Լրագրող, վերլուծաբան, սյունակագիր, բանասիրական գիտությունների թեկնածու
Ինչպես հետպատերազմյան իրականությունում մեր հանրային կյանքի մի շարք դրսևորումներ, այնպես էլ այլ, այդ թվում՝ բարեկամ պետությունների և միջազգային կառույցների նկատմամբ մեր հավաքական վերաբերմունքը լուրջ վերաիմաստավորման կարիք ունի։ Մասնավորապես, մարդասեր Եվրոպայի կամ ԱՄՆ-ի մասին լալահառաչ պնդումները, թե նրանք մեզ մարդու իրավունքներ են սովորեցնում, բայց չեն նկատում Արցախի դեմ կատարվածը, ծիծաղելի կլինեին, եթե այդքան ողբերգական չլինեին։
Ընդդիմության հանրահավաքին վստահաբար կհնչեն հանրությանը զգոնության կոչող կարգախոսներ, բայց ի՞նչ կփոխվի դրանից։ Ընդդիմադիր առաջնորդները կհիշեցնեն Ադրբեջանի և Թուրքիայի՝ մեզ հայտնի նպատակները, կքողազերծեն Հայաստանն առանց հայերի տեսնելու նրանց վաղեմի քաղաքականության իրականացումը այս իշխանության ձեռամբ, կներկայացնեն հնարավոր նոր պատերազմի սպառնալիքն ու հրադադարի ամբողջ փխրունությունը։ Ի՞նչ կհետևի դրան, հայտարարված համազգային դիմադրությունը թափ կհավաքի՞։
ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահությունը փաստացի լուծարված է։ Ամիսներ առաջ միջնորդների խոստացած այցը Ստեփանակերտ այդպես էլ չկայացավ։ Ավելին՝ Ալիևն ուղղակիորեն հասկացնում է, որ Բաքվում նրանք ցանկալի հյուրեր չեն, քանի որ համարում է, թե միակողմանիորեն լուծել է արցախյան հակամարտությունը։ Դրան զուգահեռ՝ Մոսկվայի ակտիվ հավանությամբ և Վաշինգտոնի դիմադրությամբ քննարկվում է «3+3» տարածաշրջանային ձևաչափը, ընդ որում՝ Էրդողանից պարզում ենք, որ Ալիևն ու Փաշինյանն անգամ խոսել են այդ թեմայով։
Պատերազմի օրերին առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կողմից ասպարեզ նետվեց, ապա իշխանության կողմից բովանդակային զարգացում ստացավ «անջատում՝ հանուն փրկության» սկզբունքի քարոզչությունը՝ իբրև Արցախի ժողովրդի կյանքի վտանգված իրավունքի երաշխավորման կռվան։ Բանն այն է, որ նախապատերազմական փուլում Նիկոլ Փաշինյանի ճակատագրական սխալը՝ Ստեփանակերտում «Արցախը Հայաստան է և վերջ» հայտարարելը, սպասարկել էր թշնամական թեզերը՝ ամրապնդելով այն մոլորությունը, թե իբր արցախյան հարցը տարածքային վեճ է։
Տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների առաջին փուլի արդյունքների ամփոփումից առավել ակնառու դարձավ, որ ընդդիմությունը լուրջ ճշգրտումների և հստակ հաշվարկների պետք է գնա՝ տեղերում իշխանությունը վերցնելու կամ այն չկորցնելու։ Ակնհայտ է, որ հնարավոր բոլոր միջոցները գործադրելով, վարչական բիրտ ճնշումներով կամ էլ սեփական կեղծ ընդդիմադիրներին բուծելով ու այդկերպ հանրությանը մոլորեցնելով՝ իշխանությանը հաջողվեց պահպանել վերահսկողությունը Գյումրիում և Դիլիջանում, զավթել Մեղրիի ու Տեղի ավագանիները։
Մինչ խորհրդարանում արդեն որերորդ անգամ բանավիճում են, թե Հայաստանի ո՞ր՝ առաջի՞ն, թե՞ երկրորդ նախագահի օրոք Արցախը դուրս թողնվեց բանակցություններից, բուն Արցախում, ավելի ճիշտ՝ նրանից մնացած հատվածում հայկական ինքնիշխանության վերականգնման վերջին նշույլներն իսպառ վերանում են։ Պատմական էքսկուրսներ կատարելու փոխարեն՝ լավ կլիներ՝ գործուն քայլեր ձեռնարկվեին Արցախի բեկորների փրկության հարցում։ Ո՛չ իշխանության, ո՛չ էլ, ցավոք, ընդդիմության նախաձեռնողականությունն այս հարցում զգալի չէ։
Պնդումները, թե Հայաստանի և Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչումից և սահմանագծումից ու սահմանազատումից հետո երկու երկրների միջև խաղաղության դարաշրջան է բացվելու, կա՛մ պարզունակ միամտության, կա՛մ կանխամտածված դավադրության արդյունք են։ Ո՞վ է այսօր հիշում, որ 44-օրյա պատերազմի ընթացքում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրները հերթով կրակի դադարեցման մասին գրավոր կամ բանավոր պայմանավորվածություն պարտադրեցին Ադրբեջանին, և երեք դեպքում էլ թշնամին րոպեներ անց խախտեց դրանք։
Ամիսներ շարունակ մեր իշխանությունների հերքած հայ-թուրքական միջնորդավորված ստվերային բանակցությունների մասին, փաստորեն, ակնարկեցին Թուրքիայի նախագահն ու ԱԳ նախարարը։ Էրդողանը զավթված Կովսականից պնդեց, թե Երևանի և Անկարայի միջև հարաբերությունների հաստատման նախապայմանը հայ-ադրբեջանական համապարփակ համաձայնությունն է, Չավուշօղլուն էլ հավելեց, որ Թուրքիան պատրաստվում է համակարգել Երևանի և Բաքվի միջև ընթացող «խաղաղության նախապատրաստումը»։
Էրդողանի սպառնալից հոխորտանքը զավթված Կովսականից, թե կգա օրը, երբ թուրքերը կկարողանան Զանգեզուրից հասնել Ստամբուլ, բնավ չհարուցեց հայաստանյան իշխանության և հանրույթի վրդովմունքն ու ցասումը։ Փոխարենը, կարծես մեզնից շատ ավելի հետամուտ, Զանգեզուրի միջանցքի բացման թեմայով թուրք-ադրբեջանական հայտարարություններին բավական կտրուկ և միանշանակ արձագանքում է հարևան Իրանը։ Տպավորությունն այն է, որ այդ միջանցքը ոչ թե մեր, այլ հենց Իրանի ինքնիշխան տարածքով է անցնելու։
Անցած տարի այս օրերին իշխանությունը ներհայկական տեղեկատվական դաշտը լցնում էր զանազան կեղծիքներով իբր Գանձակի օդանավակայանի թռիչքուղին ոչնչացնելու, այնտեղ տիրող ահավոր վայնասունի, Շահումյանի շրջանի ազատագրման և այլ մտացածին իրադարձությունների մասին: Ճակատից ոչ պաշտոնական տվյալներ ստացող մեր հայրենակիցները մոլորության մեջ էին՝ հավատալ զորքի ու աշխարհազորի պատմածների՞ն, թե՞ սուտ քարոզչությանը, թե իբր թշնամին խուճապի մեջ է, Գանձակը տարհանվել է, մենք հաղթում ենք, և մեր զորքը շուտով կհասնի պատմական Գարդմանք։