Սուրեն ՊԱՐՍՅԱՆ․ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՊԵՏՔ Է ՀՆԱՐԱՎՈՐԻՆՍ ԱՐԱԳ ՀՐԱԺԱՐՎԻ ՊԱՐՏԱԴԻՐ ԿՈՒՏԱԿԱՅԻՆ ԿԵՆՍԱԹՈՇԱԿԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻՑ

Անհրաժեշտ է հնարավորինս շուտ հրաժարվել պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային համակարգից: Այս մասին News.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանը։ Դրա համար, ըստ նրա, քաղաքական կամք ու ցանկություններ են պետք։ «Դա աղետ չէ, այստեղ վերադարձի կետ չկա: Այլընտրանք կարող է լինել պայմանական կուտակային համակարգը, որը գործում է, օրինակ, Շվեդիայում և Գերմանիայում, և պետությունը պետք է որպես երաշխավոր հանդես գա։ Պետք է անցումային դրույթներ մտցնել, ներգրավել ամբողջ հասարակության ներուժը, քանի որ դա ոչ թե իշխանությունների, այլ ապագա սերունդների խնդիրն է»,- ասաց նա։

Փորձագետը հիշեցրեց, որ 8 տարի առաջ՝ պարտադիր կուտակային համակարգի ներդրման ժամանակ, շատերը դեմ էին դրան՝ ֆինանսական շուկաների տատանումների հետ կապված ռիսկերի պատճառով, ինչի առջև կանգնած ենք այսօր։

«Նիկոլ Փաշինյանը և իր քաղաքական թիմը մինչև իշխանության գալը դեմ էին այս համակարգին, բայց 2018-ից հետո մոռացան իրենց խոստումների մասին։ Նրանց օրոք համակարգը լիովին ներդրվեց, և մասնավոր հատվածի ներկայացուցիչները սկսեցին միջոցներ հատկացնել։ Հիմնադրամը երկու մասնավոր կառավարիչ ունի՝ ֆրանսիացի և գերմանացի։ Այս 8 տարվա ընթացքում նրանց մոտ 1.2 միլիարդ դոլար է փոխանցվել»,- ասաց Պարսյանը։

8 տարի առաջ փորձագետները նածազգուշացնում էին ռիսկերի մասին՝ վկայակոչելով Հայաստանում ֆինանսական շուկայի բացակայությանը, այսինքն՝ կառավարիչները իրենց տրված գումարը ներդնելու տեղ չունեին։ «Այդ գումարի 60 տոկոսը ֆոնդերի կառավարիչներ Հայաստանում են ներդրել՝ պետական ​​պարտատոմսեր ձեռք բերելով և ներդնելով ավանդների տեսքով, մնացած 40 տոկոսը ներդրվել է Եվրոպայում։ Ներկա ճգնաժամի պայմաններում եվրոգոտին ռեցեսիայի մեջ է, տնտեսական անկումը կշարունակվի, ուստի մեր գնած եվրապարտատոմսերը կշարունակեն արժեզրկվել։ Առաջիկա տարիներին եվրոգոտում տնտեսական վերականգնում չի լինի»,- նշել է փորձագետը։

Դրան գումարվեց եվրոյի նկատմամբ դրամի փոխարժեքի տատանումները. եվրոպարտատոմսերի նկատմամբ դրամի 20 տոկոսով արժևորումը եվրոբոնդերում ներդրված միջոցների արժեզրկման հանգեցրեց։ Այս տարվա ընթացքում ֆոնդերում նախկինում կուտակված միջոցները կրճատվել են 5-9 տոկոսով։ 8 տարվա ընթացքում ֆոնդերի կառավարիչները կարողացել են տարեկան 7 տոկոս եկամուտ ստանալ, մինչդեռ քաղաքացիներն իրենք, դրանք ներդրելով բանկերում ավանդների տեսքով, կարող էին ավելի բարձր եկամուտ ստանալ՝ 10-11 տոկոս: Ստացվում է, որ պետությունը քաղաքացիների բարեկեցության պատասխանատվությունը դրել է աշխատողների և ֆոնդերի կառավարիչների վրա։ «Այս ամենը պարտատոմսերի և արժեթղթերի հետագա արժեզրկման կհանգեցնի»,- վստահ է տնտեսագետը։

Ինչ վերաբերում է Կենտրոնական բանկի դիրքորոշմանը, ապա այն, ըստ Պարսյանի, հերթական անգամ փորձում է մոլորության մեջ գցել քաղաքացիներին, քանի որ եթե քաղաքացին հենց հիմա գնա թոշակի և դիմի ֆոնդերի կառավարիչներին, ապա կենսաթոշակի չափը կհաշվվի այն ժամանակվա փոխարժեքով:

«Գումարի 30 տոկոսն ուղղվել է երկրի ներսում պետական ​​պարտատոմսերի գնմանը, որոնք նույնպես արժեզրկվել են գնաճի պատճառով։ Դա Կենտրոնական բանկի և կառավարության ձախողված քաղաքականության արդյունքն է։ Միջազգային փորձը վկայում է պարտադիր կուտակային համակարգի անարդյունավետության մասին, և շատ պետություններ (Դանիա, Հունգարիա, Սլովակիա) հրաժարվել են դրանից։ Մեզ մոտ այն պահպանվում է, և 4 տարվա ընթացքում դա պետական ​​պարտքի 3.5 միլիարդ դոլարի ավելացման է հանգեցրել, մինչդեռ հիմնադրամին 1.2 միլիարդ դոլար է տրամադրվել: Սա խոսում է այն մասին, որ ներդրումները եկամտաբեր չէին»,- եզրափակեց փորձագետը։

Ավելի վաղ ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի փոխնախարար Դավիթ Խաչատրյանը News.am-ին տված հարցազրույցում ասել էր, որ 2022-ի երկրորդ եռամսյակում կենսաթոշակային ֆոնդերի եկամտաբերությունը նվազել է 8 տոկոսով, ինչը պայմանավորված է հայկական և արտասահմանյան պարտատոմսերի գների անկմամբ, ինչպես նաև արտարժույթի նկատմամբ դրամի ամրապնդմամբ։ Իսկ ԿԲ-ն հայտնել էր, որ կուտակային համակարգի մասնակիցների կենսաթոշակային հաշիվներում հաշվի են առնվում կենսաթոշակային ֆոնդերի մասնաբաժինները, որոնց թիվը ոչ միայն չի նվազել, այլև անընդհատ ավելանում է։

News.am