ՊԱՏԵՐԱԶՄԱԿԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ ՕՐԵՆՔՆԵՐՈՎ
Սեպտեմբերի 27-ից մենք ապրում ենք նոր հարթությունում. խաղաղությունը փոխարկվել է պատերազմի։ Նման բան արդեն տեղի է ունեցել Երրորդ հանրապետության պատմության մեջ։ Հիշենք 90-ականների սկիզբը կամ 2016 թվականի Ապրիլյան պատերազմը։ Այդ տարիների փորձը ցույց է տալիս, որ պատերազմն իր օրենքներն ունի։ Այստեղ խոսքը ոչ միայն ռազմական դրության կանոնների, այլև չգրված այլ կանոնների ու օրենքների մասին է:
Իսկ սեպտեմբերի 29-ին նշանակված է «Մարտի 1»-ի գործով հերթական դատական նիստը: Մեղադրյալի աթոռին, բացի երկրորդ նախագահից, մարդիկ են, որոնք մեծ դեր են խաղացել և՛ 90-ականների սկզբին, և՛ հետագա պատերազմական իրադարձությունների ժամանակ: Նրանք արել են ամեն ինչ, որպեսզի պատերազմը հաղթանակով պսակվի մեզ համար։ Նկատի ունենք պաշտպանության նախկին նախարար Սեյրան Օհանյանին, ԶՈւ Գլխավոր շտաբի նախկին պետ Յուրի Խաչատուրովին, պաշտպանության նախկին նախարար Միքայել Հարությունյանին, ինչպես նաև գեներալ Մանվել Գրիգորյանին (այլ գործով)։
Ի՞նչ է տեղի ունենում այդ մարդկանց հետ այսօր։ Նրանք բոլորը մեղադրյալի աթոռին են (բացառությամբ Մ.Հարությունյանի, որը գտնվում է Հայաստանից դուրս)։ Կարո՞ղ էր արդյոք մեր երկրի հասարակայնությունը երբևէ ենթադրել, որ նման բան տեղի կունենա։ Որ պատերազմում հաղթած հերոսները «կաստիճանազրկվեն» և կնսեմացվեն քրեական գործով ամբաստանյալների մակարդակի։
Չէ, մենք իհարկե գիտենք, որ օրենքի առջև բոլորը հավասար են. և՛ հերոսները, և՛ շարքային քաղաքացիները։ Հայրենիքին մատուցած ոչ մի ծառայություն չի ազատում քրեական պատասխանատվությունից։ Բայց մտամուխ լինենք հենց թեկուզ այն փաստի մեջ, որ Ռոբերտ Քոչարյանը մեղադրվում է սահմանադրական կարգը տապալելու մեջ՝ ՀՀ Քր.օր.-ի 300.1 հոդվածով, որը 2008 թվականի մարտին գոյություն չուներ մեր երկրի Քրեական օրենսգրքում և հայտնվել է միայն այդ դեպքերից մեկ տարի անց։ Այսինքն երկրորդ նախագահին և մյուսներին մեղադրում են հետին թվով, իսկ օրենքը, ինչպես հայտնի է, հետադարձ ուժ չունի։ Չենք խոսում արդեն նախագահական անձեռնմխելիության մասին։
Այլ կերպ ասած, «Մարտի 1»-ի գործով մեղադրանքը սարքովի է և ներկայացվել է արդարադատության տարրական հիմունքների խախտումով, ինչի մասին գրվել է արդեն բազմիցս։ Ինչպե՞ս կարելի է սահմանադրական կարգի տապալման մեջ մեղադրել նախագահին, երբ նա իր լիազորությունների բերումով կոչված է և պարտավոր է այն պաշտպանել, ինչը և արեց այն ժամանակ Ռ.Քոչարյանը, ինչպես որ արել ու անում են բոլոր պետությունների առաջին դեմքերը, երբ բողոքի զանգվածային ակցիաները վերաճում են զանգվածային անկարգությունների։
Սեպտեմբերի 27-ին պաշտոնաթող գեներալ-լեյտենանտ Հայկ Քոթանջյանը դիմել էր վարչապետին՝ խնդրելով կասեցնել դատական հետապնդումը երկրորդ և երրորդ նախագահների, ԱԺ պատգամավոր Գագիկ Ծառուկյանի, ինչպես նաև «Մարտի 1»-ի գործով անցնող գեներալների և պաշտոնատար անձանց նկատմամբ: Հայ ժողովրդի համախմբման անհրաժեշտության նկատառումով: Իսկ Ռոբերտ Քոչարյանը կարճ և համառոտ հայտարարություն արեց այն մասին, որ պետք է մարտնչել, պաշտպանել Հայրենիքը, և հաղթանակն անպայման մերը կլինի։ Սեյրան Օհանյանը գրել է իր ֆեյսբուքյան էջում. «Թուրքիայի կողմից հայ ժողովրդի և Արցախի դեմ սանձազերծած պատերազմի երկարատև ընթացքի դեպքում Ադրբեջանը կոչնչանա որպես պետություն, իսկ համաշխարհային սպառնալիք դարձած Թուրքիան կմասնատվի»: Հայտարարությամբ հանդես է եկել նաև ծանր հիվանդ Մանվել Գրիգորյանը, իսկ Յուրի Խաչատուրովը՝ որպես փորձառու պրոֆեսիոնալ, անհապաղ գնացել է ԶՈՒ շտաբ և «ասել այն ամենը, ինչ պետք է»։
Այսօր հայտնի չէ, թե որքան ժամանակ կձգվի պատերազմական դրությունը։ Մենք ականատես ենք Ադրբեջանի և Թուրքիայի աննախադեպ ագրեսիային։ Ինչպե՞ս կարելի է նման իրավիճակում չօգտվել այն մարդկանց փորձից ու գիտելիքներից, որոնք վիթխարի դեր են խաղացել նախորդ հաղթանակում։ Ստեղծված իրավիճակում մի կողմ նետելով ցանկացած քաղաքական դրդապատճառներ, ցանկացած իրավական նորմեր, որոնք անպայման կատարելի են խաղաղ ժամանակներում, անհրաժեշտ է արձանագրել, որ բոլոր այդ մարդկանց պետք է անհապաղ ազատ արձակել հենց դատարանի դահլիճից։ Ըստ պատերազմական ժամանակի օրենքների։ Անհրաժեշտ է դադարեցնել քրեական հետապնդումը նրանց նկատմամբ և ի նպաստ հայկական երկու պետությունների օգնության կոչել նրանց գիտելիքները, փորձը, կազմակերպչական ու վարչարարական ունակություններն ու հմտությունները: Երկար մտորումների համար ժամանակ չկա, իսկ այլ լուծումը (հուրախություն թշնամու) պարզապես անթույլատրելի է: