ԱՌԱ՛Ջ ԴԵՊԻ... 1990-ԱԿԱՆՆԵ՞Ր
Փաշինյանի կառավարությունը «հավաստագրում» է հին ծրագրերը՝ նորի անվան տակ
Երեկ մայրաքաղաքի Նոր Նորքի 5-րդ զանգվածում կրկին երկար ժամանակով անջատել են էլեկտրական հոսանքը: Դա տեղի է ունենում գնալով ավելի հաճախ, ավելի տևականորեն, երբեմն՝ օրական երկու անգամ։ Այդպես էլ երեկ. սկզբում մեկ ժամով «փորձարկեցին» ցերեկը, իսկ 19։30-ին արդեն ընդհանրապես անջատեցին էլեկտրամատակարարումը մի քանի ժամով։ 1-80 թեժ գծի օպերատորները տագնապած բնակիչների զանգերին չէին պատասխանում, և միայն հաջորդ օրվա առավոտյան բարեհաճեցին հայտնել, թե տեղի ունեցած մեծ վթարի պատճառով միայն գիշերն է հաջողվել վերականգնել էլեկտրասնուցումը…
Մինչդեռ ս.թ. հունվարի 14-ին ՀՀ կառավարությունն իր հերթական նիստում ընդունեց «էներգետիկայի բնագավառի զարգացման ռազմավարական ծրագիր (մինչև 2040 թ.)» վերնագրով փաստաթուղթ և դրա իրականացումն ապահովող միջոցառումների ծրագիր-ժամանակացույց: Ինչո՞վ դուր չի եկել Փաշինյանի կառավարությանը դեռևս 2015 թվականին ընդունված «ՀՀ էներգետիկ համակարգի երկարաժամկետ (մինչև 2036 թվականը) զարգացման ուղիները» ծրագիրը։ Նրանով, որ ընդունվել է ոչ իրենց կողմի՞ց։ Մանավանդ որ ոչ մի նոր բան, բեկումնային ու թարմ ոչ մի գաղափար նոր փաստաթղթում, որքան էլ պրպտես, չես գտնի։ «Թավշե» իշխանության հերթական գրագողություն, որը պարզապես փոխ է առնում նախկին գաղափարներն ու ծրագրերը՝ հրամցնելով որպես սեփական հայտնագործություններ։ Եթե լսենք իշխանությանը, ապա ստացվում է, որ էներգաոլորտի նախկին ռազմավարական ծրագիրը չեղարկվում է, քանի որ, իբր՝ «լիովին չի արտացոլում իշխանությունների վարած քաղաքականությունը»։ Ծիծաղելի և, ինչպես միշտ, անշնորհք պատճառաբանություն. ոչ ավելին։
Ուրեմն ի՞նչ հայտնագործություններ է բովանդակում նոր/հին ծրագիրը։ Մի՞թե «էներգախնայողության համակողմանի անհրաժեշտություն» կամ «ՎԷԱ-ի (վերականգնվող էներգիայի աղբյուրներ) ներուժի առավելագույն օգտագործում՝ արևային էլեկտրակայանների կառուցման առաջնահերթությամբ»: Այդ ուղղությունը մեծ թափ է առել ու սկսել սրընթաց զարգանալ հենց մինչնիկոլյան ժամանակներում. հատկապես Կարեն Կարապետյանի կառավարության ժամանակաշրջանում։ Հենց այն ժամանակ Հայաստանում սկսեցին զանգվածաբար կիրառվել արևային փոքր էլեկտրակայանները և մեկնարկ տրվեց 55 ՄՎտ նախագծային հզորությամբ և 60 մլն դոլար արժողությամբ «Մասրիկ-1» խոշորագույն ԱՖՎԿ-ի շինարարությանը։
Այսպիսով, իբր նոր ծրագրում այս նախագիծն իրենց վերագրելն առնվազն անազնիվ ու անբարո է, մանավանդ որ նախկին բոլոր ծրագրերը Փաշինյանի կառավարությունը շարունակում է լավագույն դեպքում կրիայի տեմպերով և, ընդհանուր առմամբ՝ ամենաապաշնորհ կերպով, մշտապես փոփոխելով ու հետաձգելով աշխատանքների և նոր օբյեկտների շահագործման ժամանակացույցը։ Այսպես, «Մասրիկ-1» ԱՖՎԿ-ի շինարարության ավարտը հետաձգվել է արդեն 2022 թվականի հուլիս։ Եվ դա հաստատ վերջնաժամկետը չէ։
Իսկ մի՞թե Փաշինյանի անուղեղ ու անգործունակ թիմն է նախաձեռնել այնպիսի շինարարություններ, ինչպիսիք են Հայաստան-Վրաստան և Հայաստան-Իրան բարձրավոլտ էլեկտրահաղորդման գծերի կառուցումը՝ Երևանի ՋԷԿ-ի 2-րդ բլոկի կառուցման հետ մեկտեղ, որից հետո, ի դեպ, ցածրարդյունավետ «ՀրազՋԷԿ»-ը կհանվի շահագործումից։ Ոչ, նույնիսկ հակառակը. ժառանգություն ստանալով 250 մՎտ հզորությամբ և 250 մլն դոլար արժողությամբ նույն այդ «Երևան ՋԷԿ»-ի հեռանկարային նախագիծը, Փաշինյանի կառավարությունը հենց սկզբից փորձել է տարբեր մտացածին պատրվակներով տապալել այն, իսկ այսօր մեծամտորեն ներկայացնում է այդ կառույցը որպես իր մեծագույն նվաճում։ Ի դեպ, նույնքան ողորմելի պահվածք են ցուցաբերում «փաշիստները» նաև Հայկական ԱԷԿ-ի շահագործման ժամկետը մինչև 2026 թվականը երկարաձգելու նախագծի պարագայում՝ շարունակ խնդիրներ ստեղծելով այդ առումով, բայց միաժամանակ հանդիսավոր հայտարարելով, թե դրանից հետո իրենց հիմնական նպատակը լինելու է նոր ատոմակայանի կառուցումը։ Այո, մենք արդեն լսել ենք այդ ամենը, այն էլ «թավշե» հեղափոխությունից դեռ շատ առաջ։
Նոր/հին փաստաթղթից պարզ է դառնում, որ վերջին տարիներին Հայաստանում արտադրվել է 7,3-7,8 մլրդ կվտժ էլեկտրաէներգիա, որից 1,2-1,6 մլրդ կՎտժ-ն արտահանվել է։ Եվ նույնիսկ այդ ոչ այնքան մեծ արտահանումը մենք ունենք նիկոլական ժամանակներից դեռ շատ առաջ նախաձեռնված «գազ՝ էլեկտրաէներգիայի դիմաց» հայ-իրանական նախագծի արդյունքում։ Ինչպես հայտնի է, Հայաստան-Իրան ԷՀԳ-ի շինարարության ավարտից հետո էլեկտրաէներգիայի հոսքը դեպի Իրան և, համապատասխանաբար, գազի հետադարձ մատակարարումը դեպի Հայաստան էապես,մոտ եռապատիկ կավելանա։ Բայց կրկին իսկ Փաշինյանի կառավարությունը դրանում ոչ մի վաստակ չունի ի սկզբանե. ամեն ինչ արվել է իրենից առաջ։
Եվ էլի մեկ ուշագրավ նրբություն. Փաշինյանի կառավարության ընդունած ծրագրում նպատակ է դրված մինչև 2030 թվականը երկրում արտադրել 12 մլրդ կՎտժ էլեկտրաէներգիա, որից 5 մլրդ-ը նախատեսվում է արտահանել։ Բայց այդ դեպքում ներքին սպառման համար մնացած 7 մլրդ կՎտժ էլեկտրաէներգիան մոտավորապես այսօրվա սպառման մակարդակն է։ Այսինքն Փաշինյանի կառավարությունը իր ծրագրային չափորոշիչներում նույնիսկ չի նախատեսում ազգային տնտեսության զարգացում, չենք խոսում արդեն խոստացված ժողովրդագրական բեկումների մասին, որոնք ըստ էության պետք է կտրուկ ավելացնեն էլեկտրաէներգիայի արտադրության պահանջարկն առաջիկա 10 տարիներին։ Ավաղ…
Շառլատանների, պոպուլիստների և պարզապես անբանների այս ապիկար իշխանությունը՝ երկրի գլխավոր ապաշնորհի ղեկավարությամբ, համառորեն տանում է մեզ դեպի 1990-ականների սկիզբ։ Արցախն արդեն գործնականում օտարել են Հայաստանից։ Հաճախակի, երեկ Նորքի զանգվածում տեղի ունեցած արտակարգ պատահարի կարգի հոսանքազրկումները սաստիկ հիշեցնում են երկրի անկախության առաջին շրջանի մութ ու ցուրտ տարիները։ Այսօր մտածելն անգամ սարսափելի է, թե ինչ է լինելու այս տարի, երբ երկար ժամանակով անջատեն ՀԱԷԿ-ը, որն արտադրում է երկրի ողջ էլեկտրաէներգիայի մինչև 40%-ը: Եվ ի՞նչ է լինելու այդուհետ։ Էլեկտրաէներգիայի հովհարային անջատումներ ու հացի կտրոննե՞ր։ Բարի գալուստ 1990-ականներ…
