущее индустрии гостеприимства в Армении, и международная платформа для обсуждения тенденций и инвестиционного сотрудничества в сфере гостеприимства и туризма («Гостеприимство и радушие в финансовом измерении» - golosarmenii.am, 19.06.2025г.). В рамках мероприятия удалось присутствовать на интересной презентации основателя горнолыжного курорта Майлер Тиграна Арутюняна…
ПОСЛЕДНЕЕ ПО ТЕМЕ
-
2022-01-26 20:02Խորհրդակցություն Գորիսում Արցախի հետ շփման գծի ողջ երկայնքով 2016 թվականի ապրիլյան ագրեսիայի արդյունքում Ադրբեջանը չիրականացրեց ռազմավարական ոչ մի խնդիր և կրեց կենդանի ուժի և ռազմական տեխնիկայի շատ ավելի մեծ կորուստներ, քան Արցախի Պաշտպանության բանակը:
-
2021-11-08 20:40Ահա և մեկ տարի անցավ Լեռնային Ղարաբաղում 44-օրյա պատերազմի ավարտից: Օգտվելով այն հանգամանքից, որ Հայաստանում իշխանության է եկել պոպուլիստ-դիլետանտների թիմը, Ադրբեջանը, թուրքական զինված ուժերի և սիրիական թուրքամետ կազմավորումների վարձկան-ահաբեկիչների ջոկատների անմիջական աջակցությամբ, ռևանշ վերցրեց 90-ականների սկզբի Արցախյան պատերազմում կրած պարտության համար։ Այսօր Բաքվի վերահսկողության տակ են ոչ միայն տխրահռչակ յոթ շրջանները, այլև Շուշիի և Հադրութի շրջանները, որոնք Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավարության կազմում ընդգրկված են եղել դեռևս ԽՍՀՄ տարիներին։ Հայաստանն ու Արցախը տվեցին առնվազն հինգ հազար զոհ (իշխանությունն այդպես էլ չներկայացրեց վերջնական անվանական ցուցակը), տասնյակ հազարավորները վիրավորվեցին, հարյուրավորները համարվում են անհետ կորած։ Տասնյակ, եթե ոչ հարյուրավոր գերիներ մինչ օրս մնում են Ադրբեջանի բանտերում։
-
2021-09-27 21:48Մեկ տարի է անցել Լեռնային Ղարաբաղում 44-օրյա պատերազմի սկսվելու օրից: Նիկոլ Փաշինյանի մեղքն անվիճելի է։ Առաջին հերթին՝ այն, որ նա իրավիճակը հասցրեց պատերազմի։ Դա դրսևորվեց առաջին հերթին բանակցային գործընթացի ընթացքում անհամարժեք քայլերով, որոնք հանգեցրին հայկական կողմի դիրքերի սասանմանն ու դաշնակիցների հետ կապերի թուլացմանը։ Երկրորդ. ո՛չ հայկական պետությունը, ո՛չ հայ հասարակությունը, ո՛չ էլ հայկական բանակը պատրաստ չէին պատերազմի։ Բոլորը զբաղված էին քաղաքական շոուներով, որոնք գրեթե ամեն օր ցուցադրում էր իշխող թիմը։ Հասարակական ընկալումներում երկրորդ պլան էին մղվել բանակում վարչապետի ձեռնարկած կադրային զտումները, 2016-ի ռազմական գործողություններից հետո ընդունված սպառազինության ծրագրի փոփոխությունը։
-
2021-09-27 20:16Կապիտուլյանտի խղճին ծանրացած են հազարավոր կյանքեր 2020 թ. հոկտեմբերի 10-ին մարտական գործողությունների ժամանակ զոհված Արման Արզումանյանը 8 երեխաների հայր էր, որոնցից 5-ը՝ անչափահաս: Արզումանյանը որպես կամավոր մասնակցել է Արցախյան առաջին ազատամարտին, ապա 2016-ի Քառօրյա պատերազմին: 44-օրյա պատերազմին էլ կամավոր գնաց: