ԻՆՉՈ՞Ւ Է ՀԱԼԵՊՈՒՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳԼԽԱՎՈՐ ՀՅՈՒՊԱՏՈՍՈՒԹՅՈՒՆԸ ԴԱԴԱՐԵՑՐԵԼ ԱՇԽԱՏԱՆՔԸ

Երեկ հայտնի դարձավ Հալեպում կրկին ռազմական բախումների էպիկենտրոնում հայտնված հայերի շրջանում առաջին զոհի մասին. մահացել է դիպուկահարի կրակոցից ծանր վիրավորում ստացած 66-ամյա Երվանդ Ասլանյանը: Հայաստանի ԱԳՆ-ը, որը մինչ այդ առույգ հավաստիացնում էր, թե իբր՝ օպերատիվ կերպով հետևում է Սիրիայում իրադարձությունների զարգացմանը, մինչև երեկո այդպես էլ չարձագանքեց ցավալի լուրին։ Եվ դա հասկանալի է. դե, հո կիրակի օրով չեն աշխատելու ԱԳՆ աշխատակիցները, որպեսզի մի քանի տողանոց հաղորդագրություն հրապարակեն բազմահազարանոց հայ համայնք ունեցող քաղաքում չափազանց սրված իրադրության պատճառով հայրենակցի մահվան մասին…

Մինչդեռ նախօրեին նախկին (?) թուրքական գործակալ Արաբատ Միրզոյանի գլխավորած գերատեսչության շուրջ առաջացավ հերթական տհաճ, ասենք այսպես, իրավիճակը։ Բանն այն է, որ այն քաղաքում, որտեղ պատմականորեն բնակվում է ողջ Մերձավոր Արևելքում ամենամեծ և նշանակալի հայ համայնքներից մեկը, աշխատանքը դադարեցրեց Հայաստանի գլխավոր հյուպատոսությունը։ Եվ դա տեղի ունեցավ այն պահին, երբ Հալեպը ծայրահեղ վտանգավոր իրավիճակում հայտնվեց թուրքամետ ծայրահեղական խմբավորումների ռազմական ագրեսիայի պատճառով. քաղաքն օկուպացված է, և նրա բնակչությունը պաշարված է սեփական տներում։

Ինչպես պատմեց News.am-ին տված հարցազրույցում Սիրիայի խորհրդարանի պատգամավոր Մարիա Գաբրիելյանը, հայ համայնքի ղեկավարությունը «մշտական կապի մեջ է Բերիո թեմի, համայնքի հետ, հայտարարվել են հեռախոսահամարներ, որպեսզի տղաներն օգնության գան…Ազգային թեմը և «Արամ Մանուկյան» կենտրոնը մշտական կապի մեջ են, մենք անմիջականորեն համագործակցում ենք միմյանց հետ: Եթե ինչ-որ բան պատահի, կփորձենք հնարավորինս օգտակար լինել ժողովրդին»,- ասաց նա։

Իրավիճակին հետևող և հայրենակիցներին օգնության հասնելու պատրաստ կառույցների այդ ցանկում, ինչպես հեշտ է նկատել, չկա հայկական դիվանագիտական ներկայացուցչությունը. այն փակ է։

Ճիշտ է, ԱԳՆ-ը փորձեց ինչ-որ կերպ դուրս գալ անհարմար վիճակից՝ այն բանից հետո, երբ Հալեպում լույս տեսնող «Գանձասար» թերթի գլխավոր խմբագիր Զարմիկ Պողիկյանը հայտնեց, որ ՀՀ գլխավոր հյուպատոսությունը տարհանվել է դեռևս բախումների սկսվելուց առաջ, և որ համայնքն այդ մասին տեղեկացված չի եղել։ «Մենք տեղյակ չենք եղել, որ Հալեպում ՀՀ գլխավոր հյուպատոսը, հումանիտար ականազերծմամբ զբաղվող զինվորականների խումբը և առաքելություն իրականացնող բուժաշխատողները նախքան բախումները հեռացել են քաղաքից, համայնքը տեղյակ չի եղել այդ մասին»,- ասաց Պողիկյանը:

ՀՀ ԱԳՆ պարզաբանման մեջ ասվում էր, թե «դիվանագետ Արա Ավետիսյանը նոյեմբերի 26-ին մեկնել է Դամասկոս՝ Սիրիայի ԱԳՆ-ից լիազորագրեր ստանալու համար, սակայն իրավիճակի կտրուկ սրման պատճառով չի կարողացել վերադառնալ Հալեպ»: Մինչդեռ թերթի խմբագիրը խոսում է գլխավոր հյուպատոսության ողջ անձնակազմի տարհանման և փակման մասին։ Եվ նույնիսկ եթե հյուպատոսն ինքը պաշարման պատճառով հնարավորություն չունի վերադառնալ քաղաք, ինչպես պնդում են Երևանում, ապա ո՞ւր են չքացել մյուս աշխատակիցները։

Չէ՞ որ խոսքը դիվանագիտական ներկայացուցչության մասին է, որը Հալեպի համար ամենածանր ու վտանգավոր տարիներին (2011-2016) ոչ մի օր չի դադարեցրել աշխատանքը, չենք խոսում արդեն փակվելու մասին։ Եվ չնայած երկրում հայկական քաղաքական, հասարակական և կրոնական կազմակերպությունների առկայությանը, հենց գլխավոր հյուպատոսությունն էր տասնյակ հազարավոր հայերի փրկության, անվտանգ տարհանման, փաստաթղթերի ձևակերպման հարցում օգնության, այդ թվում ՝ պատմական Հայրենիք մեկնելու նպատակով ՀՀ անձնագրերի տրամադրման գործում ապավենը:

Այդպիսին էր Հայաստանի իշխանությունների քաղաքական որոշումն այն ժամանակ. պահպանել և՛ դեսպանատունը Դամասկոսում, և՛ գլխավոր հյուպատոսությունը Հալեպում, և քաղաքացիություն տրամադրել հենց տեղում, որպեսզի հնարավորինս հեշտացվի մարդկանց հարկադրված հայրենադարձությունը։ Բոլոր 5 տարիների ընթացքում, երբ քաղաքում շարունակվում էին ռազմական գործողությունները, հայ դիվանագետները շարունակում էին աշխատանքն արտակարգ ռեժիմով և մշտական վտանգի պայմաններում:

Ընդգծեմ, որ հայկական գլխավոր հյուպատոսությունն այն ժամանակ օտարերկրյա դիվանագիտական միակ գործող ներկայացուցչությունն էր Հալեպում, մնացած բոլորը փակ էին։

Այսօր այն փաստացի դադարեցրել է աշխատանքը, ընդ որում՝ դեռ այն բանից առաջ, երբ ակտիվ բախումներ սկսվեցին Թուրքիայի կողմից ուղղորդվող ու համակարգվող արմատական խմբավորումների և սիրիական բանակի միջև: Կարելի է չկասկածել, որ սա նույնպես «քաղաքական որոշում» էր՝ լիովին ՀՀ գործող իշխանությունների ոգով։ Եվ մենք չենք բացատրի Հայաստանի ԱԳՆ-ին Դամասկոսից հյուպատոսության աշխատանքի և անմիջականորեն տեղում գործունեության միջև տարբերությունը՝ նույնիսկ անտեղյակների համար դրա ակներևության պատճառով։

Ի դեպ, հալեպահայության վիճակն ընդհանրապես չի հետաքրքրում նաև «Սփյուռքի հարցերով հանձնակատար» Զարեհ Սինանյանի գերատեսչությանը. սույն անձը հանգիստ մեկնել է (կամ պատրաստվում է մեկնել) երկարատև շրջագայության շատ ավելի անվտանգ ու հաճելի երկրներում՝ Ֆրանսիայում և ԱՄՆ–ում, Նիկոլի հերթական հատուկ հանձնարարությամբ։ Որը, բնականաբար, ընդհանուր ոչինչ չունի հայկական ազգային շահերի հետ։

Այս ամենը սաստիկ հիշեցնում է Երուսաղեմի հայկական թաղամասի հետ կապված պատմությունը, որը սկսվեց ուղիղ մեկ տարի առաջ՝ 2023 թվականի նոյեմբերին։ Այն ժամանակ խոսքը ոչ թե լոկ «Կովերու պարտեզ» հողահատվածը համայնքից ուժով խլելու փորձի, այլև հայ ժողովրդի համար պատմական կարևորության հարցի մասին էր. իրական վտանգի տակ է հայտնվել և շարունակում է մնալ Սուրբ Երկրում հայկական բազմադարյա ներկայությունը:

Այն ժամանակ հայտարարություններով հանդես եկան հայկական գրեթե բոլոր խոշոր կառույցները, Երուսաղեմի քրիստոնեական եկեղեցիների ղեկավարները, կրոնական այլ առաջնորդներ, արձագանքեցին Ֆրանսիան և ԱՄՆ-ը։ Եվ միայն պաշտոնական Երևանը (կամ այն, ինչն անարժանաբար այդպես է կոչվում) համառ լռություն պահպանեց, անգործության էր մատնված նաև Իսրայելում մեր երկրի դեսպանը։

Այսօր Հայաստանի ԱԳՆ-ը թեև հանդես է գալիս հայտարարություններով՝ հավաստիացնելով, թե հետևում է իրավիճակին, սակայն դադարեցնում է գլխավոր հյուպատոսության աշխատանքը՝ ըստ էության իր ուսերից թոթափելով պատասխանատվությունը սեփական ճակատագրի վերաբերյալ բացարձակ անորոշության մեջ գտնվող հազարավոր հալեպահայերի ճակատագրի համար: Եվ հասկացնել տալով նրանց, որ Հայաստանի իշխանությունների վրա հույս չդնեն։

Արժ՞ե արդյոք զարմանալ այս առիթով՝ այն ամենից հետո, ինչ տեղի ունեցավ արցախահայության հետ, որին նույնպես Հայաստանի իշխանությունները բացարձակ անօգնական թողեցին մարդկային կերպարանքը կորցրած Բաքվի գազանի առջև։ Մինչդեռ Հալեպի այսօրվա իրավիճակը շատերին ստիպեց հիշել 1915 թվականի Ցեղասպանությունը, եթե նկատի առնենք, որ հենց Թուրքիան է կանգնած Հալեպն օկուպացրած ծայրահեղական խմբավորումների թիկունքում…

Եվ արժե՞ արդյոք զարմանալ այս ամենի վրա՝ այն պայմաններում, երբ բուն Հայաստանի բնակչությունը վաղուց արդեն չի կարողանում ապավինել իշխանություններին և կատարյալ անորոշության մեջ է սեփական պետության հետագա գոյության հարցում։