Լրագրող, վերլուծաբան, սյունակագիր, բանասիրական գիտությունների թեկնածու
Իշխանությունն առայսօր հոդաբաշխ բացատրություն չի տվել, թե ինչո՞ւ է փորձառու հրամանատարներին արգելել մասնակցել 44-օրյա պատերազմի ռազմագործողությունների ծրագրմանն ու համակարգմանը, ինչո՞ւ են նրանց առաջարկել զբաղվել շատ ավելի նվազ կարևորության հարցերով, օրինակ՝ զորահավաքի կամ աշխարհազորային ռեսուրսի մոբիլիզացման, որոնք հոգալու համար բնավ պետք չէ պաշտպանության նախկին նախարար կամ ԶՈՒ ԳՇ նախկին պետ լինել։
Մի քանի ամսից կլրանա Փաշինյանի իշխանավարման չորրորդ տարին, իսկ մեր հանրության մի մասը, փառք Աստծու՝ գնալով նվազող, դեռևս չի ուզում տեսնել ու լսել ճշմարտությունը և Փաշինյանից դուրս արդարացումներ է փնտրում, թե ինչու է նրա կառավարումն իսպառ ձախողվել։ Այդ ագրեսիվ փոքրամասնությունը դեռևս հանդիմանում է ընդդիմադիր տրամադրված մարդկանց, պիտակավորում ու անարգում է նրանց։ Երբ հարցնում ես՝ կոռուպցիայի վերացման խոստումներ էին տրվում, ո՞ւր է իրականացումը, աստղաբաշխական աշխատավարձերն ու պարգևավճարները, մեկ անձից գնումներն ու կասկածելի հաղթողներով մրցույթներն ի՞նչ են, սկսում են ինչ-որ անհոդաբաշխ պնդումներ արտաբերել «նախկինների» մասին։
2022-ի ներքաղաքական տարին սկսում ենք անորոշ սպասումների և աղոտ հույսի մթնոլորտում։ Իրավիճակի պարզ գույքագրումը հուշում է, որ բոլոր հիմնական ընդդիմադիր ուժերը, բացի իշխանությանը սպասարկող մի քանի մարդ-կուսակցություններից, շարունակում են պահանջել Փաշինյանի վարչախմբի հրաժարականը։ Սահմանադրական փոփոխությունների քննարկումներն սկսելու դեպքում ծանրության կենտրոնը դարձյալ կարող է տեղափոխվել խորհրդարան, և այդ ժամանակ ԱԺ պատգամավորներից յուրաքանչյուրի նկատմամբ պետք է հանրային ճնշման միջոցներ բանեցվեն՝ նրանց անհատական պատասխանատվությունն ընդգծելու նպատակով։
Իրեն ՀԱՊԿ-ի ղեկավար երևակայող Նիկոլ Փաշինյանի վերջին օրերի վարքը ծիծաղելի կլիներ, եթե այսքան ողբերգական հակադրության մեջ չլիներ իր իսկ նախընթաց գործողությունների և խոսքի, փողոցային պայքարի և մարտի 1-ի զոհերի մասին ստերի հետ։ Հայ հասարակությունը կարիք ունե՞ր ևս մեկ անգամ համոզվելու, որ բարոյական, մարդկային և պետական բոլոր արժեքներն այս անձին խորթ են, նա խորապես թքած ունի իր ղեկավարած երկրի ու նրա ժողովրդի ճակատագրի ու անվտանգության վրա։ Միգուցե Փաշինյանի մեջ նաև ներքին վախե՞ր են արթնացել, օրինակ, որ եթե ավտորիտար Ղազախստանում կարելի է մի քանի օրում երեսնամյա առաջնորդին փաստացի տապալել, ապա ինչո՞ւ հայ ժողովուրդը չպետք է պատժի իր պես ստահակին։
Մինչ հանրությունը և պետությունը հետ են գալիս հետտոնական թմբիրից, տարածաշրջանում և մեր շուրջ տեղի ունեցող գործընթացներն արագացմամբ սեղմում են մեզ՝ գնալով ավելի նվազեցնելով այլընտրանքներն ու անկորուստ գոյատևելու հնարավորությունները։ Պատերազմի ու հետպատերազմական քրոնիկոնում չկա գեթ մեկ օր, որը կորստաբեր չի եղել մեզ համար։ Ե՛վ մարդկային, և՛ տարածքային, և՛ նյութական, և՛ բարոյահոգեբանական կորուստները խորքային են, թեև ոչ միշտ տեսանելի, և ճգնաժամը չի հաղթահարվել։
Տարվա ներքաղաքական կարևորագույն հարցերից մեկն այն է, թե ընդդիմադիր պայքարի ի՞նչ կենտրոն կձևավորվի 2022-ին։ Եթե խորհրդարանական երկու ընդդիմադիր խմբակցություններն առանձնաբար չեն կարող պայքար մղել, ապա ի՞նչ միասնական պլատֆորմ կարելի է նախաձեռնել և սկսել իշխանափոխության գործընթաց։ Պարզ է, որ այն պետք է լինի վերկուսակցական, համապետական և նույնիսկ համահայկական ընդգրկման՝ Հայաստանի և Սփյուռքի ներուժի կենտրոնացմամբ։ Միաժամանակ, պետք է իսպառ խուսափել արդեն պատմության գիրկն անցած «Հայրենիքի փրկության շարժման» մարտավարական սխալներից։
Արցախի հարցում Նիկոլ Փաշինյանի հստակ դիրքորոշումը պարզելու համար հատուկ ջանքեր ներդնելու կամ նրա հակասական ելույթները վերծանելու կարիք բնավ չկա։ Դեռևս լրագրող, ապա խմբագիր եղած շրջանում նա իր նյութերում և խմբագրականներում բավական միանշանակ ակնարկում էր, որ Արցախը բեռ է, նրանից պետք է ամեն գնով ազատվել և վերականգնել հարևան Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ հարաբերությունները։ Ճիշտ է, 44-օրյա պատերազմի օրերին Փաշինյանն իր այդ մոտեցումը քողարկում էր «վճռական հակահարված տալու» դատարկ քարոզչությամբ և արծրունհովհաննիսյանական «Հաղթելու ենք» նշանաբանով, բայց իր ներսում հո շարունակում էր մնալ նույն պարտվողական, նահանջողական գաղափարների հավատարիմ կրողը։
Միայն դեկտեմբերին Նիկոլ Փաշինյանը հասցրեց ոչ ավել, ոչ պակաս՝ երեք անգամ հանդիպել Իլհամ Ալիևի հետ։ Սոչիի հանդիպման արդյունքներով, օրինակ, նա պնդում էր, թե Հայաստանի ժողովուրդն իրեն խաղաղության դարաշրջան բացելու մանդատ է տվել։ Վստահաբար՝ այդ հայտարարությունն անելու պահին Փաշինյանն արդեն իսկ զուրկ էր իր երբեմնի լեգիտիմությունից, պատերազմը զրոյացրել էր այն, իսկ 2021-ի արտահերթը որևէ կերպ չես համարի ընտրողների մեծամասնության դիրքորոշում։ Փաշինյանն ինքն էլ թերևս զգում է, որ այլևս ներքին թիկունք կամ ժողովրդական աջակցություն չունի, և այդ հերթապահ պնդումներով փորձում է ընդամենը պոպուլիստի իր մարզավիճակում մնալ։
Ժամանակ առ ժամանակ տարբեր կասկածելի հարթակների ու նախաձեռնությունների սնանկության հարցում վերջնականապես ես համոզվում, երբ հանրությանը կոչ են անում միասնական լինել՝ իշխանությանը քողարկված աջակցելու համատեքստում։ Այո՛, ազգային միասնությունը մեր անվտանգ գոյության հիմնական երաշխիքն է, բայց ո՞վ էր խնդրում իշխանությանը իր պաշտոնավարման հենց սկզբից անթույլատրելի սահմանաբաժան գծել իրենց աջակիցների և մյուսների միջև՝ պիտակավորելով վերջիններիս։ Այս առումով պաշտոնանկ քաղաքապետ Հայկ Մարությանի ուղերձի՝ «Ով ՔՊ-ից չէ, հակահեղափոխական է» թեզի մերկացումն իրոք ուշագրավ էր։
Նիկոլ Փաշինյանի իշխանախումբը վաղուց արդեն չի քաշվում արդարադատության դեմ բացեիբաց իրականացվող ոտնձգություններից, բայց պետք է լավ իմանա, որ վաղ թե ուշ դատվելու է անկախ դատական համակարգը խորտակելու, իշխանազանցության և պաշտոնեական դիրքի չարաշահման համար։ Վարչապետի մերձավոր շրջապատում, փաստորեն, չկա մեկը, որը կհուշեր՝ գործադիր իշխանության ղեկավարը չպետք է որևէ կերպ միջամտի դատական ատյանների, օրինակ՝ Սահմանադրական դատարանի բնականոն գործունեությանը։ Բայց դե բարձր դատարանի՝ պատերազմին նախորդած զավթումից հետո Փաշինյանն իր ոտքով է գնացել ՍԴ և հանդիպել իր «նշանակած» (ձևականորեն՝ ԱԺ-ի ընտրած) դատավորներին, վստահաբար՝ նաև ուղղակի ցուցումներ տվել նրանց։