ՓԱՇԻՆՅԱՆԸ ԽԱԽՏՈՒՄ Է ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՝ ՊԱՀՊԱՆԵԼՈՎ ՌԱԶՄԱԿԱՆ ԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ

Չկան 119-րդ հոդվածով նախորոշված պայմանները

Մարտի 16-ին կլրանա խորհրդարանի կողմից արտակարգ դրության սահմանման ուղիղ մեկ տարին։ Դրան նախորդել էր «Այո»-ի օգտին քարոզչությունը ծրագրվող հանրաքվեում։

Մինչեվ մարտի 12-ը Փաշինյանը թքած ուներ կորոնավիրուսի մասին բոլոր խոսակցությունների վրա, համառորեն անտեսում էր սահմանները փակելու և կարանտին մտցնելու կոչերը: Վարչապետը գլխովին տարված էր Սահմանադրության առաջին փոփոխության հարցով ապրիլի 5-ին նշանակված հանրաքվեի օրակարգով։ Սահմանադրական դատարանի նախագահ Հրայր Թովմասյանին պաշտոնազրկելու համար Նիկոլը պատրաստ էր վարակման սպառնալիքի ենթարկել երկրի ողջ բնակչությանը։ Մարզերում նրա ակցիաներին մասնակցելու էին գալիս ծնողներ երեխաների հետ և ուսուցիչներ՝ կրտսեր դասարանների աշակերտների հետ։ Դրանից հետո ամիսներ շարունակ Հայաստանը առաջատարն էր տարածաշրջանում՝ 1 մլն բնակչության հաշվարկով վարակվածների և կորոնավիրուսից մահացածների թվով։ Սեպտեմբերի 27-ին ադրբեջանա-թուրքական տանդեմի ագրեսիայի կապակցությամբ խորհրդարանը վարչապետի նախաձեռնությամբ ռազմական դրություն մտցրեց։

44 օրերը ցույց տվեցին, որ բացառությամբ մի քանի դրվագների, Հայաստանի տարածքում մարտական գործողություններ չեն ընթացել, ուստի բազմաթիվ իրավաբաններ նոյեմբերի 9-ից հետո սկսեցին խոսել այն մասին, որ Փաշինյանն ապօրինաբար է շնորհել իրեն Գերագույն գլխավոր հրամանատարի կոչումը։ Մասնագետները նշել են, որ ռազմական դրությունը չի կարող պահպանվել Սահմանադրությամբ նախորոշված բոլոր հիմքերի բացակայության պարագայում։ «Ռազմական դրություն» վերնագրով 119-ը հոդվածը նշում է հետևյալ հիմքերը. «Հայաստանի Հանրապետության վրա զինված հարձակման, դրա անմիջական վտանգի առկայության կամ պատերազմ հայտարարվելու դեպքերում կառավարությունը հայտարարում է ռազմական դրություն»:

Սահմանների վերաձևումը դուրս է օրենքից

Նշված հիմնավորումներից ոչ մեկը չի գործում նոյեմբերի 9-ից հետո, ռազմական դրության համար հիմքեր չկան, Սակայն Փաշինյանը շարունակում է պահպանել ռեժիմը, դրանով իսկ խախտելով պետության Հիմնական օրենքն ու իր հանցակիցը դարձնելով խորհրդարանական մեծամասնությանը՝ ի դեմս «Իմ քայլը» խմբակցության։

Ըստ Սահմանադրության՝ խորհրդարանական մեծամասնությունն իրավունք ունի չեղարկել ռազմական դրությունը, սակայն հրաժարվում է դա անել առանց Փաշինյանի համաձայնության։ Սկզբում պատճառաբանում էին, թե Ադրբեջանը պահպանում է ռազմական դրությունը, սակայն դեկտեմբերի 12-ին Ալիևը չեղարկեց այն։

Կապիտուլյացիայի մասին հայտարարության ստորագրումից հետո արդեն չորրորդ ամիսն է անցնում, սակայն Փաշինյանը չի շտապում չեղյալ հայտարարել ռազմական դրությունը, որը երկարաձգելու համար, ըստ իրավաբանների ճնշող մեծամասնության, ոչ մի հիմք չկա: Ինչո՞ւ են լռում իրավապաշտպանները, մասնավորապես՝ նրանք, ովքեր տիեզերացունց վայնասուն բարձրացրեցին, երբ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը արտակարգ դրություն մտցրեց 2008թ. մարտի 1-ի դեպքերից հետո։ Այդ ռեժիմը, հիշեցնեմ, շատ կարճ տևեց (21 օրից էլ պակաս), բայց քաղաքացիների իրավունքների խախտման մասին ճիչերը լիառատ էին։

Ռ.Քոչարյանն իրականացրել էր նախագահի սահմանադրական իրավունքը՝ հենվելով խորհրդարանի վրա, չխոսենք արդեն այն մասին, որ 2008թ. մարտի 1-ին նա կանխեց քաղաքացիական պատերազմը։ Այն, ինչ տեղի է ունենում նոյեմբերի 9-ից հետո, երբ վերացել են ռազմական դրության պահպանման բոլոր հիմքերը, կարելի է բնութագրել միայն որպես վարչապետի հակասահմանադրական խուսավարում՝ իշխանության պահպանման նպատակով։ Փաշինյանը չի չեղարկում ռազմական դրության ռեժիմը միակ նպատակով. մնալ իշխանության ղեկին և փլուզումից հետ պահել ուժային կառույցները։ Հայտնի է, որ ՊՆ-ի բազմաթիվ սպաներ պաշտոնաթողության զեկուցագիր են ներկայացնում՝ չցանկանալով մասնակցել դավաճանությանը, բայց զեկուցագրերն անպատասխան են մնում ռազմական դրության պատճառով, և մարդիկ շարունակում են ծառայությունը:

Վարչապետի հակասահմանադրական պահվածքը լիակատար չափով դրսևորվեց հողերի հանձնման մասին նոյեմբերի 9-ի հայտարարության և սահմանների վերաձևում ենթադրող հետագա փաստաթղթերի գործնական իրականացման ընթացքում։ Փաստաթղթերը չէին կարող ուժի մեջ մտնել առանց խորհրդարանի վավերացման, իսկ պետական սահմանների վերաձևումը չէր կարող տեղի ունենալ հանրաքվեի շրջանցմամբ։ Ռազմական դրությունը պահպանվում է նաև նրա համար, որ դավաճան վարչապետը կարողանա միանձնյա լուծել այդ հարցերը, քանի որ ռազմական դրության պայմաններում հանրաքվե անցկացնելն անհնար է։

Փաշինյանն օժտված չէ նոյեմբերի 9-ին և հունվարի 11-ին ստորագրված փաստաթղթերի իրականացման միանձնյա իրավունքով, չենք խոսում արդեն դեկտեմբերի 18-ին ուժի մեջ մտած փաստաթղթի մասին, որն իշխանությունը մինչև վերջերս թաքցրել էր ժողովրդից։ Ինքնիշխան պետության սահմանների վերաձևումը հնարավոր է միայն հանրաքվեի միջոցով, սակայն ռազմական դրությունն արգելում է հանրաքվեներ անցկացնել (ՀՀ Սահմանադրության 208-րդ հոդված), հետևաբար՝ նոյեմբերի 9-ից հետո իրականացվող սահմանների վերաձևումն օրենքից դուրս է։ Դրա անցկացման մեթոդներն ու մեխանիզմները ոչ մի ընդհանուր բան չունեն միջազգային հանրության կողմից ճանաչված սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացների հետ, ինչի մասին, մասնավորապես, նշել է մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը։

Կարող են ջրի երես ելնել նաև այլ փաստաթղթեր

Ինչպես օրերս հայտարարեց քաղաքագետ Ստեփան Դանիելյանը, տեսանելի հեռանկարում կարող են երևան գալ նաև այլ փաստաթղթեր, օրինակ՝ երեք տարվա վաղեմության, որոնք կապված են Ջոն Բոլթոնի Երևան կատարած այցի հետ:

Այն ժամանակ դեռ Սպիտակ տան Ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդականի այդ այցի (2018թ. հոկտեմբերի 25) և կարգավորման թեմայով նրա արտահայտությունների մասին մեր ընթերցողներին տեղեկացրել ենք բազմիցս, ուստի չենք կրկնի։ Դեկտեմբերի 18-ին ուժի մեջ մտած փաստաթղթից հետո, որի մասին հայտնի դարձավ միայն օրերս՝ նախկին վարչապետ Հրանտ Բագրատյանի շնորհիվ, կարելի է կառուցել ցանկացած ենթադրություն։

Այն մասին, որ Փաշինյանը միտումնավոր կերպով փակուղի է մտցրել բանակցությունները և պայմանավորված պատերազմի արդյունքում հանձնել (հնարավոր է՝ վաճառել 5 մլրդ-ով) Արցախի Հանրապետության տարածքի 75%-ը, իսկ այժմ շարունակում է հանձնել Սյունիքը, վկայում են ոչ միայն փաստաթղթերը, այլև նախկին պաշտոնյաների, ինչպես նաև մարտական գործողությունների անմիջական մասնակիցների վկայությունները։ Քաղաքագետ Գեղամ Նազարյանն ու նրա փաստահավաք խումբը ամենօրյա հարցում են անցկացնում զինվորների ու սպաների միջավայրում։ Կան ցուցմունքներ, որոնք անմիջականորեն վկայում են այն մասին, որ պատերազմը միտումնավոր տարվում էր դեպի պարտություն։

Փաշինյանի դավաճանության մասին ողջ ճշմարտությունը վաղ թե ուշ կբացահայտվի։ Մենք գործ ունենք համաշխարհային պատմության մեջ աննախադեպ հանցագործության հետ, երբ պետության առաջին դեմքը հանձնել է և շարունակում է տարածքներ հանձնել արտաքին թշնամու հետ դավադիր պայմանավորվածությամբ։ Սա մեծագույն դավաճանությունն է XXI դարի պատմության մեջ և, ինչպես պնդում է Նազարյանը, արժանի է իր Նյուրնբերգին։

Ժողովուրդը ապստամբության իրավունք ունի

Փաշինյանն ու թուրք-սորոսական հինգերորդ շարասյունը կանգնելու են դատարանի առջև և պատասխան են տալու ազգային ու պետական շահերին դավաճանելու համար, բայց դա կլինի Փաշինյանի հրաժարականից և ռազմական դրության չեղարկումից հետո: Ի դեպ, փողոցային բողոքի ակցիաների մասնակիցների թվաքանակի վրա ազդելու նպատակով դա պահպանելու փորձն արդյունք չի տվել։ Փետրվարի 20-ին տեղի կունենա Հայրենիքի փրկության շարժման բազմահազարանոց հանրահավաքը, իսկ վերջին օրերին ամենատարբեր ամբիոններից խոսվում է այն մասին, որ ժողովուրդն ապստամբության իրավունք ունի ցանկացած պայմաններում, նույնիսկ ռազմական դրության ռեժիմի պարագայում։