Արցախյան շարժման նորագույն պատմությունը սկսվել է 1988 թվականից։ Այդ ժամանակից ի վեր շատ ջրեր են հոսել։ Փոխվել են Հայաստանի և Արցախի առաջնորդները։ Փոխվել են Ադրբեջանի առաջնորդները։ Փոխվել են միջնորդները։ Նախկին փորձագետներին փոխարինելու են եկել նորերը։ Բայց ողջ այդ ընթացքում ոչ ոք. ո՛չ հայկական կողմից, ո՛չ փորձագետներից (ինչպես անկախ, այնպես էլ կախյալ), և նույնիսկ ադրբեջանական կողմից որևէ մեկն այնքան ոգևորված չի համոզել, թե Հադրութն ու Շուշին պետք է ադրբեջանական լինեն, ինչպես դա անում էր Նիկոլ Փաշինյանը առցանց ասուլիսի ժամանակ։

«Վալդայի միջազգային ֆորումի» ընթացքում պատասխանելով հարցերին, Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը երեկ մի շարք նշանակալի հայտարարություններ է արել, որոնք վերաբերում են Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության տարածաշրջանում իրավիճակի զարգացման հեռանկարներին: Անդրադառնանք ամբողջապես տարածաշրջանում երկարաժամկետ կարգավորման առանցքային թեզերին։

Հայաստանում Ֆրանսիայի նոր դեսպան Անն Լույոն «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում հայտարարել է. «Ֆրանսիան, Ռուսաստանի և Միացյալ Նահանգների հետ միասին, աշխատում է Ղարաբաղի վերաբերյալ տևական համաձայնագրի կնքնման ուղղությամբ։ Կարող եմ ձեզ ասել, որ Նյու Յորքում շարժ է գրանցվել, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի այլ համանախագահների հետ հաճույքով կազմակերպել ենք երկու (Հայաստանի ու Ադրբեջանի) արտգործնախարարների հանդիպումը։ Սա կարող է փոքր քայլ թվալ, բայց իրականում հսկայական քայլ է։ Հուսով ենք՝ նման կարգի այլ որոշումներ ևս կլինեն և կարող եմ վստահեցնել ձեզ, որ մենք՝ ռուսաստանցի և ամերիկացի գործընկերների հետ, գործում ենք, որպեսզի առաջ մղենք Ղարաբաղի վերաբերյալ ավելի տևական համաձայնագրի կնքմանը միտված գործընթացը»։

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հայտարարել է, որ պատրաստ է հանդիպել Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ, եթե ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը կազմակերպի նման հանդիպում: Իբր՝ միշտ պատրաստ եմ կառուցողական քննարկումների, հայտարարել Է նա France-24 հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում: Ի՞նչ կնշանակի սա։

Երբեմն թվում է՝ դե, վե՛րջ, արդեն հատակն է, ավելի ցած գլորվել անհնար է։ Բայց պարզվում է՝ չկա հատակ այս վարչապետի պարագայում, չկա հատակ այս իշխանության համար։ Մանր ստախոս, մանր գող. նա հիշեցնում է Իլֆի ու Պետրովի վեպի հերոսին, որը քիչումիչ գողություն էր անում իր ղեկավարած անկելանոցի պացիենտներից…

«Հայկական ժամանակ» թերթի 2001թ. մայիսի 22-ի համարում Նիկոլ Փաշինյանի հեղինակած «Հողը սիրելով են պահում, իմացեք» վերնագրով հոդվածում կարդում ենք. «Ինձ զարմացնում է, որ մեր երկրում դեռ կան մարդիկ, ովքեր իլյուզիաներ ունեն գրավյալ, եթե կուզեք՝ ազատագրված, եթե կուզեք՝ օկուպացված տարածքների վերաբերյալ»։ Եվ այնուհետ. «Ես չեմ ընդունում այն տեսակետը, թե լավ դիվանագիտությունը կարող է այնպես անել, որ այդ տարածքները չվերադարձնենք Ադրբեջանին, չէ՞ որ այս երկիրը տեր չունի»։

Հայաստանը շարունակում է մնալ Արցախի անվտանգության միակ արտաքին երաշխավորը։ Հայաստանի արտգործնախարար Զոհրաբ Մնացականյանը այս մասին ասաց Թբիլիսիում`«ՀայԱրՏուն» հայկական մշակույթի կենտրոնում, հայ համայնքի հետ հանդիպման ժամանակ։

Սլովակիայի Վիսոկե Տատրի քաղաքում տեղի ունեցող ԵԱՀԿ ոչ պաշտոնական նախարարական հանդիպման շրջանակներում հուլիսի 8-ին տեղի ունեցավ Հայաստանի և Ռուսաստանի ԱԳ նախարարներ Զոհրաբ Մնացականյանի և Սերգեյ Լավրովի հանդիպումը:

ԵԽԽՎ-ում ընթացող քննարկումների ժամանակ Նաիրա Զոհրաբյանը բարձրացրել է չճանաչված պետությունների և մասնավորապես Արցախի ժողովրդի կրթական և առողջապահական իրավունքի իրացման խնդիրը։