2022-07-15 10:17
Ашот АРАМЯН
ՈԳՈՎ ԶՈՐԵՂՆԵՐԻ ՏՈՆԸ
15 տարվա ընթացքում 400 մլն դոլարի ներդրումներ հանքարդյունաբերության ոլորտում
Ամեն տարի հուլիսի երրորդ կիրակի օրը իրենց տոնն են նշում խիզախ մասնագիտության տեր մարդիկ՝ հանքագործներն ու մետալուրգները: Հայաստանում Հանքագործի և մետալուրգի օրը կառավարության որոշմամբ վերականգնել են 2008 թվականին: Որոշման հիմնավորման մեջ նշվել է, որ այդ ոլորտները առաջնայիններից են Հայաստանի տնտեսության մեջ, և դրանց զարգացման հետ մեծ հույսեր են կապվում, այդ թվում՝ այլ ոլորտների վրա դրանց ազդեցության տեսանկյունից:
Հայաստանի արդյունաբերության լեռնահանքային ոլորտը զարգացել է անկախացած երկրի հետ միասին՝ հաղթահարելով այդ ճանապարհին բաժին ընկած բոլոր դժվարություններն ու փորձությունները։ Եվ պետության կայացման պատմության առանձնակի դրամատիկ պահերին հանքագործներն ու մետալուրգները մշտապես հուսալի նեցուկ են եղել նրան։ Երկրի հանքերը, բացահանքերը, հանքահորերն ու լեռնային կոմբինատները չեն դադարեցրել իրենց աշխատանքը նույնիսկ գլոբալ տնտեսական ճգնաժամերի բարդագույն ժամանակներում, ապահովելով մարդկանց զբաղվածությունը, հարստացնելով պետական գանձարանը, ամուր արժույթ հայթայթելով երկրի համար:
Հայաստանի համար այս ոլորտի նշանակալիությունն անհնար է թերագնահատել։ Լեռնային կոմբինատներն ավանդաբար զբաղեցնում են երկրի խոշորագույն հարկատուների ցանկի վերին հորիզոնականները՝ ապահովելով Հայաստանի պետբյուջեի մուտքերի պատկառելի մասը: Պղինձը, մոլիբդենը, ոսկին, ցինկը արտահանման լուրջ մաս են կազմում (արտահանման ընդհանուր ծավալի կեսից ավելին) հայկական տնտեսության մեջ, և դրանց նշանակությունը մշտապես աճում է։ Սույն թվականի առաջին եռամսյակի արդյունքներով լեռնահանքային արդյունաբերության մասնաբաժինը Հայաստանի ՀՆԱ-ում կազմել է 6,6%։
Պատրաստ՝ պատասխանելու մարտահրավերներին
Այս առումով ցուցանշական է «ԳեոՊրոՄայնինգ» (GPM) ընկերությունների խմբի պատմությունը Հայաստանում, որտեղ այն շահագործում է Սոթքի ոսկու հանքավայրը, Արարատի ոսկու կորզման ֆաբրիկան (ԱրՈԿՖ), Ագարակի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը (ԱՊՄԿ), իսկ համեմատաբար ոչ այնքան վաղուց՝ Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը (ԶՊՄԿ)։ Մանավանդ որ այս տարի ընկերությունում նշում են կրկնակի մասնագիտական տոն, քանի որ հանքագործի և մետալուրգի օրը համընկել է մեր երկրում նրա գործունեության 15-ամյակի հետ։
GPM-ը Հայաստանի շուկա մտավ 2007 թվականի վերջին` ձեռք բերելով կիսագործող վիճակում գտնվող Ագարակի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը և ավելի քան 1,5 տարի չգործող Սոթքի ոսկու հանքավայրն ու ԱրՈԿՖ-ն: Նոր սեփականատերը մարեց նախկին սեփականատերերի պարտքերը ՀՀ պետական բյուջեին, ձեռնարկությունների անձնակազմին և մատակարարներին։ Դեռ նոր էին սկսել մտածել, թե ինչպես դուրս գալ ծայրահեղ ծանր վիճակից, երբ ճայթեց 2008-2009թթ. համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը, որը ցավոտ հարվածեց գունավոր մետաղների գների համաշխարհային կոնյունկտուրային։ Մինչ ողջ աշխարհում դադարում էին գործել լեռնային կոմբինատները, GPM-ին հաջողվեց արդյունավետ կառավարման միջոցով խուսափել արտադրության կանգից և անձնակազմի կրճատումից: Ավելին, ընկերությունն անմիջապես ձեռնամուխ եղավ հակաճգնաժամային ծրագրերի իրականացմանը, այդ թվում՝արտադրանքի ինքնարժեքի նվազեցմանն ու իր հայկական ակտիվների մրցունակության բարձրացմանն ուղղված արդիականացմանը։
Այսպես, ԱրՈԿՖ-ում ներդրվեց սուլֆիդային հանքաքարերից ոսկու առավելագույն կորզման «Ալբիոն» ժամանակակից տեխնոլոգիան, ինչը թույլ տվեց առավել քան փոխհատուցել Սոթքից Արարատ ոսկու հանքաքարի երկաթուղային փոխադրման մեծ ծախսերը, շահույթ ապահովել և պահպանել աշխատատեղերը, ինչպես նաև ավելացնել հարկային հատկացումները Հայաստանի պետբյուջե: Առհասարակ պետք է ասել, որ առանց «Ալբիոնի» Սոթքի ոսկու հանքավայրի շահագործումն իսպառ կկորցներ տնտեսական որևէ իմաստ։ Մինչդեռ GPM Gold-ի արտադրության արդիականացման շնորհիվ հաջողվեց ոսկու արտադրության ծավալը զրո ունցիայից հասցնել տարեկան մոտ 5 տոննայի։
Հաջորդ 10 տարիներին, ընդհուպ մինչև 2019 թվականը, պղնձի համաշխարհային շուկայում հիմնական միտումը գների շարունակական անկումն էր՝ առաջարկի ավելցուկային աճի և Չինաստանի տնտեսության աճի տեմպերի նվազման պատճառով: Ոլորտի հերթական համակարգային ճգնաժամն իրեն երկար սպասել չտվեց՝ հարվածելով 2014-2015 թվականներին: Ըստ էության, այսօր էլ հանքագործներն ու մետալուրգները գործում են գլոբալ աշխարհաքաղաքական և աշխարհատնտեսական դաշինքների դիմակայության բարդ պայմաններում: Այսպես. հենց նույն պղնձի բորսայական գները մեկ տոննայի համար 9-9, 5 հազար դոլարից վերջին մի քանի շաբաթվա ընթացքում ընկել են 7 հազար դոլարի։ Սակայն Հայաստանում մինչև տարեվերջ դեռ գործելու է նշյալ ոլորտի լրացուցիչ հարկումը, այսինքն 2021 թվականից սահմանված արտահանման տուրքը երկրից մետաղական խտանյութերի և ֆերոմոլիբդենի արտահանման համար, և միայն 2023 թվականի հունվարի 1-ից այն կչեղարկվի և ուժի մեջ կմտնի հարկավճարի գանձման նոր, ավելի արդար համակարգ։
Չնայած դրան, GPM-ը իրար հաջորդող ճգնաժամերի պայմաններում շարունակել է կայունացնող վարկեր ներգրավել արտադրության արդիականացման նախագծերում, ինչպես նաև սեփական միջոցներն ուղղել ձեռնարկությունների գործառնական աշխատանքին: Կարելի է առանց չափազանցության ասել, որ Հայաստանում ընկերության գործունեության 15-ամյա ողջ պատմությունը եղել է սեփական ակտիվների անխափան շահութաբեր աշխատանքը կազմակերպելու ձգտում՝ պարբերական ճգնաժամերին ցուցաբերվող հակազդեցության պայմաններում: Հայաստանում 15 տարվա աշխատանքի ընթացքում «Գեոպրոմայնինգ» ընկերությունների խումբը մեր երկրում ներդրել է ընդհանուր առմամբ մոտ 400 մլն դոլար:
Ներդրումներ՝ անդադար ռեժիմով
Այսպես, Ագարակի ՊՄԿ-ն, որը դարձել է Հայաստանում առավել ստրեսակայուն լեռնային կոմբինատներից մեկը, պատվով անցավ ծանրագույն ճգնաժամերի միջով, իսկ ներդրողը, որը 2008-ին գումար է ներդրել ԱՊՄԿ-ում, անցած 15 տարիների ընթացքում հետ չի ստացել ոչ մի ցենտ: Մշտական ճգնաժամերի պայմաններում կոմբինատում ի սկզբանե խնդիր են դրել յուրաժամանակ և համարժեք արձագանքել մարտահրավերներին՝ արդյունավետ աշխատանքի և մրցունակության պահպանման նպատակով:
Անցած տարի այնտեղ ավարտվեց ԱՊՄԿ-ի արդիականացման ներդրումային ծրագրի երկրորդ փուլը՝ ավելի քան 30 մլն դոլար արժողությամբ, որի նպատակն էր արտադրության օպտիմալացումը, արտադրողականության ավելացումը և արտադրանքի ընդհանուր ինքնարժեքի նվազեցումը: Այսպիսով, կոմբինատում ներդրումների ընդհանուր ծավալը հասել է 90 մլն դոլարի: Ներդրումային ծրագրի շրջանակներում իրականացվել են բացահանքի տեխնիկական վերասարքավորում և հարստացուցիչ ֆաբրիկայի տեխնոլոգիական վերազինում, ներդրվել են առաջատար արտադրողների սարքավորումներ: Գործարանում իրականացվել է ջարդման բաժանմունքի լայնածավալ վերակառուցում, կառուցվել է աղացման նոր մասնաշենք, տեղադրվել են երկու նոր աղացներ, վերանորոգվել և գործարկվել նոր պոմպակայաններ, վերակառուցվել են մայրուղային խողովակաշարերը: Եվ վերջապես, նախագծի շրջանակներում լուծվել է շրջանառու ջրամատակարարման համակարգի ներդրման չափազանց արդիական խնդիրը, ինչպես նաև առաջիկա 36 տարիների համար օրակարգից հանվել է պոչամբարի հարցը, որի տարողունակությունն ավելացվել է: Արդյունքում, չնայած համավարակին և 2020 թվականի ռազմական գործողություններին, ԱՊՄԿ-ին հաջողվել է տարեկան 2,7 մլն տոննա հանքանյութի վերամշակումից բարձրացնել արտադրողականությունը մինչև 5 մլն տոննայի:
Ծրագրի համաձայն, շարունակվում են աշխատանքները նաև GPM-ի կողմից համեմատաբար վերջերս ձեռք բերված ԶՊՄԿ-ում, որտեղ ընթացիկ տարում մտադիր են վերամշակել 22 մլն տոննա հանքաքար, ինչը 25%-ով գերազանցում է նախորդ տարվա ցուցանիշը: Արդեն հաստատվել են շուրջ 65 մլն դոլար ընդհանուր արժողությամբ ներդրումային նախագծերը՝ ուղղված արտադրության հետագա արդիականացմանը, հին ֆլոտացիոն մեքենաների փոխարինմանը, ավելի արտադրողական սարքավորման տեղադրմանը։
Պետության հիմնարար նեցուկ
Հանքագործի և մետալուրգի օրվա կապակցությամբ իրենց շնորհավորանքներն են հղել GPM ընկերությունների խմբի թոփ մենեջերները: Ահա թե ինչ է ասել այս առիթով GeoProMining-ի նախագահ Ռոման Խուդոլին. «Հարգելի գործընկերներ։ Շնորհավորում եմ ձեզ մասնագիտական տոնի՝ Մետալուրգի օրվա առթիվ: Լեռնամետալուրգիական ոլորտն իրավամբ համարվում է հայրենի տնտեսության առանցքային, հիմնարար ճյուղերից մեկը, իսկ հանքագործների և մետալուրգների աշխատանքը, որը պահանջում է բարձր որակավորում և պատասխանատու վերաբերմունք գործի նկատմամբ, արժանի հարգանք է վայելում հասարակության կողմից:
Կարեվոր է, որ ոլորտի աշխատողների ներկայիս սերունդը պահպանում է իր նախորդների հիանալի ավանդույթները, լայնորեն օգտագործում կուտակած փորձը, ձգտում է արդյունավետ լուծել դրված խնդիրները: Մենք ձեզ հետ երկար ու բարդ ճանապարհ ենք անցել՝ դիմագրավելով ճգնաժամային բոլոր մարտահրավերներին։ Մեր ակնհայտ ձեռքբերումներից են՝ թողարկման ծավալների, արտադրանքի որակի աճը, հարկային և սոցիալական պարտավորությունների կատարումը պետության առջև, հեռանկարային շուկաների յուրացումը։ Վստահ եմ, որ դուք այսուհետ ևս շարունակելու եք բարեխղճորեն աշխատել, ձգտել մասնագիտական նոր հաջողությունների»։
Գործընկերներին ողջույնի խոսք է հղել նաև ԶՊՄԿ գործադիր տնօրեն, ԱՊՄԿ գլխավոր տնօրեն Անդրեյ Սինյակովը. «Այս օրերին մեր երկրի բոլոր մետալուրգներն ու հանքագործները, և մենք՝ ձեզ հետ միասին, հարակից մասնագիտությունների ներկայացուցիչներս, արժանապատվորեն և իրավամբ նշում ենք այս հիանալի մասնագիտական տոնը: Բոլոր հիմքերն ունենք դրա համար։ Լեռնամետալուրգիական ոլորտը միշտ եղել է մեր պետության հզորության նեցուկը։ Եվ այսօր էլ այն հայրենի տնտեսության կարևորագույն ու առաջատար մասնահատվածներից մեկն է։ Անկեղծ երախտագիտություն և շնորհակալություն եմ հայտնում բոլոր նրանց, ովքեր այսօր աշխատում են հանքերում ու բացահանքերում, արտադրամասերում և արտադրական հրապարակներում, բոլոր նրանց, ովքեր արդյունահանում, հալում ու մշակում են մետաղը, յուրացնում և ընդլայնում արտադրությունը, և բոլորին, ովքեր կապված են դժվարին, բայց այնքան պատվաբեր՝ Մետալուրգի մասնագիտության հետ։ Սրտանց մաղթում եմ ձեզ քաջառողջություն, բարօրություն, լավատեսություն, հաջողության հավատ, բարգավաճում և աշխատանքային նոր ձեռքբերումներ»։
Գործընկերներին դիմել է նաև ԳՊՄ Գոլդ ընկերության գլխավոր տնօրեն Անատոլի ԳՈԳՈՏԻՆԸ. «Այսօր մենք ավանդաբար նշում ենք Մետալուրգի օրը, հիրավի արժեքավոր տոնն այն մասնագետների, որոնք օգտակար շատ բան են անում իրենց պետության համար։ Միայն ոգով զորեղ մարդիկ կարող են հաջողությամբ աշխատել մետաղի հետ, չվախենալ բարձր ջերմաստիճաններից, որոնք կարող են վտանգավոր լինել: Մաղթում եմ նախանշված նպատակների իրականացում և հաջող առաջընթաց ճիշտ ուղղությամբ, քանզի ձեր բնավորությամբ դուք կարող եք հասնել զարմանալի բարձունքների։ Թող առողջությունն ու լավ իմունիտետը անպայման պահպանվեն, քանի որ միայն այդ դեպքում կարելի է իրականացնել առկա նպատակներն ու խնդիրները և իմանալ, որ բոլոր գաղափարները հաջողությամբ կիրագործվեն»։
ПОСЛЕДНИЕ ОТ АВТОРА
-
2025-07-05 09:58Трудовым мигрантам уже полтора года не возвращают переплату по налогам Обмен налоговыми данными в ЕАЭС привел к конфликту в Армении, который и спустя полтора года не разрешился. Напомним вкратце историю, к которой «ГА» за последнее время обращался несколько раз…
-
2025-07-05 09:52Июньская инфляция, честно говоря, покоробила. И не столько официальным 12-месячным (июнь т.г. к июню 2024г.) уровнем в 3,9%, хотя и он уже существенно превысил действующий с этого года новый целевой показатель Центрального банка (3%), сколько реальным ростом цен, с которым граждане каждый день сталкиваются везде – в магазине, аптеке, на транспорте, при оплате коммунальных услуг и т.д. В Армении, как известно, реальная инфляция почему-то всегда расходится с официальной – той, что показывают и объясняют Центробанк, Armstat или Минфин…
-
2025-07-04 09:41Охота за советскими чугунными ваннами и батареями в самом разгаре Правительство Армении на своем заседании 3-го июля в очередной раз продлило на полгода (с 1 августа т.г. до 1 февраля 2026 года) запрет на вывоз металлического лома и отходов, которые стали чуть ли не основной сырьевой базой для национальных металлообрабатывающих предприятий. «ГА» в последнее время несколько раз обращался к этой важной теме, поскольку, с одной стороны, металлургическая продукция из черных и цветных металлов для любой страны имеет стратегическое значение прежде всего в плане обороноспособности (плюс строительство), а с другой – функционирование целой отрасли на столь нестабильной и конечной сырьевой базе создает многочисленные риски и, в частности, грозит простоями и даже полной остановкой сталелитейных заводов…
-
2025-07-03 10:01Какими богоугодными делами заняты чиновники из Минэкономики Несколько дней назад на презентации «Всемирного доклада предпринимательства: Армения 2024/2025», являющегося одним из самых авторитетных и всеобъемлющих исследований, у присутствующих вызвало немалое удивление, если не сказать раздражение, отсутствие на мероприятии назначенной полгода назад замминистра экономики Лили Сираканян, которая курирует данную сферу и, более того, должна была принять участие в панельных прениях по исследованию. Кстати, взамен на мероприятие чуть ли не в полном составе явился Совет Центрального банка РА. Некоторые участники в связи с этим громогласно выражались в том духе, какое еще более важное дело нашлось у новоиспеченной замминистра, нежели углубиться в проблемы предпринимательства в Армении и получить, наконец, ясную, без приевшихся стереотипов, полную и надежную картину этой важной сферы экономики…
ПОСЛЕДНЕЕ ПО ТЕМЕ
-
2022-07-16 07:31Նրանք հպարտանալու բան ունեն իրենց մասնագիտական տոնին Ամեն տարի հուլիսի երրորդ կիրակի օրը իրենց տոնն են նշում խիզախ մասնագիտության տեր մարդիկ՝ հանքագործներն ու մետալուրգները: Հայաստանում Հանքագործի և մետալուրգի օրը հպարտանալու և տոնելու բան կա։ Բայց գլխավոր հարստությունը, ինչպես մշտապես նշում են հանքարդյունաբերական ընկերություններում, մարդիկ են, աշխատանքային կոլեկտիվները։
-
2020-07-17 20:08Ըստ պաշտոնական վիճակագրության, արդյունաբերական արտադրության ծավալը Հայաստանում այս տարվա առաջին 5 ամիսների ընթացքում աճել է՝ 2019-ի նույն ժամանակահատվածի համեմատ: Աճել է, իհարկե, ոչ շատ։ Ընդամենը 2,4%-ով։ Բայց երբ տնտեսական առանցքային մյուս բնութագրիչների մեծամասնության պարագայում անկում է արձանագրվում, երբ աշխարհում և երկրում թափ է հավաքում տնտեսական ճգնաժամը, նույնիսկ այդ փոքր աճը, թվում է, բավական էական է։ Սակայն այդպես կարող է թվալ այնքան ժամանակ, քանի դեռ չես ծանոթացել կոնկրետ ապրանքային խմբերի արդյունաբերական արտադրության վիճակագրությանը։ Այստեղ արդեն հարկ է արձանագրել առավել քան տագնապալի միտումներ…
-
2019-05-07 21:36Հայաստանում առաջին տնտեսական հեղափոխության առաջին տարվա առաջին եռամսյակում տեղի ունեցան բավականաչափ իրադարձություններ, որպեսզի խոսենք առաջին արդյունքների մասին։ Անշուշտ, քիչ չեն նրանք, ովքեր արդեն համտեսել են տնտեսական հեղափոխության և հայկական տնտեսության թռիչքաձև վերելքի քաղցր պտուղները։ Թեպետ, նրանց մասին՝ քիչ ավելի ուշ։ Իսկ առայժմ խոսենք այն մասին, թե ինչ տեղի ունեցավ երկրի տնտեսության մեջ այսչափ կարճ, բայց հեղափոխական ժամանակահատվածում։ Արդյունքներն իսկապես չափազանց շատ են։